Geen enkele Vlaamse, geen enkele Belgische en hoogstwaarschijnlijk geen enkele Europese politieke partij is zo bedreven in acquisitie als de Vlaamse liberale partij. De – bijwijlen vijandige – overname van personeel van andere partijen, gefinancierd met overheidsgeld in de vorm van een of ander mandaat, loopt als een blauwe draad door haar geschiedenis, van de stichting van de VLD in 1992 tot de recente blijde intrede van Alexia Bertrand.

VU-verruimers

Dertig jaar geleden volgden de Vlaamse liberalen hun voorzitter Guy Verhofstadt in zijn drift het politieke landschap te hertekenen. Op 15 november 1992 besliste het congres de PVV op te heffen en onder de naam Vlaamse Liberalen en Democraten – Partij van de Burger een nieuwe, verruimde partij te stichten. Het heeft de ‘verruimers’ die van een andere partij ‘overkwamen’ om de operatie te steunen, geen windeieren gelegd. Een overzicht:

– Jaak Gabriëls, gewezen Volksunievoorzitter, werd federaal minister en minister in de Vlaamse regering (1999-2003);

– André Geens, gewezen senator en minister voor de Volksunie, was van 1999 tot 2003 senator voor de VLD;

– Stefan Ector, politiek directeur van de Volksunie, kon aan de slag op de studiedienst van de VLD en werd later kabinetschef van de Brusselse ministers Annemie Neyts en Guy Vanhengel (1999-2006);

– Bart Somers, werkzaam op de studiedienst van de Volksunie, werd adjunct-hoofdredacteur van het partijblad Burgerkrant en later parlementslid, Vlaams minister-president en minister in de Vlaamse regering;

– Luc van Biesen, gemeenteraadslid voor de Volksunie in Kraainem, was van 2004 tot 2019 Kamerlid voor de Vlaamse liberalen;

– Pierre Lano, CVP-burgemeester van Harelbeke, was van 1995 tot 2007 Kamerlid voor de VLD;

– Pierre Chevalier, Kamerlid en gewezen staatssecretaris voor de sp.a, was Kamerlid en senator voor de VLD en staatssecretaris voor Buitenlandse Handel (1999-2000).

Enkele maanden na de oprichting van de VLD stak ook Volksunie-Kamerlid Hugo Coveliers, in februari 2003, de liberale Rubicon over. Na de verkiezingen van 1995 werd hij liberaal fractieleider in achtereenvolgens de Senaat, de Kamer en weer de Senaat.

Jef Valkeniers verliet in oktober 1993 de Volksunie. Hij nam als onafhankelijke zitting in de Senaat, maar trad in 1994 toe tot de VLD en was vanaf 1995 Kamerlid voor die partij.

Spirit

Na de implosie van de Volksunie (2001) nam de VLD nog meer Vlaams-nationalisten in haar gelederen op. Omdat Spirit, dat uit de breuk in de Volksunie was ontstaan, onder Bert Anciaux toenadering zocht tot de sp.a, stapten Vincent Van Quickenborne, Patrik Vankrunkelsven, Margriet Hermans en Sven Gatz in 2002 naar de VLD over. Ook zij vonden geen windeieren in het blauwe nest.

Van Quickenborne werd in 2003 staatssecretaris en later verscheidene keren minister, sinds 2020 van Justitie.

Vankrunkelsven en Hermans bleven tot de verkiezingen van 2009 senator respectievelijk Vlaams Parlementslid.

Gatz werd in 2007 fractieleider van de VLD in het Vlaams Parlement en vanaf 2014 minister in de Vlaamse en vervolgens de Brusselse regering.

Boerenjaar

Op acquisitiegebied was 2002 overigens een blauw boerenjaar. Gewezen CVP-voorzitter Johan Van Hecke had, uit onvrede met de koers van zijn tot CD&V omgedoopte partij, in 2001 met onder anderen Karel Pinxten en Annemie Turtelboom de Nieuwe Christen-Democraten opgericht. In 2002 – CD&V-voorzitter Stefaan De Clerck had een telefoongesprek hierover tussen Van Hecke en VLD-voorzitter Karel De Gucht live kunnen volgen – stapten ze over naar de liberalen.

Van Hecke kon tot 2009 Europees Parlementslid blijven.

Turtelboom werd voor de VLD Kamerlid en minister in de federale en de Vlaamse regering, en is sinds 2018 lid van de Europese Rekenkamer.

Dat laatste mandaat nam zij over van Pinxten, die in 2006 van de regering-Verhofstadt het Belgische mandaat bij de Europese Rekenkamer had gekregen.

Revanche

Na de verkiezingen van 2003, toen een periode van electorale neergang begon, werd de VLD (vanaf 2007 Open Vld) blijkbaar minder aantrekkelijk voor ‘overstappers’, want het werd stil op het acquisitiefront.

Het was wachten tot voorzitter Egbert Lachaert de draad weer opnam – en op welke manier! Niet meer in de vijver van een of andere Vlaamse concurrent wordt gevist, maar in die van de Franstalige zusterpartij MR. Nooit eerder werd een ‘overstap’ zo bliksemsnel met een uitvoerend mandaat beloond – afgekocht, zouden sommigen zeggen – als die van Alexia Bertrand. En zelden of nooit was een acquisitie zo duidelijk door revanche ingegeven als deze.

