‘We pamperen onze kinderen veel te veel. Ze moeten opnieuw met regels en autoriteit leren omgaan’, stelde professor Jonathan Holslag (VUB) onlangs in De Morgen. Veel meer over opvoeding zei hij niet. En toch kwam er meteen een pavlovreactie in diezelfde krant: ‘experten zien geen bewijs dat ouders te soft zijn’. Als experten iets met zoveel grote stelligheid beweren, ben ik geneigd het omgekeerde te geloven. Daar heb ik deze keer nog een extra reden voor, want ik ben de auteur van het boek 12 regels voor opvoeden met autoriteit.

Hedendaags gebrek aan autoriteit

Experten zeggen zus, experten zeggen zo, en gewone mensen hebben zelf ogen. Het volstaat wat rond te kijken om te besluiten dat veel kinderen te weinig met autoriteit worden geconfronteerd. Als koning behandelde kinderen zijn vandaag geen zeldzaamheid. En ouders die hun luid tierende en schreiende kinderen op hun wenken bedienen zijn dat evenmin. Ouders roepen soms uit wanhoop twintig keren hetzelfde bevel om hun kinderen in gang te houden. Dat is frustrerend, niet enkel voor de ouders: de frustratie sijpelt door in het gehele gezin.

Je ziet het ook bij de jeugd, bij jongvolwassenen. Ze zijn dan wel heel mondig, maar niet noodzakelijk omdat ze iets kunnen, wel omdat ze zelden in hun leven een duidelijke ‘neen’ hoorden. Generatie X, Y, Z en nadien: elke nieuwe generatie lijkt de vorige de loef af te steken in gebrek aan discipline — uitzonderingen daargelaten. Het onbelemmerd smartphonegebruik is daarvan een niet zo stille getuige. Want vaak verblijven jongeren voortdurend half in de digitale wereld, met hun smartphone als communicatie-instrument voor hun vrienden vlak naast hen. En dan zeggen ze dat het moeilijk is iets waardevols te ontdekken op het immens populaire TikTok.

Verwarring rond autoriteit

In het bewuste artikel in De Morgen dat Holslag bekritiseert, heeft ontwikkelingspsycholoog Stijn Van Petegem het woord. Van Petegem: ‘Een kind gaat dan helpen opruimen of zich inzetten voor de buurt omdat het moet en er anders straf of gedonder dreigt. Dat is geen interne, eigen en duurzame overtuiging.’ Straf focust eerst op het correcte gedrag van het kind, dat klopt. Maar dat betekent niet dat het daar noodzakelijkerwijze ook eindigt: met een straf verduidelijken ouders hun eigen duurzame overtuigingen. Als het kind dan het resultaat ziet van de wijze leiding van zijn ouders, de rust en zekerheid die het creëert, zal die wel degelijk de autoriteit internaliseren. Dat zie ik ook bij mijn eigen kinderen.

Waarom dan die verwarring? Weinigen leggen het verschil uit tussen ouders met autoriteit en machtswellustige ouders. Deze laatsten straffen vaak zonder duidelijke aanleiding en tonen zo eigenlijk een grote afwezigheid van hun eigen autoriteit. Hun kinderen groeien uit tot depressieve en opstandige wezens. Alsof autoriteit alleen maar een liefdeloze machtsuiting kan zijn van tirannieke ouders naar hun weerloze kinderen toe. Welbegrepen autoriteit is juist een uiting van liefde: ouders beseffen dat ze meer kunnen en weten dan hun kinderen en handelen daarnaar. Niet om hun kinderen tot passieve ja-zeggers op te voeden, wel om de kinderen uiteindelijk autoriteit aan te leren, in de hoop dat hun kinderen later beter worden dan ze zelf zijn. Ik ben trots op mijn kinderen als ze alleen iets tot een goed einde kunnen brengen en zeg hun dat ook.

Experten tegen autoriteit

Het artikel probeert de hedendaagse opvoeding te beschrijven: ‘Een ouder die wil dat zijn kinderen minder op sociale media zitten, zal dan uitleggen waarom en hen vragen wat zij een redelijke hoeveelheid schermtijd vinden. … En eens de afspraken samen zijn gemaakt, hebben ze zich eraan te houden.’ Dat afspraken samen worden gemaakt heb ik al vaak gezien, veel minder dat ouders hun kinderen eraan houden.

Uiteindelijk komt ook psycholoog Bart Soenens aan het woord: ‘Onderzoek wijst er net op dat kinderen en jongeren vandaag meer prestatiedruk ervaren dan vroeger.’ Dat geloof ik nu weer wel: kinderen zijn minder bestand tegen prestatiedruk, waardoor ze die sneller als negatief ervaren. Maar dat is een heel andere interpretatie dan die van Soenens.

Experten voor autoriteit

Het artikel doet alsof het alle opvoedkundigen vertegenwoordigt, maar andere experten durven wel degelijk een lans te breken voor autoriteit. Pedagoge Marijke Bisschop is de auteur van het boek Opvoeden in een verwenmaatschappij en schreef een warme aanbeveling voor mijn boek. Klinisch psycholoog Paul Verhaeghe schreef het boek Autoriteit. En Stefaan Croonen, schooldirecteur, zei ooit in Het Nieuwsblad: ‘Er zijn inderdaad meer en meer leerlingen die nooit geleerd hebben om een ‘neen’ te krijgen.’

Ook De Morgen zelf bracht vijf jaar geleden een heel ander geluid met Dan toch maar weer een beetje autoritairder opvoeden? Kinderpsychiater Peter Adriaenssens beweerde er: ‘In vier jaar tijd is het aantal leerlingen met gedragsproblemen in de klas gestegen met 30 procent. Het gevolg van een té vrije opvoeding.’ Ook Patrick Lancksweerdt, ontwikkelingspsycholoog, vraagt zich in dezelfde tekst af of meer autoriteit nodig is: ‘Maar het probleem is dat de slinger toch wat doorgeslagen is.’

Liefdevolle autoriteit als pad naar succes

Dat zijn wat mij betreft redenen genoeg om beter niet te luisteren naar de modebewuste pedagogen die liever mooi klinken in de oren van brave ouders dan dat zij onafhankelijk nadenken over wat kinderen werkelijk nodig hebben. En dat is, bijvoorbeeld, welbegrepen autoriteit. Want ouders kijken over het algemeen veel verder dan de neus van hun kinderen lang is. Kinderen zien dat ook in en voelen zich net heel geborgen als volwassenen de liefdevolle leiding nemen. Zij zullen later ook sneller succesvolle volwassenen worden, zoals ik al schetste in mijn artikel Kinderen aan het front van cultuuroorlog.

Stefaan Croonen

Professor Holslag durfde zomaar het woord ‘autoriteit’ in de mond te nemen