Links vergroent. Rechts biedt weerstand en de meerderheid ziet de stembusslag aan haar voorbijgaan. Zo vatte Le Figaro vanochtend de resultaten samen van de tweede ronde van de Franse gemeenteraadsverkiezingen gisteren. Met nog een gegeven: nooit bleven zoveel kiezers thuis. Wat de conservatieve krant doet opmerken dat het door het record aantal thuisblijvers te vroeg is om te concluderen of de nieuwe krachtsverhoudingen die zich aftekenen van blijvende aard zijn. Er kwamen nog vier procent minder kiezers opdagen dan in de eerste ronde. Wat niet wegneemt dat Emmanuel Macron zich zorgen mag beginnen maken. Serieuze zorgen.

Nederlaag voor Macron

De groene partij Europe-Ecologie-Les Verts (EELV) van Yannick Jadot heeft het zich in maart reeds aftekenende succes gisteren weten te verzilveren door verschillende grote en middelgrote Franse steden te veroveren. Bordeaux, Grenoble, Tours, Marseille, Straatsburg, Poitiers, Annecy, Besançon… Maar de stad die het groene succes het best symboliseert en Macron en zijn République en Marche (LREM) het meeste pijn heeft gedaan, is zonder twijfel Lyon en zijn agglomeratie.

Lyon is met meer dan 500.000 inwoners de tweede grootste stad van Frankrijk. Burgemeester Gérard Collomb, die zich in 2017, na een lange carrière in de Parti socialiste (PS), achter de presidentiële ambities van Emmanuel Macron schaarde en daarvoor na diens overwinning beloond werd met het ministerie van binnenlandse zaken, leed er een smadelijke om niet te zeggen verpletterende nederlaag. Hij is er nochtans gemeenteraadslid sedert 1977 en burgemeester sedert 2001.

Alliantie met rechts

Collomb heeft, deels wegens meningsverschillen met Emmanuel Macron en deels om zichzelf op te volgen als burgemeester van de ‘hoofdstad van Gallië’, in 2018 ontslag genomen als minister om zich volledig aan de strijd voor ‘zijn’ Lyon te kunnen wijden. Het draaide anders uit. In de eerste ronde in maart eindigde de ooit zo populaire burgemeester op een beschamende derde plaats. Zijn alliantie met rechts in de tweede ronde, in extremis gesmeed om de meubelen te redden, heeft ook niets opgeleverd, behalve dan een dissidente kandidatuur uit eigen rangen die hem veel stemmen heeft gekost.

Terwijl hijzelf kandidaat was om weer voorzitter te worden van de overkoepelende conseil métropolitain (Lyon en zijn agglomeratie en het Rhône-departement), moest hij door zijn alliantie met de rechtse Les Républicains senator François-Noël Buffet van die partij laten voorgaan. Alleen zo kon hij zijn dauphin Yann Cuchérat naar voren schuiven. Het heeft niet mogen baten. De gisteren nog relatief onbekende Grégory Doucet haalde voor EELV een verpletterende overwinning met meer dan 52% van de stemmen.

Kaakslag voor de president

Links ‘vergroent’ dus, wat geen goed nieuws is voor de Parti socialiste, de Parti communiste en het radicale La France insoumise van Jean-Luc Mélenchon, partijen die gisteren de schade mochten opmeten. Zelfs Martine Aubry (PS), de dochter van gewezen Europese Commissie-voorzitter Jacques Delors, ongenaakbaar geacht in het rode Rijsel, raakte gisteren maar met moeite herkozen door de stevige concurrentie van de groene kandidaat Stéphane Baly. Ze had slechts 227 stemmen voorsprong.

De woordvoerder van Emmanuel Macron die ik vannacht op de nieuwszender BFM-TV commentaar hoorde geven bij de verkiezingsresultaten probeerde de kaakslag voor de president nog te relativeren door te wijzen op het groot aantal onthoudingen en de peiling waarnaar ik hier in mijn artikel van eergisteren al verwees. Het zouden ‘maar’ lokale verkiezingen zijn, want in nationale – lees presidentiële — peilingen staan Macron en Le Pen eenzaam aan de top. Je mag lokale verkiezingen dus niet koppelen aan het lokale niveau — enzovoort…

Edouard Philippe

Deze mantra hoor je altijd uit de mond van verliezers. Ook bij ons trouwens. Maar Macron kan er niet omheen. In geen enkele stad van belang wist zijn partij de burgemeesterssjerp binnen te halen. Klonk het drie jaar geleden niet dat Emmanuel Macron het Franse kieslandschap definitief zou veranderen? Dat hij de aloude links-rechtsbreuklijn die de Franse politiek kenmerkt sinds de Franse Revolutie voor altijd zou weten te overstijgen? ‘De oude wereld lijkt de nieuwe weer in te halen’, was de teneur vanochtend in verschillende media.

De enige macronist die tevreden mag zijn is eerste minister Edouard Philippe die zijn slag thuishaalde in Le Hâvre met meer dan 58% van de stemmen. Philippe had aangekondigd dat het zijn ambitie was burgemeester van zijn stad te worden, wat impliceert dat hij zou moeten aftreden als eerste minister. De vraag is of dat gaat gebeuren. Peilingen de voorbije dagen lieten alvast uitschijnen dat de kiezers liever hebben dat Philippe als premier op post blijft. Door zijn rustige en nuchtere communicatiestijl tijdens de coronacrisis de voorbije weken zag hij zijn populariteit enorm de hoogte ingaan.

Macron lijkt politiek te vereenzamen

Dat wordt de grote onbekende. De Franse politieke geschiedenis leert ons dat presidenten de gewoonte hebben een remaniement of regeringsherschikking door te voeren wanneer tussentijdse of lokale verkiezingen niet goed uitdraaien voor hen. Het gonst al weken van geruchten dat Macron zich wil ontdoen van zijn beschadigde minister van Binnenlandse Zaken Castaner, maar ook van Philippe die hem een beetje te veel voor de voeten begint te lopen. Maar veel sterkhouders om deze laatste te vervangen lopen er niet meer rond in La République en Marche. Macron lijkt politiek te vereenzamen in het Elysée.

Rechts (Les Républicains) en het Rassemblement national – kan je het RN ‘rechts’ noemen met zijn economisch programma? – kunnen ook zeggen dat het glas halfvol is in plaats van half leeg. Voor Les Républicains geldt dat des te meer, gelet op het dal waaruit ze pas sinds kort weer lijken recht te krabbelen. De partij weet haar bastions in steden als Nice en Toulouse te behouden. ‘We halen weer overwinningen’, klonk het gisteren uit de mond van de optimistische partijvoorzitter Christian Jacob. Afwachten!

Camapagne begonnen

Blijft het feit dat het Rassemblement national van Marine Le Pen in de strijd voor de hegemonie op rechts – of, kleine nuance, voor de rechtse kiezer – de volgende twee jaar in pole position staat. Zoals je mutatis mutandis kan zeggen dat het Vlaams Belang in Vlaanderen tegenover de N-VA vandaag in pole position staat in de strijd voor de rechtse kiezer. Louis Aliot, de ex van Marine Le Pen, is in zijn opzet geslaagd en mag zich binnenkort burgemeester van Perpignan noemen.

Dat is, zoals ik eergisteren schreef, een behoorlijke opsteker voor het RN dat het voor de rest niet goed gedaan heeft in deze gemeenteraadsverkiezingen. De campagne voor de volgende presidentverkiezingen is gisteren in feite begonnen.

Stéphane Baly

Links vergroent in Franse steden