De oorlog in Oekraïne heeft, naast alle ellende ter plaatse, internationaal ook enkele interessante neveneffecten opgeleverd. Met name een verschuiving naar rechts, in twee opzichten. Ten eerste zijn de Europese landen, zowel NAVO-lidstaten als andere, opeens van harte bereid om hun begroting voor Landsverdediging fors te verhogen, tegen een decennialange tendens in. Ten tweede is er het contrast tussen de breed gedragen verwelkoming van echte vluchtelingen uit Oekraïne en de tegenzin in de door de eurocraten binnengehaalde en opgedrongen asielzoekers uit Syrië of Afghanistan. De feiten hebben het antidemocratisch karakter van het huidige asielbeleid dik in de verf gezet.

Links scoort (een beetje)

Maar ook links scoort een beetje. Vladimir Poetin wordt door heel wat Euro-rechtsen op handen gedragen. Dat wordt nu tegen hen uitgespeeld als zoveelste linkse instrumentalisering van de ‘schuld door associatie’. Marine Le Pen, Éric Zemmour en Filip Dewinter zien zich genoopt om een minimaliserende uitleg te geven aan hun geknuffel met het Kremlin. Wat heeft rechts met Poetin?

Als achtergrond heeft Poetin internationaal respect afgedwongen door zijn herstel van Rusland na de totale uitverkoop onder Boris Jeltsin in de jaren ’90. Op de voorgrond is het vooral zijn diplomatiek correcte en militair effectieve ingreep in Syrie tegen de CIA-islamistische rebellenwaaier, schril afstekend tegen de verwarde en onwettige westerse tussenkomst, die zijn reputatie goed gedaan heeft. In Irak had de westerse interventie de enige dam omvergeworpen die tussen de militante islam en de kwetsbare religieuze minderheden stond, namelijk de seculiere dictatuur van Saddam Hoessein. Het gevolg was dat de grote meerderheid van de christenen er moest vluchten en uiteindelijk ook dat Islamitische Staat de jezidi’s kon uitmoorden of tot slavin maken. Dat is het palmares van George W. Bush en Barack Obama, en met zulke westerse staat van dienst in gedachten, kan men moeilijk anders dan het voorkómen van zulk scenario in Syrië prijzen. En dat was de verdienste van Poetin.

Redder

Hij werd warempel even de redder van de christelijke beschaving. Zo werd hij ook bejubeld door christelijke woordvoerders ter plaatse, maar niet in het Vaticaan. Dat ziet wel wat pro-islamitische gebaren over het hoofd, zoals de haat-liefde verhouding met het Turkse bewind, want Poetin dient toch vooral de belangen van Rusland, ook waar die zaakjes met de vijanden van de christelijke beschaving nodig maken.

De Europese massa beseft nog niet voldoende welk gezichtsverlies ons verwarde, ondoeltreffende en ideologisch misleide optreden in Syrië ons wereldwijd opgeleverd heeft. Ook de verwarde corona-aanpak en de vlucht uit Afghanistan hebben het resterende prestige van het Vrije Westen verder naar beneden gejaagd. Dat is een zeer gevolgrijke trend die men elders in de wereld beter beseft.

Iets duidelijker, en met gevolgen voor Oekraïne vandaag, is de ramp die wij in Libië veroorzaakt hebben. Aangevuurd door het hypermoralisme van Bernard-Henri Lévy intervenieerde de Franse president Nicholas Sarkozy er, bijgetreden door zijn VS-ambtgenoot Barack Obama en de Britse premier David Cameron. Het moreel van de Libische weerstand was hoog, zoals dat van de Oekraïners nu, maar de krachtsverhoudingen waren verschillend zodat Libië uiteindelijk onder de westerse overmacht bezweken is.

Burgeroorlog

Het gevolg was chaos, permanente burgeroorlog, de opkomst van Islamitische Staat, verwoesting van de volkswelvaart, vrij spel voor de mensensmokkelaars en ook een hoorbare teleurstelling bij Poetin in de perfide NAVO-machten. Die hadden in de VN ook van hem groen licht gekregen, maar geen mandaat voor de ‘regime change’ die ze uiteindelijk bewerkten. Besluit: geef hen een vinger en ze grijpen een arm. Dat Poetin schijnbaar buitenproportioneel gevoelig is voor een NAVO-dreiging, vindt daar zijn oorsprong.

