‘Elk uur wijden we aan het versterken van onze staat. Iedereen die zich kan aansluiten bij de strijd tegen de bezetter moet dat doen’, aldus Zelenski op 28 februari 2022, vier dagen na het begin van de Russische invasie. De president van Oekraïne vervolgde: ‘Daarom zullen gedetineerden met militaire ervaring worden vrijgelaten, zodat ze hun schuld kunnen boeten in het heetst van de strijd.’

De toenmalige Oekraïense procureur-generaal Irina Venediktova lichtte de vrijlating van gevangenen voor de verdediging van Oekraïne als volgt toe: ‘De gevangenen die worden vrijgelaten om het vaderland te verdedigen, hebben uitgebreide ervaring in de Donbas en zijn allen felle tegenstanders van de zogenaamde Russische wereld.’

Zwavelzuur voor activiste

De Russische krant Izvestija pikte dit nieuws op en kopte: ‘Zelenski roept moordenaars en verkrachters op tot strijd.’ In het artikel werd vermeld dat een zekere Serhiy Torbin belast werd met het rekruteren van een dozijn gedetineerden voor ‘zijn’ eenheid. Oekraïense media berichtten al eerder over de Donbas-veteraan in verband met ander nieuws. Torbin werd namelijk in 2019 veroordeeld voor het organiseren van een aanslag op Jekaterina Gandzjoek, raadslid van de oblast Cherson die vooral bekendstond om haar strijd tegen corruptie.

In een conflict over het rooien van een bos bij haar woonplaats beschuldigde de 33-jarige Gandzjoek een plaatselijke ambtenaar van corruptie. Deze zocht een knokploeg om haar schrik aan te jagen. Torbin verklaarde zich bereid en overgoot op 31 juli 2018 met een viertal andere Donbas-veteranen de jonge vrouw met een liter zwavelzuur. Ze overleed op 4 november van datzelfde jaar in een ziekenhuis in Kiev aan haar verwondingen.

Nadat hij, ondanks zijn vlucht, uit de regio uiteindelijk werd gearresteerd gaf de ex-militair toe in opdracht te hebben gehandeld. Hij zou 6.500 dollar hebben ontvangen voor de aanslag. In eerste instantie werd Serhyj Torbin veroordeeld tot zes en een half jaar gevangenisstraf, daarna volgden nog eens vijf jaar voor openbare geweldpleging en massale ongeregeldheden voor het raadhuis van de oblast Cherson. Klaarblijkelijk eveneens in opdracht van een plaatselijk politicus die in de rechtszaal alles ontkende.

Ruzie in de rij voor de bus

Een andere Oekraïense gedetineerde die na de Russische invasie vrijkwam om te gaan vechten was Dmytro Balabukha. Op 10 februari 2018 vermoordde de voormalige contractsoldaat de kok Ruslan Yurchenko, nadat deze hem in de rij voor een bus in de hoofdstad had berispt. Na een woordenwisseling ging Balabukha een winkel binnen, kocht een mes, benaderde Yurchenko en stak hem voor de ogen van tientallen mensen neer.

De Donbas-veteraan zei in een commentaar aan de krant hromadske.ua dat hij hoopte op strafvermindering. Hij zei dat het slachtoffer hem op het hoofd had geslagen tijdens het conflict. ‘Het was de slag van het slachtoffer die me in deze staat bracht. Nadat hij me sloeg, herinnerde ik me bijna niets meer. Misschien had het iets te maken met mijn verwondingen uit de oorlog’, aldus de ex-militair die sinds begin maart vorig jaar weer aan het front mocht zijn.

Rusland volgt Oekraïens voorbeeld

Precieze cijfers zijn nergens te vinden, maar in Rusland zouden sinds de vroege zomer actief aangeworven als frontstrijders ter versterking van de sterk uitgedunde reguliere troepen. Bekend werd het filmpje waarin Jevgeni Prigozjin, miljardair en vertrouweling van Poetin, in een strafkamp zijn huurlingenleger Wagner Group aanprijst. ‘De eerste zonde is deserteren. Niemand loopt terug. Niemand geeft zich over… De tweede zonde is alcohol en drugs… De derde zonde is plunderen… inclusief seksueel contact met vrouwen ter plaatse…’, aldus de man die door velen wordt gevreesd als mogelijke opvolger van de Russische president.

