Vijf zware werkjaren ziet de Antwerpse onthaalmoeder Helena Op ’t Eijndt in rook opgaan door een onduidelijk statuut. Samen met haar wachten nog een duizendtal andere getroffen onthaalouders op een reactie van het beleid. ‘Er zijn collega’s die nog lang na hun pensioenleeftijd zullen moeten doorwerken om rond te komen.’

De reeks knuffelfiguurtjes die op de rand van de sofa opgesteld staan en het kleurrijke speelgoed dat netjes in plastic dozen weggestopt is, verraden dat in het rijhuis van Helena Op ’t Eijndt (57), in het hartje van de Antwerpse Seefhoekwijk, wel eens kinderen over de vloer komen. Al sinds 1998 houdt ze er een praktijk als onthaalmoeder op na. Daarvoor werkte ze twintig jaar bij de uitgeverij van weekblad Libelle. De passie voor kinderen en de wens om wat meer tijd met haar jonge zoon door te brengen, deden haar uiteindelijk toch de stap naar het onthaalouderschap zetten.

Sui generis

Aanvankelijk lijkt er geen vuiltje aan de lucht. Op ‘t Eijndt klopt lange uren, zo’n zestig per week, maar haalt veel voldoening uit haar job. ‘Het is hard werken voor relatief weinig loon. Ik wist in dat opzicht waar ik aan begon, maar ik had het er financieel voor over. Op vlak van loopbaanjaren en pensioenrechten werkte ik helaas onwetend in een grijze zone.’

Tot Agalev-minister Mieke Vogels zich in 2003 over de situatie van de Belgische onthaalouders buigt. Vanaf dan krijgen we een zogenaamd sui generis statuut, zoals ook artsen in opleiding dat genieten. Op ‘t Eijndt zucht. ‘Dat was en is nog steeds een halfslachtig statuut. Zelfs de meeste officiële instanties en opvangdiensten weten niet wat aanvangen met de speciale regelgeving.’

Onder het statuut is de Antwerpse onthaalmoeder bijvoorbeeld geen werknemer, waardoor ze enkel een karige, belastingvrije onkostenvergoeding krijgt. ‘Zoals het woord zelf zegt: het dekt de onkosten en houdt geen rekening met de vijftigurenweken die ik werk.’ Ook het ziektegeld is beperkt en de vakantiedagen zijn onbetaald. ‘Ik heb collega’s die het maximum aantal kinderen opvangen om hun onbetaald verlof financieel te compenseren.’

Maar de zwaarste klap moest dan nog komen. Met de komst van het sui generis statuut werd ook bepaald dat er pas vanaf dan pensioenrechten gelden en het werd daarbij ook duidelijk dat de jaren vooraf niet als loopbaanjaren erkend werden. ‘De vijf jaar die ik daarvoor werkte, was ik plots kwijt’, zegt ze. Marc Peeters, haar echtgenoot, komt erbij zitten: ‘Niemand heeft beginnende onthaalmoeders, zoals mijn vrouw, destijds gewaarschuwd voor de gevolgen.’

Handprothese

Twee jaar geleden krijgt Op ‘t Eijndt ook nog eens een zwaar arbeidsongeval. Een operatie is onvermijdelijk en ze moet gedwongen rusten tot uitgerekend deze maand. ‘Er zit een prothese in mijn hand waardoor ik niet meer kan tillen. Als onthaalmoeder is dat natuurlijk een noodzakelijk onderdeel van de job. De dokter zei me al dat ik in mijn situatie best zo vroeg mogelijk op pensioen ga. Niemand kan voorspellen hoeveel jaar ik dit nog volhoud.’

Daar knelt het schoentje. ‘Door de verloren loopbaanjaren kan ik pas in 2023 aanspraak maken op vervroegd pensioen, uiteraard met een verminderde uitkering. Voor een volledig pensioen moet ik tot 2028 wachten, terwijl ik tegen dan al exact vijftig jaar gewerkt heb.’ Haar echtgenoot is ondertussen de berekeningen van haar pensioenuitkering uit een lade gaan opdiepen. 1.266 euro netto voor een voltijds loopbaantraject, kopt het A4’tje van mypension.be.

