Denemarken kent een sociaaldemocratisch minderheidskabinet onder leiding van Mette Frederiksen. Deze ploeg kan echter enkel overleven met de oppositiesteun vanwege de socialisten, de radicalen, rood-groen en de alternatieve partij. Deze laatste partij heeft nu zijn steun opgezegd aan het kabinet vanwege een nertsenschandaal. In 2020 werden er 17 miljoen nertsen gedood omdat men ervan uitging dat deze beesten corona zouden verspreiden. Na een grondig onderzoek van het parlement bleek dat vermoeden op niets te steunen.

Maar er was ook nogal wat kritiek op de medewerking van de verantwoordelijke regeringsleden, met op kop Mette Frederiksen. Zij was niet al te ijverig om haar desbetreffende correspondentie over te maken aan het onderzoeksteam. Volgens de kanselarij werden vele berichten van haar automatisch gewist na een maand en kon ze niets overmaken! Maar dat argument wordt in Denemarken niet echt geloofd. Ook vonden meer en meer steunende partijen dat zij geen afdoende antwoorden kon geven op het neergelegde rapport. Waarop de alternatieve lijst — de sociaalliberalen — het voor bekeken hield.

Nieuwe verkiezingen, nieuwe campagne

Deze sociaalliberale partij zit echter ook niet goed in de peilingen en zoekt al langer naar een mooie uitweg. Vele partijen dreigden met een vertrouwensstemming in het parlement en het is zeer twijfelachtig of de sociaaldemocraten dat zouden overleven. Dus koos Frederiksen voor de vlucht vooruit. Zij diende het ontslag in van de regering en schreef nieuwe verkiezingen uit, en dat reeds voor 1 november aanstaande.

Op woensdag 5 oktober, de dag van haar ontslag, was haar partij iedereen vóór, en wel met een paginagrote advertentie in de Deense pers om de sociaaldemocraten te profileren. In ieder geval zullen de Deense partijen een zeer drukke maand oktober hebben, want de campagne duurt maar hooguit 25 dagen. De Deense regering is bij ons vooral bekend om haar strikt immigratiebeleid, wat erg afwijkt van andere linkse Europese regeringen. Een ander heikel punt blijft de dreiging vanuit Rusland en de recente aanslagen op de Nord Stream-pijpleidingen.

Ligging

Het land ligt strategisch zeer goed voor de NAVO, omdat men via de Baltische Zee en de Oostzee via het Kattegat en het Skagerrak de uitweg verspert voor de Russische vloot te Sint-Petersburg. Maar Denemarken omvat ook de Faeröereilanden nabij IJsland, alsook het uiterst belangrijk gelegen Groenland. Zo belangrijk, dat in 1945 President Harry Truman de toen enorme som van 100 miljoen US dollar voor de overname van Groenland bood. Dat bod werd enige jaren geleden nog eens overgedaan door President Trump. Desalniettemin zei Denemarken neen.

Hoewel, in 1917 hebben de Denen, voor 25 miljoen dollar, de huidige Amerikaanse Maagdeneilanden, gelegen in het Caraïbisch gebied, aan de VS verkocht. Als u daar eens ooit zou komen, dan merkt u onmiddellijk in de hoofdstad — Charlotte-Amalie — de Deense geschiedenis. Ongetwijfeld gaat een volgend Amerikaans president een miljardenbedrag bieden op Groenland.

De linkse partijen

Op basis van de laatste peiling (5 oktober door bureau Megafon) zou de Deense kiezer als volgt stemmen tijdens de aankomende verkiezingen van dinsdag 1 november 2022.

Vooreerst , de vijf actieve en passieve regeringspartijen. De sociaaldemocraten blijven rond de 25 à 26% (in vergelijking met 2019) en daarmee is Mette Frederiksen ook als eerste aan zet voor de formatie van een nieuwe Deense regering.

De linkse socialisten winnen één procent 7,9% (2019: 6,9%), de rood-groenen worden gepeild op 8,9% (2019: 7,7%). De radicaal-liberalen halveren tot 4,1% (was 8,6%), en dat heeft veel te maken met de diverse splitsingen binnen de liberale partijen in Denemarken. Ook de andere sociaalliberale partij met groene inslag, de alternatieven genaamd, zakt weg van 3% naar 1% in de peilingen. Het resultaat voor de steun aan dit kabinet is dat de beide links-liberale partijen in het verlies worden gepeild. De linkse steunende partijen hebben geen electoraal nadeel te verwachten inzake de bedoelde politieke steun.

