De naam Diwan staat voor een merkwaardig onderwijsproject dat in 1977 in Bretagne het leven zag. Het woord ‘diwan’ betekent in het Bretoens ‘kiem’. Van de kleuterschool tot het middelbaar onderwijs wordt in de Diwanscholen uitsluitend onderwijs in het Bretoens gegeven. De Diwanscholen tellen meer dan 4000 leerlingen en zijn aanwezig in alle vijf de Bretoense departementen. Maar een geheim gehouden rapport van de Franse onderwijsinstanties gooit nu roet in het eten.

Geheim gehouden

De Bretoenen hadden zich het nieuwe schooljaar anders voorgesteld. Eerst kwam dit jaar de weigering van de Franse Constitutionele Raad om de wet op regionale talen integraal op te nemen. Nu blijkt ook een geheim gehouden rapport te bestaan dat het immersieonderwijs dat Diwan toepast als onwettelijk aanklaagt. Immersieonderwijs staat voor een onderwijsvorm die volledig in de te leren taal wordt gegeven.

In een Diwanschool worden alle lessen in het Bretoens gegeven. Ook de communicatie, bij voorbeeld op de speelplaats of met de ouders, gebeurt in het Bretoens. Na onderzoek van een hoofdinspecteur van het Frans onderwijs werd een rapport opgemaakt. Maar dat rapport werd nooit aan de verantwoordelijken van de Diwanscholen bezorgd. Na veel vijven en zessen konden twee Bretoense volksvertegenwoordigers, Yannick Kerlogot en Chistophe Euzet het rapport onlangs inkijken.

Succesvol onderwijs

Eerst wil ik nog kwijt dat de Diwanscholen over een uitstekende reputatie beschikken volgens… vroegere rapporten van de Franse onderwijsinspectie. De gewezen verantwoordelijke van Diwan, Stéphanie Stoll, citeert uit vroegere evaluaties dat leerlingen van de Diwanscholen ‘succesvol zijn, zeer goed zijn opgeleid op basis van een algemeen aanvaarde methodiek, dat ze studeren in een gematigde sfeer (te verstaan als: “er wordt daar geen toekomstige Bretoense autonomist gekweekt”)’; en er is ook sprake van een ‘waardevol pedagogisch project’. De inspectie krijgt het niet over de lippen, maar de Diwanscholen scoren beter dan andere onderwijsinstellingen met klassiek Frans onderwijs in Bretagne.

In 2017 werd in Bretagne betoogd om meer hulppersoneel in te zetten voor de Diwanscholen. Klassieke Franse tactiek op maat van lastige Bretoenen: president Macron kwam in hoogsteigen persoon op 21 juni 2018 naar Bretagne om zijn recalcitrante onderdanen te paaien. Hij beloofde uiteraard een krachtdadig onderzoek en dito maatregelen. Over het resultaat van dat onderzoek dadelijk meer. Eerst wil ik de truc met de toverhoed van een Franse president even uitleggen: de burgers vragen om meer onderwijspersoneel, maar tegelijk wordt het onderwijs gevraagd posten te schrappen; de ambtenarij bereidt onvermurwbaar de schrapping voor; de Bretoenen blijven uiteraard protesteren; qu’à celà ne tienne, de President van de Republiek moeit zich en bevestigt royaal dat de geschrapte posten worden gehandhaafd. Opdracht volbracht: er komen uiteraard geen posten bij en dat was de enige ware bedoeling van de president-samaritaan.

Janusverhaal

Terug naar het onderzoek: ene Yves Bernabé, ‘inspecteur-generaal belast met de regionale talen’ onderzocht het reilen en zeilen van de Diwanscholen. Ik zocht even naar de bevoegdheden van de man in het Journal Officiel, het Franse staatsblad. Treffend is zijn competentiegebied tot in de overzeese gebieden toe. In de laatste jaren werd hij in zijn functie afzonderlijk benoemd voor de volgende talen, en ik citeer : het Tahitiaans, het Occitaans, het Creools, het Bretoens, het Baskisch, het Kanaaks, het Catalaans, het Corsicaans, het Hebreeuws, het Armeens, enz.

Gezien deze talenkennis niet te vatten is in één mensenbrein besluit ik dat in Frankrijk een inspecteur-generaal, bevoegd voor de regionale talen, deze talen niet moet kennen om het onderwijs ervan te kunnen beoordelen en adviseren. Deze man bezocht de Diwanscholen van de steden Rennes, Vannes en Quimper, sprak uitvoerig met leerlingen, leerkrachten, verantwoordelijken uit het verenigingsleven, enz. Volgens gewezen Diwandirectrice Stéphanie Stoll was hij vol lof voor de pedagogische aanpak. Vervolgens schreef Yves Bernabé een rapport over de scholen. Het rapport dat tot voor kort niemand las.

Onwettelijk?

Wat staat dan in zo’n rapport dat het licht niet mocht zien maar toch zo belangrijk was om te schrijven? Het eerste probleem met de Diwanaanpak is, aldus Bernabé, dat de kinderen eerst leren lezen in het Bretoens, vervolgens in het Frans en niet omgekeerd. Tweede pijnpunt: het immersieonderwijs kan wettelijk niet bestaan omdat in Frankrijk wetten bepalen dat de taal van het onderwijs uitsluitend het Frans is. De bestaande constructies waren dus toegestane uitzonderingen op de regel, en de inspectie wil voortaan alles volgens de letter van de wet. De wet voorziet alleen scholen die maximaal 50% in het Frans onderwijzen en 50% in het Bretoens.

Deze formule is dan wel conform de Franse wet maar verliest al haar kracht. Vergelijking tussen scholen met immersieonderwijs in de Elzas en scholen die maar de helft van de opleidingen in het Duits geven bewijzen dat immersieonderwijs in een land als Frankrijk de enige kans is om van kinds af een taal echt te spreken. Verder herinnert dat rapport eraan dat een Franse school uitsluitend in het Frans dient te worden geleid. De schooldirectie die in het Bretoens communiceert, of Bretoens op de speelplaats zijn dus uit den boze…

Eén pot nat

Het rapport van Yves Bernabé dat de betrokkenen niet mochten lezen heeft een andere functie gekregen. Toen dit jaar de wet op de regionale talen werd gestemd nam de Franse Constitutionele Raad onder druk van het ministerie van onderwijs de wet volledig onder de loep. Niet toevallig werd deze wet verworpen omwille van het immersieonderwijs. Bij nader inzicht werd dit rapport over de Diwanscholen niet alleen door Yves Bernabé geschreven.

Het draagt ook de handtekening van Sonia Dubourg-Lavroff, een topambtenaar op het ministerie van onderwijs onder de toenmalige directeur generaal Jean-Michel Blanquer, nu Frans minister van onderwijs. En de genoemde Sonia Dubourg-Lavroff werd inmiddels benoemd tot lid van de… Constitutionele Raad die de wet op de regionale talen kelderde.

Het belooft eens te meer een heet najaar te worden in Bretagne…

Sonia Dubourg-Lavroff

Een geheim gehouden rapport van het Frans Ministerie van Onderwijs