Goed, daarmee zijn leuzen als ‘Poetin = Hitler’ (waarvoor zelfs modieuze retoriek als ‘Oekraïne=nazi’ hem niet heeft kunnen vrijwaren) wel voor insiders ontkracht, maar om hem tot held van de Europese rechterzijde te maken, was meer nodig. Iets positievers.

Nouvelle Droite

Kort na de uitbraak van gevechten in oostelijk Oekraïne was er een merkwaardige tweespalt in de Europese rechterzijde. De VRT maakte melding van rechtse Oostfrontvrijwilligers, dit keer aan beide zijden van het slagveld: onbeschroomde neonazi’s aan Oekraïense en aanhangers van Alain de Benoist aan Russische zijde. Alain de Benoist is sinds 1968 de ideoloog van een stroming die de media ‘Nouvelle Droite’ gedoopt hebben en die voor de VRT-groentjes nog onbekend was (ter info: de familienaam wordt uitgesproken zoals die van Peter Benoit).

Na existentialisme, structuralisme en postmodernisme is dat de laatste begeesterende stroming die het wegdeemsterende Frankrijk voortgebracht heeft. Haar invloed op politici ter rechterzijde is subtiel en onrechtstreeks, maar onmiskenbaar.

Margaret Thatcher

De Nouvelle Droite is niet Frans-nationalistisch: toen Jean-Marie Le Pen de voorstanders van EU-integratie uitschold voor ‘fédérastes’, paste de Benoist die term als geuzennaam op zichzelf toe. De stroming is dus wel Europees-nationalistisch en bijgevolg kritisch tegenover Europese burgeroorlogen zoals WOI, WOII, de Joegoslavische opvolgingsoorlogen en logischerwijze ook het huidige conflict in Oekraïne. Het is daardoor ook eerder anti-VS en anti-Atlantisch (geen verwarring mogelijk met de ‘nieuw-rechtse’ stroming van Ronald Reagan en Margaret Thatcher), vandaar dus een sympathie voor de fiere Europeaan Poetin.

Maar door Kiev te bombarderen is die wel over de schreef van de pan-Europese belangenbehartiging gegaan.

Cultuurstrijd

De stroming wordt vaak als ‘gramscisme van rechts’ omschreven. Net zoals Antonio Gramsci dat ter linkerzijde deed, beklemtoont zij het belang van culturele machtsverhoudingen om politieke ontwikkelingen te verklaren of te sturen. Net als de christelijke rechterzijde hecht deze vrijzinnig-nieuwheidense stroming daarom het grootste belang aan de ‘cultuurstrijd’ (culture war).

Het is daar vooral dat Poetin de rechtsdragende harten gewonnen heeft. Zijn openbare kritiek op de woke-beweging, die in de Anglosfeer en stilaan het hele Westen het overheidsbeleid bepaalt, past naadloos in de veel grondiger kritiek op het ‘eenheidsdenken’ (pensée unique, term van de Benoist zelf) die de Nouvelle Droite al decennia ontwikkelt. Daarom is Poetin vaak verwelkomd als een licht aan het eind van de tunnel, de belofte van een herleving van het Avondland.

Niet excentriek

Zoals onze Doorbraak-collega Alexander van der Meer gerapporteerd heeft met citaten van theatermaker Konstantin Bologomov en politoloog Sergei Karaganov, zijn critici van deze westerse progressieve tendenzen helemaal niet excentriek, laat staan extreem. Poetin was het boegbeeld geworden van een breder gedragen stroming.

Helaas heeft zijn inval in Oekraïne dat plaatje in de war gestuurd. Het gold eigenlijk al voor de stompere geesten die gedachtenstromingen tot hun efemere belichaming in de politiek herleiden. Maar dat is de taal die de media verstaan en het zijn zij die in grote mate de beeldvorming bepalen. Elke niet-Atlantische Europese frontvorming en elke kritiek op woke worden de komende tijd dus geassocieerd met Poetins agressie.

Sergei Karaganov

Hoe won Poetin rechtse harten in Europa?