Op dinsdag 18 en woensdag 19 januari presenteerde het kabinet-Rutte IV zijn plannen aan de Tweede Kamer. De op 10 januari beëdigde regering streeft naar een ‘nieuw elan’, maar van een meer dualistische verhouding met het parlement komt nu al weinig terecht.

In Nederland is het gebruik dat politieke partijen hun verkiezingsprogramma laten doorrekenen door het Centraal Planbureau (CPB). Zijn de voorstellen financieel onderbouwd? De nieuwe regering had half december haar voorgenomen beleid naar het parlement gestuurd zonder zo’n doorrekening. De Kamer weigerde daarop erover te debatteren. De regering ging overstag. Het CPB bevestigde wat financiële deskundigen al vermoedden: de kabinetsplannen zijn onbetaalbaar. Dinsdagochtend kwam een tweede tik van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud). De burgers krijgen minder te besteden.

Fondsen

Geld reserveren voor specifieke doeleinden kan geprezen worden. Experten hebben alleen bedenkingen bij de instelling van aparte fondsen. Hiervoor geldt namelijk hetzelfde nadeel als bij een budgetsysteem: vallen de uitgaven lager uit, dan is de kans groter dat nieuwe uitgaven worden gezocht dan dat het terugvloeit naar de staatskas. Dan verandert investeren in verspillen.

Korten op pensioenen

Wat verkeerd valt, is het voornemen om de AOW (Algemene Ouderdomswet, het pensioen) los te koppelen van het minimumloon. Pensioenen zijn de afgelopen tien jaar al niet meegestegen met de inflatie, nu zullen ze evenmin meestijgen met het minimumloon. Het kabinet beweert dat ouderen alsnog meer te besteden zullen hebben als gevolg van andere maatregelen, maar de symboolwaarde is groot.

AOW en minimumloon werden in 1980 gekoppeld. Om die na al die tijd los te koppelen: dat geeft geen betrouwbare indruk. En dat terwijl het vertrouwen al laag is, ook door de Toeslagenaffaire. Het is electoraal niet verstandig. Vergrijzing betekent dat de bevolking meer ouderen telt dan jongeren. Dus zijn oudere kiezers in de meerderheid. Ouderen zijn tevens meer geneigd om te stemmen. Het CDA kwam daar in 1994 achter. Hun voornemen om te korten op de AOW betekende een verkiezingsnederlaag. De partij kwam voor het eerst in zeventig jaar in de oppositie terecht.

Er zit ook een morele kant aan. Gepensioneerden maken geen deel meer uit van het arbeidsproces. Zij hebben geen mogelijkheden meer om het inkomen te vergroten of om te staken. Het zijn makkelijke slachtoffers. Verder is het opvallend dat ook rechtse oppositiepartijen als BoerBurgerBeweging (BBB) en het liberaal-conservatieve JA21 (o.a. Joost Eerdmans, Derk Jan Eppink, Annabel Nanninga) zich tegen dit plan keren.

Wilders versus Dilan Yeşilgöz

Als leider van de grootste oppositiepartij, de Partij voor de Vrijheid, mocht Geert Wilders de spits afbijten. Hij is een van slechts drie volksvertegenwoordigers die in 1998 voor het eerst Kamerlid werden. In het verleden toonde hij zich bedreven in oppositie voeren. Dit keer kwam hij zelf in de problemen, vanwege een tweet die hij verstuurde:

https://twitter.com/geertwilderspvv/status/1476596711988637702?cxt=HHwWjMC96du49v0oAAAA

Dilan Yeşilgöz-Zegerius werd in Turkije geboren. Yeşilgöz is van Turk-Koerdische afkomst. Turkije was in het verleden niet vriendelijk voor Koerden en andere etnische minderheden. Turkse nationalisten zijn uiterst rechts (vult u in de zoekmachine maar eens ‘Grijze Wolven’ in). De vader van Yeşilgöz was vakbondsman en politiek activist. Vandaar dat het gezin politiek asiel kreeg. Vermoedelijk kreeg zij van huis uit geen sympathie mee voor de Turkse staat. Als Kamerlid stemde zij voor erkenning van de Armeense genocide van 1915. En raad eens wat Turkse staatsmedia daarvan vonden. Maar volgens Wilders wil zij hem op een presenteerblaadje aanbieden aan Erdoğan.

Wilders versus de VVD

De suggestie dat zij Wilders dood wilde hebben omdat zij in Turkije werd geboren wekte verontwaardiging van andere partijen. Zij was minister namens de rechts-liberale VVD. Vond hij dat die partij van hem af wilde?

