De Russische invasie van Oekraïne heeft de NAVO populairder dan ooit gemaakt in Europa. Finland en Zweden zien de Poetin-bui hangen en willen, in een ongekende diplomatieke snelheid, hun neutraal statuut naar het historisch archief verwijzen om lid te worden van het westers militair bondgenootschap.

Finland en Zweden willen toetreden

Op donderdag 12 mei hebben de Finse conservatieve president Sauli Niinisto en zijn sociaaldemocratische Eerste Minister Sanna Marin tezamen de vraag tot toetreding aangekondigd. De conservatieve partij zetelt in de oppositie, maar steunt de aanvraag van de centrumlinkse regering. Die laatste bestaat uit de sociaaldemocraten, de Zweedse partij, de groenen, de linksen en de centrumpartij.

Finland met zijn 5,5 miljoen inwoners en zijn 1.300 kilometer aan grens met Rusland is meer dan bevreesd dat het aangevallen wordt door de Russen. Dit gegeven leeft erg in dit land, wetende dat Finland in 1940 en 1945 belangrijk grondgebied (Vyborg, Karelië, Petsamo enzovoort…) heeft moeten afgeven aan de Sovjet-Unie. Ook de decennia daarna, met de zogenaamde ‘Finlandisering’, maakte men van het land een halve satelliet van Rusland.

De Zweedse minderheidsregering, die bestaat uit sociaaldemocraten en groenen, gaat volgende week beslissen. Aangezien de steunende partijen, de centrumpartij en de liberalen, dat idee ook genegen zijn, net zoals de conservatieve oppositie, zal de aanvraag tot NAVO-toetreding snel vertrekken vanuit Stockholm.

Toetredingsprocedure

Maar om lid te worden van de NAVO moeten de kandidaten een procedure volgen. Vooreerst moet het land in aanmerking komen en dat wil het volgende zeggen. Het land moet gelegen moet zijn in het NAVO-gebied, zoals bepaald in artikel zes van het Noord-Atlantisch Verdrag. Met andere woorden: dat is in Noord-Amerika of in Europa en boven de Kreeftskeerkring.

Ook dient het land een parlementaire democratie te zijn met fundamentele vrijheden en een rechtsstaat. Dat lijkt geen probleem voor de beide landen. Indien er problemen zijn over de niet-geografische vereisten, dan moet er een actieplan komen vanwege de kandidaat om de bemerkingen te verbeteren. Zo heeft de toetreding van Kroatië bijvoorbeeld maar liefst tien jaar geduurd.

Daarnaast moeten er gesprekken zijn geweest tussen de NAVO en de kandidaat-landen, waarbij de intentie om toe te treden werd geuit. Bovendien moet de NAVO haar goedkeuring geven. Zweden en Finland waren eerder al aanwezig tijdens NAVO-tops en dat zonder lid te zijn.

Vervolgens is het de NAVO-ministerraad die hierover moet stemmen op unanieme wijze. We kunnen ervan uitgaan dat niemand van de 30 leden gaat dwarsliggen over de toetredingsaanvraag van de beide Scandinavische landen. Het is maar de vraag of deze goedkeuring gaat gebeuren op de al lang geplande jaarlijkse ontmoeting van de staats- en regeringsleiders te Madrid (29-30 juni ) of eventueel op een extra top komt in het hoofdkwartier te Brussel?

Als dat allemaal achter de rug is, dan moet het aanvaarde land het lidmaatschap nog nationaal goedkeuren. Dat kan gebeuren via een parlementaire stemming of een referendum. Het volk oproepen is wel eerder de gewoonte in Zweden.

Zijn er nog andere landen?

Wat gaan de andere Europese landen met een neutraal statuut doen? Binnen de Europese Unie zijn er nog vier: Oostenrijk, Ierland, Malta, Cyprus. Ten aanzien van dat laatste land mogen we niet vergeten dat het Britse leger diverse basissen bezit op dit mediterraan eiland.

Malta en Cyprus liggen strategisch belangrijk in de Middellandse Zee en als gewezen Britse gebied hebben zij een band met een belangrijk NAVO-lid. En wat gaat Ierland doen, dat heel westers ligt? De belangrijkste vraag stelt zich echter ten aanzien van Oostenrijk. Gaat dit land het Staatsverdrag van 1955 naar de geschiedenis verwijzen en lid worden van de NAVO? Dat neutraal statuut van dit land was in 1955 het resultaat van gesprekken tussen de vier bezettende machten (Sovjet-Unie, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten). Moskou zal de toetreding van Oostenrijk tot de NAVO niet zomaar accepteren. Oostenrijk is wel omringd door NAVO-landen en wordt niet direct bedreigd door het Russisch leger.

Conclusie

Het is voor de eerste keer in de geschiedenis dat neutrale landen naar de NAVO trekken. Ten aanzien van deze twee Scandinavische landen stelt zich de vraag hoe snel zij kunnen toetreden en wat de reactie gaat zijn vanuit Moskou. In dat geval staat het ledenaantal van de NAVO op 32 en geeft deze Scandinavische uitbreiding het militair bondgenootschap meer greep op de Arctische regio. Want heel dat Noordpoolgebied wordt het volgende twistpunt met Rusland.

Sauli Niinisto

NAVO nu populair in Scandinavië