In december werd Sir Graham Brady heel even wereldberoemd. Hij maakte de resultaten bekend van de Tory-stemming over de positie van premier Theresa May. Het is een gedistingeerde man die achter de brexit staat, maar die niet tot de harde lijn wordt gerekend. Hij is geen luide Boris Johnson noch een principiële Jacob Rees-Mogg. Desalniettemin behoorde hij tot de 432 parlementsleden die het brexitvoorstel van de premier naar de prullenmand verwezen. Er leek geen uitweg meer mogelijk voor de regering. Totdat Brady zijn amendement voorlegde.

‘Alleen dit kan het Lagerhuis passeren!’

Volgens The Daily Telegraph, het lijfblad van de Tory’s, vuurde de Chief Whip van de partij Sir Graham Brady aan om zijn amendement uit werken. Het bevat de clausule dat de afspraken over Noord-Ierland in het brexitplan van de premier heronderhandeld worden. De koppige, maar voor Theresa May o zo noodzakelijke, Noord-Ierse DUP schaarde zich vrij snel achter het voorstel. Het lijkt voor de Noord-Ieren een uitweg uit de gehate ‘backstop’. ‘Dit geeft de premier een enorme vuurkracht om het akkoord te heronderhandelen‘, vindt Brady zelf. ‘Ze kan hiermee terugkeren naar Brussel en zeggen: “U wilde weten wat wel door het Lagerhuis kon passeren? Dit!”‘

De verzekeringspolis van de EU

De ‘backstop’ is het zogenoemde ‘vangnet’ om bij een brexit de grens tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek open te houden. Van zodra het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie stapt (op 29 maart) komt er een overgangsperiode van twee jaar. Tot 31 december 2020 blijft alles bij het oude en het VK en de EU gaan die periode gebruiken om een nieuw handelsakkoord te onderhandelen.

Echter, de inschatting is dat er meer tijd nodig is dan die vooropgestelde twee jaar. En dan treedt dit vangnet in werking. De grenzen blijven open en het VK blijft zo lang het nodig is in de douane-unie van de EU. Noord-Ierland zal meer dan de rest van het VK aan de EU-regelgeving moeten blijven voldoen. Daardoor ontstaan er extra controles tussen het Britse eiland en het Ierse. En dàt willen de protestantse Noord-Ieren van de DUP niet. Ze beschouwen het als een breuk in de Britse Unie.

‘We worden een vazalstaat!’

Maar ook andere eurosceptici in het VK zijn tegen de ‘backstop’. Ze vinden het niet kunnen dat het VK niet zelfstandig kan beslissen om uit de regeling te stappen. Daarom willen ze een einddatum op dit deel van het akkoord. ‘De backstop reduceert ons tot een vazalstaat van de EU’, zeggen ze. ‘De EU kan ons jarenlang gijzelen waarbij wij hun regels moeten volgen!’ Maar de EU weigert een einddatum, omdat Brussel het Ierse vangnet als een soort van verzekering beschouwt.

‘Onvervalst goed brexitnieuws!’

Vandaag (28 maart 2019) supportert Boris Johnson volop voor het amendement van Sir Graham Brady. In zijn – goed betaalde –column voor The Telegraph noemt BoJo het ’the freedom clause’. ‘Dit is onvervalst goed brexitnieuws’ juicht de oud-minister op zijn gekende manier. De toenadering tussen de premier en de harde brexitkern van haar partij werd bewerkstelligd door haar echtgenoot Philip May en de Chief Whip – de parlementaire tuchtmeester – Brandon Lewis.

De Ierse regering brengt de hoera-stemming onder de Tory’s echter in gevaar. De vicepremier Simon Coveney maakte op zondag tijdens het politieke praatprogramma The Andrew Marr Show (BBC) heel duidelijk dat de backstop niet onderhandelbaar is voor de Ieren. De Britse minister van Volksgezondheid, Matthew Hancock, wuifde de opmerking weg als een ‘onderhandelingspositie’. Hij bekende in het programma dat het invoeren van de krijgswet een van de vele mogelijke scenario’s is bij een no-deal. Al noemde hij het ‘not the focus of our attention’. Onder meer de Nederlandse premier Mark Rutte steunt de verklaringen van de Ierse regering.

De EU eist een prijs

The Guardian kreeg op zaterdag dan weer een nota in handen over de Ierse backstop. Jean-Claude Juncker waarschuwde de Britse premier in een telefoongesprek dat de Britten een prijs dienden te betalen voor de schrapping van de backstop. Het VK zou permanent lid moeten blijven van de douane-unie. Dat houdt dan meteen in dat het VK niet zelfstandig vrijhandelsakkoorden kan afsluiten. Ministers in het Britse kabinet voeren de druk verder op door te eisen dat er binnen veertien dagen een akkoord moet liggen. Indien niet, dan stappen ze op.

‘Mister Speaker’ in cruciale rol

Het verdere verloop ligt vooral in de handen van de Lagerhuisvoorzitter John Bercow. Het is dinsdag aan hem om te bepalen over welke van de 19 amendementen men stemt. ‘The Speaker of the House’ bepaalt ook de volgorde. Het amendement van Labourpolitica Yvette Cooper kan een belangrijke rol spelen. Zij wil kost wat het kost een ‘no-deal’, waarbij het VK de EU verlaat zonder akkoord op 29 maart, voorkomen. Het voorstel van Cooper veegt die mogelijkheid van tafel door de onmogelijkheid ervan in een wet te gieten. Daardoor wordt de regering verplicht om de brexitdatum sowieso uit te stellen tot 31 december zodat het parlement zijn werk kan doen. Labour lijkt zich achter het plan van Cooper te scharen. Alleen de Lagerhuisleden van Labour die zetelen voor zogenoemde ‘Leave’-districten twijfelen sterk.

Een goedkeuring van het amendement van Yvette Cooper betekent een ontmanteling van het voorstel van Sir Graham Brady. Want, waarom moet de EU dan nog de moeite nemen om een wijziging van het Ierse vangnet te overwegen? Een no-deal, wat de EU echt niet wil, dreigt dan niet meer. Misschien is het daarom dat de eurosceptische Lagerhuisleden nu inzetten op Brady’s voorstel en dus ook het akkoord van Theresa May? ‘If we mean it, if we really try, I have no doubt that the EU will give us the Freedom Clause we need’, schrijft Boris Johnson vandaag.

Het is voor hem en voor zijn eurosceptische vrienden de enige optie om de brexit erdoor te krijgen.

Simon Coveney

‘Dit geeft brexit vuurkracht!’