De rechtse partijen

Aan de rechterkant van het Deense politieke landschap zijn er grootse wijzigingen te verwachten. De liberalen van Venstre, met Ellemann-Jensen junior als leider, zakken naar 13% (minus 10%). Dat heeft te maken met twee afscheidingen uit deze partij. Zo is de gewezen eerste-minister Lars Løkke Rasmussen (2015-19) een eigen partij gestart: Moderaterne of letterlijk vertaald ‘de gematigden’. Deze nieuwe liberale partij is het gevolg van een ruzie bij Venstre tussen de beide heren. De partij met Rasmussen peilt op maar liefst 6,2%.

Al die ruzies in het liberale kamp hebben ook geleid tot nog een nieuwe partij: de Liberale Alliantie, die nu gepeild wordt op 4,5%. Deze drie liberale partijen tezamen zijn goed voor een peiling van 23,7%. Het verlies van Venstre komt zowat overeen met de resultaten van de twee afgescheurde nieuwe partijen. Maar het rechtse kamp bestaat uit meer dan deze drie liberale partijen.

Vooreerst de conservatieven, die 5% stijgen in de peiling tot 11,6%. Uit de conservatieve partij is de NB, de Nye Borgerlige, ontstaan en die is goed voor 4,4%, oftewel 2% meer dan in 2019. Deze partij plaatst zich rechts van de conservatieve partij. Deze laatste wordt nu geleid door Søren Pape Poulsen en ondanks alle ruzies heeft hij de conservatieve partij wel terug naar de tweecijferpeilingen gebracht. De al jaren deelnemende anti-immigratiepartij DF (Deense Volkspartij) zakt volledig weg naar 2% (2019: 8,7%). Het strikte immigratiebeleid van de regeringen is een probleem voor deze partij. Ook de christendemocraten zakken weg naar 0,9% (2019: 1,7%).

Maar sinds juni 2022 bestaan de Deense Democraten (DD) à la hun Zweedse zusterpartij van Jimmie Åkesson. Deze gloednieuwe partij wordt geleid door Inger Støjberg en heeft reeds acht leden in het parlement, die overgekomen zijn van de Venstre en de DF. Deze partij zet zich rechts met een anti-EU-houding, conservatief, anti-immigratie en het beschermen van de Deense cultuur. In deze peiling staat deze gloednieuwe partij op 10%!

Zoeken naar meerderheden

Het versnipperd partij landschap blijft ook in Denemarken een probleem. Maar om een meerderheid te vinden teneinde het kiesstelsel te wijzigen bij de 179 leden van de Folketing is niet mogelijk! De reden is het bestaan van de vele kleine partijen. De sociaaldemocraten zijn met voorsprong de koploper. Maar er dient een coalitie gemaakt te worden en dat ligt niet zo simpel als gevolg van de zeer verdeelde politieke kaarten. De huidige coalitie van Frederiksen met de vier linkse/centrumlinkse partijen staat op 47,4% in deze peiling. De drie liberale oppositiepartijen staan op 23,7%.

Het conservatieve blok (conservatieven, christendemocraten, DF en NB) komt uit op 18,9%. Ten slotte de nieuwkomer, DD met 10%. Tezamen komt de huidige oppositie uit op 52,6%. Maar die groep hangt helemaal niet aan elkaar, onder andere vanwege de verdeeldheid van de liberale groep en de vraag of men in een regering wil zitten met DD en/of DD. Een Belgisch ‘cordon sanitaire’ bestaat er niet in Denemarken. Desalniettemin maken diverse partijen een verschil tussen een effectieve regeringsdeelname van DD en/of DF versus een steun vanuit de oppositie.

Daarnaast gaan de liberalen ook geen kabinet steunen met linkse partijen à la de socialisten en/of rood-groen. De kans is dan ook bijzonder groot dat Denemarken opnieuw een minderheidsregering krijgt en de vraag is of die gevormd gaat worden rond Mette Frederiksen of een liberaal, dan wel rond een conservatief politicus. Ten aanzien van dit laatste zou het wel eens kunnen dat de conservatieve leider Poulsen aan het eerste-ministerschap geraakt, en wel vanwege de veto’s tussen de liberale leiders. De Deense kiezer beslist op 1 november!

Søren Pape Poulsen

Denemarken: de nertsen leiden tot verkiezingen