Op ’t Eijndt relativeert de cijfers. ‘Ik ken andere onthaalmoeders die veel meer jaren verloren zijn en dus nog langer moeten werken. Ik heb nog geluk dat mijn man een stabiele job bij de KU Leuven heeft dat zijn pensioen wél verzekert. Ik heb een collega die alleenstaand is en kinderen heeft. Die zal nog lang na haar pensioensleeftijd moeten doorwerken.’

Toch voelt het koppel zich boven alles bekocht door de absurde regelgeving. ‘Het is compleet gek’, zegt Op ‘t Eijndt. ‘Als ik vijf jaar ziek of werkloos was geweest, had dat geteld als een gelijkstelling en had ik wel pensioenrechten opgebouwd waardoor ik vijf jaar vroeger kon stoppen. Door te profiteren was ik eigenlijk beter af.’

Werken aan startersloon

Haar man: ‘Er wordt door de regeringspartijen onophoudelijk gezegd dat er gewerkt moet worden. Dat wie werkt iets extra verdient. Wel: dit is het voorbeeld van iemand die werkt en daar nu niet voor beloond wordt.’

In 2015 zet de overheid een proefproject op om een beperkt aantal onthaalouders onder het statuut van werknemer te laten werken. Op ’t Eijndt is een van de ‘gelukkigen’. Onder de vleugels van een erkende kinderopvang krijgt ze voortaan een maandelijks startersloon van een begeleider in een crèche. ‘Echt eerlijk is dat niet. Die mensen werken geen vijftig uur per week en hebben collega’s om taken te verdelen.’
Toch wil ze naar eigen zeggen niet klagen. Enkel de verloren loopbaanjaren blijven door haar hoofd malen.

Daarvoor rekent ze in 2018 op CD&V-kamerlid Sonja Becq die een aanpassing van de pensioensregeling in een wetsvoorstel giet. Dat haalde het destijds niet. ‘Het werd naar het schijnt afgeschoten door N-VA en Open Vld.’ Becq werd in 2019 uiteindelijk niet herverkozen, maar beloofde in een schriftelijke reactie dat haar fractie het voorstel opnieuw zou indienen.

Ook schreef het echtpaar federaal minister van Pensioenen Daniel Bacquelaine (MR) aan die enkel een onpersoonlijke ontvangstbevestiging terugstuurde. Op ’t Eijndt en haar echtgenoot lachen cynisch. ‘Het komt hen natuurlijk goed uit om te wachten. Er is maar een beperkt aantal mensen die vergoed moeten worden, waarvan er nu zonder morren op pensioen beginnen gaan. Ach ja, veel onthaalmoeders durven ook niet echt aan de alarmbel gaan hangen. We zien elkaar hoogstens enkele keren per jaar tijdens bijscholingscursussen na de uren. Veel tijd om te praten is er dan niet. Iedereen wil na een lange werkdag zo snel mogelijk weer naar huis.’

Zwaar beroep

Toch zal de Seefhoekbewoonster blijven strijden voor wat zij de ‘erkenning van onthaalouders’ noemt. ‘Iedereen in dit land vindt zorg belangrijk, maar in de praktijk zien we dat niet. Wij zijn zoveel meer dan opvang. Wij zijn sociaal-assistenten in multiculturele wijken. Wij zorgen ervoor dat mensen met een gerust hart kunnen gaan werken. Wij zijn psychologen voor ouders die met problemen kampen. Onze job vergt ook bijzonder veel verantwoordelijkheid. Een kind laten vallen is iets anders dan een vaas die in stukken breekt. Specialisten zeggen nu zelfs dat wij, net als verplegers, in het debat rond zware beroepen thuis horen zodat we recht hebben op vervroegd pensioen. Maar wederom zal dat een hete aardappel zijn die beleidsmakers voor zich uit zullen schuiven.’

* Helena Op ’t Eijndt wil voor dit stuk nog benadrukken dat kinderopvang Felies zelf ook pleit voor betere werkomstandigheden van aangesloten onthaalouders

Sonja Becq

‘Beter vijf jaar werkloos geweest’