Als je wil weten hoe sterk je koopkracht is, volstaat het om een blik te werpen op de Big Mac Index. Die geeft sinds 1986 aan wat de bevolking uitgeeft aan een reuzenhamburger. Hoe duurder hoe rijker. Hoe sterker de munt. Zwitserland gooit er dit jaar met plezier, als rijkste land, 6,74 dollar tegenaan. Je hoeft er maar een goeie tien minuten voor te werken in dat Alpenland. België staat 12e met 4,62 $, vóór Duitsland (4,45 $, 17e) en Nederland (4,12 $, 21e). Op afstand, als 42e, volgt Turkije met 3,01 $. Het stemt tot nadenken over de Turken, die graag uitpakken met forse groeicijfers en geen nood hebben aan solide Europese partners volgens de regering Erdogan.

Raki Index

Ik heb even de Raki Index bestudeerd. De nationale drank (Kemal Atatürk, in elk geval zijn lever, is eraan bezweken) is op tien jaar tijd, tussen 2006 en 2016, met 265% in prijs gestegen. Dit jaar kwam er zelfs nog een verhoging van 7,8% bij als bijzondere verbruikstaks. En het is niet de bezorgdheid om de volksgezondheid die de verklaring daarvoor levert. Het past in het plan om islamitische waarden in alle geledingen van de samenleving op te dringen. Alcohol dient waar mogelijk geweerd. Vandaar de uitbreiding van de omtrek rond moskeeën waar geen drank mag geschonken worden. Vandaar een terrassenverbod. Vandaar de toenemende heffingen. (Een neveneffect is natuurlijk dat het verbruik van suiker navenant toeneemt, en meteen ook van het aantal suikerzieken, onder wie Erdogan zelf). Er is jammer genoeg een donkere kant aan die beteugeling.

De kranten Dünya en Hürryiet bonden op 5/6 september de kat de bel aan. Want de warenhuizen doen gouden zaken sinds de nieuwe opslag. Ze verkopen ethyl bij de vleet, alkoholpercentage 96%. Een fabrieksfles raki kost 93 lira (60% zijn taksen). Maar thuisvlijt doet die prijs opvallend dalen. Met ethyl en anijsolie en water komt een fles neer op 20 lira, bijna 5 flessen voor de prijs van één legale. Dat er ongelukjes zullen gebeuren (met methyl bv.) staat buiten kijf, maar de levensduurte heeft nu eenmaal haar beperkingen. Als zelfs de minister van financiën, Naci Agbal, openlijk zegt dat drank, maar ook olie en auto’s te zwaar belast zijn, dan sluimert er ongenoegen bij brede lagen van de bevolking.

Verwonderlijk is dat niet met de steeds moeilijker afbetaling van door de regering aangeporde leningen die vaak in vreemde valuta zijn aangegaan. Erdogan hoopt op een verdere waardevermindering van de US $ om de pil te verzachten. Maar de inflatie is in augustus opnieuw fors boven de 10% gestegen, vervoer is zelfs met gemiddeld 18% duurder geworden. Ook eieren (een gevolg van de fipronilcrisis), melk en zuivel krijgen een opwaartse knik.

Toerisme

Komt bij dat, ondanks triomfantelijke verklaringen, het toerisme nog lang niet terug is waar het stond voor de vermeende staatsgreep. Er is een stijging, zeker, maar die heeft vooral te maken met de wegsmeltende angst voor aanslagen nu IS verbeten moet vechten voor zijn overleven in Syrië en Irak.

Duitsland heeft het reisadvies alweer verscherpt, nu Turkije Duitse onderdanen zonder opgave van redenen of proces blijft vastzetten. Op 1 september zijn alweer twee Duitsers opgepakt op de luchthaven van Antalya – Berlijn werd niet eens geïnformeerd over de aanhouding. ‘Om politieke redenen’, klinkt het sibyllijns. De diplomatieke diensten trachten nog altijd uit te zoeken waar ze zijn en waarom. Berlijn was al geschoffeerd door het ‘misbruik van internationale aanhoudingsmandaten’, toen Spanje op vraag van Anakra de Duits genaturaliseerde criticus Dogan Alkhani in de boeien sloeg. Hij werd weer vrijgelaten. Er zitten al 12 Duitsers vast, vier hebben de dubbele nationaliteit. Liefst 171 journalisten verblijven in de cel, 187 media zijn gesloten, dat heeft de republikeinse oppositiepartij CHP op zijn Rechtskundig Congres eind vorige maand bekendgemaakt.

Nog op 1 september zat Duits journalist Deniz Yücel al 200 dagen in de cel met alleen de weifelachtige beschuldiging van spionage. Uitleg komt er niet. Gülenist allicht. Of terroristische aktiviteiten. Op 5 juli was ook al de mensenrechtenactivist Peter Sleudtner met een Zweedse collega ingerekend. Zij gaven een tweedaagse workshop over IT-beveiliging en geweldloze conflictbeheersing. Staatsgevaarlijk. De Duitse minister van BZ, de socialist Sigmar Gabriel, vond het toen welletjes. Hij wou alle toetredingsgesprekken met de EU afbreken.

