De rechter tikt de Vlaamse regering op de vingers over lozingsnormen. Chemiereus INEOS is daarbij lijdend voorwerp. Het afvalwater van Ineos vormt geen gevaar voor de volksgezondheid, maar de Vlaamse administratieve rechter vernietigde niettemin een hervergunning van de petrochemische site van Ineos in Geel. Met dit nieuwe ‘waterarrest’ dreigt een vergunningenstop in heel Vlaanderen. Tenminste dat beweert VOKA. De N-VA ontkent dat er een groot probleem zou zijn.

Alles draait rond de lozingen van kobalt in het rivierwater. Dat staat ook in het persbericht van de Raad Voor Vergunningsbetwistingen (RVVB): ‘Omdat de verontreiniging door kobalt in de Grote Nete zich al in de laagste kwaliteitsklasse ‘niet goed’ bevindt, is elke achteruitgang van die parameter in principe verboden.’

De zaak is aangespannen door de lokale afdelingen van Natuurpunt en de Bond Beter Leefmilieu. En ze kregen gelijk: de vergunning die minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) vorig jaar heeft gegeven hanteert te soepele lozingsnormen.

Communicatie VOKA

Opvallend is wel dat niet de milieuactivisten, maar voka ruchtbaarheid gaf aan het arrest. ‘Wij verwachten nog meer problemen met vergunningen van andere bedrijven, als de volgende Vlaamse regering het waterprobleem niet snel aanpakt’, zegt VOKA-woordvoerder Eric Laureys. VOKA wil dus het waterprobleem en bij uitbreiding het vergunningsprobleem in het Vlaams regeerakkoord opgenomen zien. Vandaar allicht hun snelle communicatie.

VOKA wijst op de toestand vandaag: ‘Vandaag voldoet slechts één van de 195 Vlaamse waterlopen aan de kwaliteitsnormen die Europa vanaf 2027 oplegt.’ Van daaruit trekt men de parallel met de stikstofproblematiek. VOKA vreest een dreigende vergunningenstop. ‘In 2021 werd de vergunning voor een kippenstal in Kortessem vernietigd, vanwege problemen met de stikstofuitstoot. Daarna werd onder meer ook de werf van Ineos Project One in de Antwerpse haven vijf maanden stilgelegd.’

Kantelpunt

De milieuactivisten trekken raar maar waar dezelfde conclusie: ‘Dit kan een kantelpunt worden voor het hele vergunningsbeleid’.

Professor Klimaatwetgeving Sigrid De Bois van de Universiteit Antwerpen bevestigt: ‘Net als voor de stikstofuitstoot van bedrijven lijkt er voor lozingen in oppervlaktewater een tijdelijke verlamming in de vergunningen aan te komen. In beide gevallen vraagt Europa dat niet zomaar een norm wordt afgesproken, maar een concrete verbeter-doelstelling wordt gemaakt. Dat heeft het beleid opnieuw niet gedaan.’

Het arrest blijkt bij nader toezien over drie productie-eenheden te gaan, waarvan er twee in het slechtste geval een te hoge lozing van kobalt kunnen veroorzaken. Maar één eenheid stopzetten betekent de facto het stopzetten van alle drie de eenheden. Een gedeeltelijke vernietiging van de vergunning was bovendien onmogelijk, en dus sneuvelt alles. Ondanks voorwaardelijk gunstige adviezen van Vlaamse overheidsdiensten zoals het Agentschap Natuur en Bos en de Vlaamse Milieumaatschappij.

Opvallend. De RvVB geeft aan ‘dat de parameter kobalt in de Grote Nete door de opgelegde lozingsnormen achteruitgaat’. De rechters spreken zich dus uit over de lozingsnormen van de Vlaamse regering, en dus niet over lozingen van Ineos.

Lozingsnorm

Waarom is die lozingsnorm zo belangrijk? In rivierwater blijken grote hoeveelheden kobalt giftig. Volgens Natuurpunt en Bond beter leefmilieu (BBL) overschrijdt de lozingsnorm duizend keer de ‘milieukwaliteitsnorm’. Volgens de milieuactivisten is dat een probleem omdat de Netevallei een overstromingsgebied is. Kobalt zou op die manier in het drinkwater of in de natuur kunnen terechtkomen. Al is die duizendvoudige overschrijding te relativeren: de ‘milieukwaliteitsnorm’ is een norm die door Natuurpunt en de BBL zelf naar voren is geschoven en die inmiddels al is opgenomen in VLAREM II, de verzameling miilieureglementen van de Vlaamse overheid, hoewel de Europese Kaderrichtlijn Water pas ingaat vanaf 2027…

Dat betekent niet dat er geen probleem is. Een lozingsnorm is een grenswaarde. Ronny Blust, professor Ecotoxicology aan de Universiteit Antwerpen: ‘De Vlaamse milieumaatschappij heeft dit jaar in de Grote Nete, dicht bij de vestiging van Ineos Aromatics, 4,9 tot 11,7 microgram kobalt per liter water gemeten. Dat is alarmerend. Het is tien à twintig keer meer dan de norm die Europa oplegt.’

De vraag is natuurlijk of dit kobalt afkomstig is van Ineos Aromatics. Het kobalt afkomstig van Ineos dat via een pijp in de Grote Nete stroomt, wordt bijvoorbeeld sterk verdund door het water. Volgens Blust zijn er geen gezondheidsrisico’s voor de mens. Enkel voor de ‘biodiversiteit’. Algen, plankton, wormen, vissen en andere soorten kunnen er last van hebben.

Achteruitgang

Wat betekent het waterarrest voor Ineos Aromatics? In de fabriek – die al bestaat sinds 1972 – werken 375 mensen. Ineos produceert in Geel gezuiverd tereftaalzuur en paraxyleen. Dat zijn grondstoffen voor polyester. De vernietiging van de hervergunning is niet meteen een drama. Ineos kan voorlopig verder met de oude vergunning. Maar de Vlaamse regering moet wel ten laatste over drie maanden een nieuwe vergunning uitreiken.

Bij de N-VA zien ze voorlopig geen parallellen met het stikstofarrest. Omdat, wordt gezegd, de Kaderrichtlijn Water pas vanaf 2027 in praktijk moet worden omgezet. Een groot verschil dus met de Europese Habitatrichtlijn over stikstof. Het is ook de argumentatie die de Vlaamse regering bij de rechter al uitprobeerde: alleen bij een achteruitgang van de kwaliteit van het oppervlaktewater moet een vergunning worden geweigerd. Het is, zegt de Vlaamse Regering, wat ook het Europese Hof van Justitie heeft beslist.

Maar de rechter gaat daar dus niet in mee en zegt dat de lozingsnormen te laks zijn en geen garantie bieden tegen mogelijke achteruitgang. Een ferme tik op de vingers dus van de regering. Dat woord ‘achteruitgang’ bleek ook bij het Stikstofarrest een toverwoord. Want achteruitgang is verboden, dixit de rechter.

Sigrid De Bois

Is het recent ‘waterarrest’ even erg als het ‘stikstofarrest’?