‘Denkt u nu echt dat Egbert zijn keuze voor een staatssecretaris baseert op het feit dat hij (MR-voorzitter Georges-Louis) Bouchez zou kunnen treffen?’, vroeg Bertrand in een interview met De Tijd (26 november). Het was een retorische vraag. Want welk ander motief dan revanche hadden Lachaert en premier Alexander De Croo om Bertrand tot staatssecretaris te laten benoemen en niet iemand uit de eigen Open Vld-gelederen? Toch niet omdat ze Vlaanderen wilden laten zien dat het met Open Vld zo bedroevend erg is gesteld, dat de partij werkelijk niemand in huis heeft die bekwaam was om Eva De Bleeker op te volgen?

Openstaande rekening

Het was bekend dat Alexia Bertrand ‘nog een openstaande rekening (had) met haar voorzitter’ (Het Belang van Limburg, 19 november). Bouchez had haar half juli brutaal gedesavoueerd door niet haar maar Hadja Lahbid te benoemen als minister van Buitenlandse Zaken, in opvolging van Sophie Wilmès. Het was eveneens bekend dat ‘de eerste minister de voortdurende kritiek van de voorzitter van de MR tegen zijn regering, sommige ministers of hemzelf niet meer verdraagt’ (Le Soir, 21 november) en op revanche aasde. ‘Confronté au manque de solidarité du MR, l’Open VLD a décidé de mordre’, schreef La Libre Belgique (21 november).

De defenestratie van De Bleeker was het geschikte ogenblik om Bouchez en zijn MR te bijten, door Alexia Bertrand weg te plukken en prompt tot staatssecretaris voor Begroting te benoemen. ‘Un coup libéral flamand, un camouflet libéral francophone’, aldus Le Soir (21 november).

Uitgebroed plan

‘De opmerkelijke transfer doet vermoeden dat Open Vld al langer op dit plan broedde’, schreef De Standaard op 19 november. Lachaert zelf heeft een week later in dezelfde krant het vermoeden bevestigd: ‘Ik leerde Alexia onmiddellijk na de regeringsvorming kennen. Ik raakte snel van haar onder de indruk. Ik was me bewust van haar moeilijke situatie bij de MR, maar kon haar niets bieden’ (De Standaard, 26 november).

Ja, het staat er, zwart op wit: Lachaert kon Bertrand ‘niets bieden’ om haar meteen te verlossen uit haar ‘moeilijke situatie bij de MR’, waar ze niet meer door één deur kon met Bouchez. Hij moest wachten tot op 14 november staatssecretaris De Bleeker – over wie De Tijd (26 november) wist te melden dat Lachaert al begin dit jaar met het idee van haar vervanging speelde – in het oog van een begrotingsstorm kwam. De Open Vld-voorzitter kon haar nu wel iets ‘bieden’: het staatssecretariaat voor Begroting.

Paleis

Mevrouw Bertrand mag heel veel talent hebben en zeer bekwaam zijn, het verandert niets aan het feit dat zij niet is benoemd ter wille van het algemeen belang, maar ter wille van de belangen van de partijtop van Open Vld die ‘a décidé de mordre’ MR-voorzitter Bouchez.

Voor haar partijpolitieke ‘coup’ kon Open Vld rekenen op de gewillige medewerking van koning Filip. We weten al lang dat de grondwettelijke regel dat de koning de ministers en staatssecretarissen benoemt een tricolore mythe is. Nooit eerder is dat zo duidelijk gebleken toen eerder dit jaar niet het Paleis, maar partijvoorzitter Sammy Mahdi (CD&V) zijn vervanging als staatssecretaris voor Asiel en Migratie door Nicole de Moor bekendmaakte en MR-voorzitter Bouchez meedeelde dat Hadja Lahbid de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken was.

Deze keer heeft het Paleis zulk een scenario absoluut willen vermijden. Toen het op vrijdag 18 november in de middag van de wissel in de Vivaldiploeg op de hoogte werd gebracht, heeft de premier daar een niet mis te verstane boodschap over gekregen. Omdat de Vlaamse liberalen wilden ‘bijten’ vooraleer De Croo die vrijdagavond afreisde voor de 18de Sommet de la Francophonie in Djerba, moest het snel gaan. Zo geschiedde het dat om 16.04 uur vanuit het Paleis een mail vertrok naar de redacties met de mededeling dat de koning Alexia Bertrand in audiëntie zou ontvangen om haar te beëdigen als staatssecretaris. Van het ontslag van De Bleeker werd niet eens melding gemaakt.

Zo steunde de koning onvoorwaardelijk het acquisitiebeleid van Open Vld. Vragen over de ‘transfer’ van een MR-politica naar de Vlaamse liberalen, vergoed met een mandaat in de federale regering, hebben ze op het Paleis blijkbaar niet gesteld. Het hadden nochtans pertinente vragen kunnen zijn.

Stefan Ector

Vlaamse liberalen kampioenen in acquisitie