In plaats van gas terug te nemen deed hij er een schep bovenop. De VVD liet hem door de rechter vervolgen en heeft een veroordeelde moslimterrorist in dienst als adviseur. Natuurlijk maakte hij zich zorgen om zijn veiligheid.

‘Minder Marokkanen’?

Het eerste grijpt terug op de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014. De avond van de verkiezingsuitslag sprak hij een zaal vol sympathisanten toe. Daar ontstond het beeld dat hij ‘minder Marokkanen’ ging ‘regelen’. Veel mensen deden aangifte. Het kwam tot een rechtszaak. December 2016 werd hij veroordeeld wegens groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie, vrijgesproken van aanzetten tot haat. Hem werd geen straf opgelegd.

Indertijd werden de justitieministers inderdaad geleverd door de VVD: Ivo Opstelten (2010-2015) en Ard van der Steur (2015-2017). Maar hoe waarschijnlijk is het dat de VVD hem langs deze weg wilde neutraliseren? Los van de machtenscheiding: de VVD en de SGP (orthodox protestants, economisch rechts, cultureel conservatief) waren van 2012 tot 2017 de andere twee partijen in de Kamer die kritisch waren op migratie en integratie. Het christendemocratische CDA, toen in de oppositie, voer onder Sybrand Buma (2012-2018 partijleider) een centrumrechtse koers, maar had ook een linkse minderheid. De SGP heeft nooit ministers geleverd. Een justitieminister van iedere andere partij zou gevoelsmatig een lagere drempel hebben gehad om Wilders voor discriminatie te vervolgen.

Soumaya Sahla

Dan het tweede. Soumaya Sahla is inderdaad betrokken bij de VVD, als radicaliseringsdeskundige. Niet op de webstek van de VVD, ongetwijfeld wel tussen de uitkomsten van uw zoekmachine: zij werd veroordeeld voor lidmaatschap van de Hofstadgroep. Een groep geradicaliseerde moslimjongeren die in de eerste helft van de jaren ’00 aanslagen wilde plegen. Eén poging lukte: de moord op Theo van Gogh, op 2 november 2004.

Heeft Wilders een punt? De kersteditie 2019 van het rechtse weekblad Elsevier bevatte een dubbelinterview met haar en Frits Bolkestein. Bolkestein leidde de VVD van 1990 tot 1998. Hij was de eerste leider van een grote partij die immigratie en integratie bekritiseerde. Minder bekend is dat hij zich afvroeg of de islam wel verenigbaar was met de westerse democratie.

Volgens het interview was Sahla ten onrechte veroordeeld. De mare gaat dat mensen dan in de gevangenis alsnog radicaliseren. Zij besloot haar tijd te benutten om te studeren, en om de veroordeling aan te vechten. Vanuit de gevangenis schreef zij Bolkestein. Eenmaal overtuigd van haar onschuld, wierp hij zich na haar vrijlating op als mentor. Deed hij vaker: heel wat VVD-ers doorliepen ‘het klasje van Bolkestein’.

Hij geeft haar het voordeel van de twijfel. Elsevier lijkt dat eveneens te doen. Het rechtse dagblad De Telegraaf plaatste begin december een opiniestuk van politiek antropoloog Shashi Roopram. Dat zij ondanks haar tijd in de gevangenis nu carrière maakt, bewijst volgens hem dat ‘institutioneel racisme slechts een excuus is’.

Haar zus Fonda werd afgelopen oktober Kamerlid voor het links-liberale D66. Die partij is strikt seculier als het om joden en christenen gaat. Op de partijsite staat zij met hoofddoek. Soumaya niet.

Bokkensprongen?

De ‘Marokkanenuitspraak’ kostte de PVV mandatarissen. Bij de verkiezingen van 2010 was de PVV gegroeid. Onder de nieuwe Kamerleden bevonden zich personen die ook bij VVD of CDA hadden kunnen zitten. ‘Minder, minder, minder’ betekende voor menigeen het einde van de mogelijkheid dat de PVV een rechts-conservatieve volkspartij kon worden.

Met zijn felle uitspraken bedient Wilders een trouwe achterban die hem voldoende stemmen oplevert om verkozen te blijven. Tegelijk schildert hij zich in een hoek: overige kiezers jaagt hij weg. Intussen wordt hij in radicaliteit ingehaald door Forum voor Democratie van Thierry Baudet. En tevens ontwikkelt JA21 zich tot een liberaal-conservatieve partij — een centrumrechts alternatief voor CDA en VVD.

Wilders besloot dinsdag op de vrouw te spelen. Steeds vreemdere bokkensprongen van een partijleider die het niet meer weet?

Shashi Roopram

Geert Wilders ziet VVD als ‘moslimpartij’