Merkel

Bondskanselier Merkel nuanceerde en bleef stoicijns de herhaalde verwijten van Erdogan doorslikken. Ze heeft op zondag 3 september een bocht van 180 graden gemaakt. In het enige tv-debat met uitdager Martin Schulz moest ze wel reageren op diens uitspraak dat, als hij op 24 september wint en bondskanselier wordt, die breuk er komt. Schulz had als voormalig voorzitter van het EP blijk gegeven van vastberadenheid. Hij bleef koppig weigeren het thema van de beloofde visavrije toegang voor Turken tot de Unie voor te leggen aan de bevoegde commissie zolang Erdogan de rechtsstaat niet had hersteld. Wat Erdogan niet deed, in juli verlengde hij alweer de noodtoestand met drie maanden. Een maand later vaardigde hij een decreet uit (waarover het parlement niet kan gaan) met ontslag voor een kleine duizend ambtenaren, en de aankondiging dat er duizenden nieuwe rechters en openbare aanklagers zouden benoemd worden, en 32.000 nieuwe (“betrouwbare”) politiemensen aangeworven.

Merkel gaf, uitgedaagd, wel thuis. ‘Ik zal mijn afwijzend standpunt voorleggen aan mijn Europese collega’s na de verkiezingen. Hopelijk raken we het eens en kunnen we de toetredingsgesprekken stopzetten’. Die kwakkelen trouwens al dertien jaar voort, zonder zichtbaar resultaat. Tien van de 35 hoofdstukken geblokkeerd, mondjesmaat enkele geopend, één afgewerkt. Wat Oostenrijk, Polen, Hongarije, Bulgarije en Slowakije besmuikt nastreefden is vandaag gemeengoed geworden in de hele Unie. Er valt geen land meer te bezeilen met Erdogan.

Nochtans hield Merkel tot een week voor het debat nog alle deuren open. De harde lijn van Gabriel had weliswaar een suksesje opgeleverd. Erdogan trok een lijst van Duitse bedrijven die verdacht werden van hulp aan terreurorganisaties (zeg maar, de Koerden) weer in. Maar de verwijten hielden aan, de spanningen niet minder. En Europa kan niet zomaar terugkomen op de vluchtelingendeal, Duitsland ziet op tegen de stopzetting van het uitbetalen van de beloofde zes miljard als een gekwalificeerde meerderheid van de 28 (nog altijd) vindt dat Turkije niet meer voldoet aan de criteria van Kopenhagen (respect voor mensenrechten, de rechtsstaat). Merkel hield ook de weigering van een staatswaarborg tegen voor bedrijven die zaken doen in Turkije. Ze heeft nu kleur moeten bekennen. En meteen economische beperkingen beloofd, en een nog strakker reisadvies.

Nederland

Dat is nog pijnlijker voor minister-president Mark Rutte in Nederland, die niet minder nazi-verwijten en antidemocratisch gedrag over zijn hoofd gekieperd kreeg. Een dik jaar geleden zat het er al bovenarms op toen ettelijke incidenten voor de Turkse volksraadpleging stoom uit de oren lokte van Erdogan. BZ-minister Cavusoglu werd in Rotterdam de deur gewezen, familieminister Sayan Kaya aan de grens gestopt en daarna verhinderd haar consulaat te betreden, telkens met straatgeweld tot gevolg.

Het hemd is natuurlijk nader dan de rok. Nederland is de grootste investeerder in Turkije, volle 16% van buitenlandse geld (22 miljard). De handelsbalans is in het voordeel van Turkije (3,6 miljard uitvoer, 3 miljard invoer). En het aantal Hollandse toeristen was vorig jaar al met een kwart teruggelopen, van 1,2 miljoen naar 900.000. Turkije geeft toe dat het vet van de soep is, de tien belangrijkste Europese landen fietsen om Turkije heen, Griekenland, Spanje, Portugal, zelfs Egypte zuigen de toeristen weg. Maar ook de regering Rutte zit geplaagd met de bijzonder moeizame regeringsvorming, en op 1 september zei BZ-minister Koenders dat zijn land een veto zou uitspreken tegen de nieuwe tolunie. In principe is er vrijhandel. Landbouw en diensten uitgezonderd. En dat wou Erdogan harmoniseren. Dat mag hij op zijn buik schrijven.

Erdogan

Erdogan slaat daarom wild om zich heen, hij kapittelt zelfs Washington omdat zijn lijfwachten, die bij zijn bezoek ongegeneerd insloegen op luidruchtige maar vreedzame betogers, in Amerika vervolgd worden. Dat is relatief, er staan maar 2 van de 19 beschuldigden voor de rechtbank, zij die in de VS wonen. Ze riskeren wel een serieuze gevangenisstraf. ‘Schandalig’, riep Erdogan uit. Over de eigen rechtsmanipulatie geen woord.

Erdogan kijkt dus uit in oostelijke richting. Met de Russen heeft hij een akkoord over de levering van raketten. Gejoel bij de NAVO, maar Erdogan weert zich. ‘Griekenland heeft op Kreta ook Sovjetraketten staan’. Oudere tuigen, nog gekocht door de communistische regering van Cyprus, en doorgespeeld aan Athene. Turkije zet ook een diplomatiek charme-offensief in. Niet bepaald met economisch krachtige landen. Erdogan heeft gebeld met Aung San Su Kyi, hij mag 1.000 ton hulpgoederen leveren aan de vluchtende moslims van de Rohingyastam (en aan de opvangkampen in Bangladesh; Cavutoglu en Madame Erdogan zijn er op bezoek geweest). Voedsel, kleding, tenten. Wat er niet bijsteekt ligt voor de hand. Raki.

Sayan Kaya

The Raki Index oogt somber voor Turkije

Nederland: een trots land, geen Turkse provincie