Prigozjin die de jaren tachtig voor diefstal, fraude en het betrekken van tieners bij misdaad negen jaar in detentie doorbracht, noemt in de opname de basiseisen voor de Wagner Group: ‘De minimale leeftijd is 22, wie jonger is, vraagt zijn ouders of andere familieleden om toestemming… Onze eerste groep gedetineerden bestond uit veertig man. In juni sprongen ze in de loopgraven van de vijand en staken ze met messen dood… Onze groep telde drie gesneuvelden. Een van hen was een man van 52, die nog dertig jaar had moeten zitten. Hij stierf een heldendood. Hebben jullie een andere manier om hier eerder weg te komen? Alleen met hulp van Allah of God. Dood. Ik bied jullie de gelegenheid hier levend weg te komen. Maar breng jullie niet altijd levend terug.’

Van vrouwenmoordenaar tot held

Volgens Oekraïense media bestond de Wagner Group midden december 2022 uit minstens 23.000 gedetineerden. Konstantin Kiseljov, een gevangene die door Wagner was gerekruteerd, werd in november 2022 onderscheiden met de ‘Orde van Moed’. Hij werd in 2019 veroordeeld voor de moord op twee vrouwen.

In een dronken bui wilde hij een vriendin bezoeken. Omdat ze niet onmiddellijk de deur opendeed sloeg Kiseljov haar herhaaldelijk op het hoofd met een stok. Daarop pakte hij een mes en bracht ten minste 29 wonden toe aan haar hoofd, borst en andere delen van haar lichaam. De vrouw overleed direct aan haar verwondingen. Daarna wurgde hij een eveneens in de flat aanwezige andere vrouw om zich van een lastige getuige te ontdoen.

Gesneuveld overvaller en autodief

Alexander Vozmischev was een andere gevangene die zich aansloot bij de Wagner Group. Hij verliet in de herfst de gevangenis waar hij zat voor diefstal en fraude. Al in 2010 werd hij in Perm veroordeeld voor gewelddadige roofovervallen en autodiefstal. Zijn laatste veroordeling stamt uit november 2021, toen hij werd veroordeeld tot vier en een half jaar kampstraf.

Hij had minder geluk dan Kiseljov en sneuvelde op 6 december aan het front in Oekraïne. Op sociale media verschenen verschillende filmpjes waarop te horen en te zien is dat voormalige gedetineerden worden bedreigd met de dood door de ‘hamer van Wagner’ als ze alleen maar aan deserteren of terugtrekken zouden denken. Een weg terug was voor er Vozmischev klaarblijkelijk niet meer.

Seriemoordenaar droomt

Op 15 januari verscheen een uitzending op het Russische nieuws, waarin de seriemoordenaar Michail Popkov alias ‘Misja de glimlach’ vanuit zijn cel aan het woord mocht komen. De voormalige politieagent uit Angarsk kreeg tweemaal levenslang voor de moord op 79 vrouwen en een man.

Op de vraag waar hij van droomt, antwoordde ‘Misja’ zonder aarzelen: ‘Om in het leger te komen… Als ik mijn militaire specialiteit neem, denk ik dat er nu veel vraag naar is, hoewel het nu waarschijnlijk moderner is: elektronica. Maar ook al heb ik tien jaar in de gevangenis gezeten, ik denk niet dat het zo moeilijk zal zijn om te leren’, aldus de voormalige politieman. Hij voegde eraan toe dat als hij aan de ‘speciale militaire operatie’ gaat deelnemen, dat pas in het voorjaar zal zijn, omdat hij niet van een warme cel rechtstreeks naar de bevroren loopgraven wil.

Serhiy Torbin

Oekraïense en Russische gedetineerden aan het front