‘Ik ben er niet om Fransen het leven zuur te maken. Maar die ongevaccineerden ga ik opnaaien! Tot het uiterste. Ik gooi ze niet in de gevangenis, ik laat ze niet gedwongen vaccineren, maar ik ga er wel voor zorgen dat ze geen kop koffie meer kunnen drinken buiten de deur… Dat is hun eigen schuld! Ze ondermijnen het land. En zo’n onverantwoordelijk persoon is geen burger meer.’ Harde woorden voor een Franse president, maar van Emmanuel Macron verbazen ze niemand. Ze staan in een interview van 4 januari in dagblad Le Parisien.

Het sleutelwoord dat inmiddels door de media nagalmt, is ‘emmerder’. Dat is wat de president zegt van plan te zijn met de vijf tot zes miljoen ongevaccineerden in Frankrijk, volgens hem een ‘toute petite minorité réfractaire’ — een piepkleine weerbarstige minderheid. Hij beschouwt ze niet langer als burgers en zal ze op alle mogelijke manieren dwarsbomen.

Krasse uitspraken

Macron gaat hier als president flink over de schreef. Wat je ook over ongevaccineerden denkt, deze 10% van de bevolking heeft officieel geen misdaad begaan. Nog niet eens een overtreding. Het is bekend dat bijvoorbeeld op overzees gebiedsdeel Guadeloupe slechts de helft van de inwoners is ingeënt tegen covid. Wat daarvoor ook de redenen mogen zijn, deze president heeft ze in één keer min of meer tot niet-ingezetenen van Frankrijk verklaard.

Zelfs over de 20.000 mensen die ‘fiché S’ genoteerd staan — staatsgevaarlijk wegens mogelijke terroristische activiteiten — heeft hij zoiets nooit geroepen. Noch over jeugdige bewoners van de banlieues die politieauto’s in brand steken, winkels plunderen en agenten belagen met zwaar vuurwerk. Noch over de ‘Black Blocs’ — veelal anarchistische jongeren van goede komaf die geheel in het zwart gehuld iedereen waar ze het niet mee eens zijn, te lijf gaan. Laat staan over islamisten die delen van grote steden in bezit hebben genomen en openlijk hun afkeer van Frankrijk en de Fransen betuigen.

Macron deed eerder krasse uitspraken. Zo noemde hij ooit in een toespraak alle Fransen die iets tegen de Europese Unie hebben, ‘boerenkinkels’. En hij zei dat de Franse cultuur niet bestaat. Maar nu lijkt de president de democratische en republikeinse beginselen definitief overboord te hebben gezet. Waarschijnlijk met het oog op de presidentsverkiezingen, die over een week of twaalf zullen plaatsvinden.

Coronabeleid

Hij staat er weliswaar goed voor, maar met zijn weinig presidentiële tirade denkt hij misschien het risico te verkleinen op een nederlaag te elfder ure. Gezien de negatieve reacties zou de president zichzelf wel eens in de voet kunnen hebben geschoten. De meest gehoorde kritiek is dat hij de ongevaccineerden in Frankrijk tot zondebok probeert te maken van zijn eigen vaak minder geslaagde coronabeleid.

Vorig jaar was er al veel te doen over het in juli ingevoerde ‘sanitaire paspoort’ — een maatregel die ongevaccineerden in feite sociaal isoleerde. Alhoewel ik daar persoonlijk nooit iets van heb gemerkt. Niemand heeft me er ooit om gevraagd, niet bij de supermarkt, noch ergens anders. Het lijkt er sterk op dat deze ‘pass sanitaire’ vooral werd ingevoerd voor de grote steden. Daar ligt onder allochtonen en immigranten de vaccinatiegraad aanzienlijk lager dan gemiddeld.

De overheid kan natuurlijk de pas niet alleen maar in bepaalde gebieden verplicht stellen. Noch toegeven dat de maatregel landelijk werd genomen vanwege de desastreuze besmettingscijfers in die specifieke gebieden. Dan zouden er meteen hordes advocaten in de startblokken hebben gestaan.

Onvervreemdbare grondrechten

President Macron stelde zich op 4 januari ongegeneerd vijandig op tegen een paar miljoen van zijn burgers. Of zoals je steeds vaker hoort zeggen, zijn onderdanen. ‘J’ai très envie d’emmerder’ zei hij, ‘jusqu’au bout’ — Ik heb veel zin ze dwars te zitten (…) tot het uiterste. Je gaat je vooral afvragen: welk uiterste?

Franse burgers hebben onvervreemdbare grondrechten en zijn daar erg op gespitst. Een president die in een populair en agressief getoonzet babbeltje zegt voor een paar miljoen burgers die rechten opzij te gaan zetten — zonder dat zij enige wet hebben overtreden — speelt hoog spel.

Toch blijven veel media Macron steunen. Televisiezender LCI had een ongevaccineerde senator uitgenodigd. Ja, die bestaat ook: Stéphane Ravier van de Bouches-du-Rhône. Terwijl er drie mensen aan tafel zaten, was de senator ergens helemaal achter in de studio geplaatst. Er wordt zelfs al over lepra gesproken. Andere media vinden dat de president een uitglijder heeft gemaakt en zichzelf duidelijk heeft overschreeuwd. De vraag is of dat klopt.

Het lijkt er meer op dat Macron door groepen tegen elkaar op te zetten de toon wil zetten voor een uiterst agressieve presidentscampagne, met als belangrijkste thema: verdeel en heers. En dat hij de maatschappelijke discussie op de spits wil drijven. Fransen noemen wat Macron doet ‘hystériser le débat’. Terecht.

Verkiezingscampagne

De campagne voor de naderende presidentsverkiezingen moet nog losbarsten. Er zijn peilingen van 4 januari — de dag van het bewuste interview — maar die zeggen op zich nog niet zo veel. Macron stond bovenaan voor de eerste ronde — altijd al, met 23% van de stemmen — op enige afstand gevolgd door een hecht peloton van vier kandidaten: Eric Zemmour en de nieuwe centrumrechtse kandidaat Valérie Pécresse op 15%, Marine Le Pen op 14,5% en de extreemlinkse Jean-Luc Mélenchon op 13%.

De grote vraag is of en hoe Macrons uitspraken volgende peilingen zullen beïnvloeden. Eén ding is vrijwel zeker: ongevaccineerden zijn geen Macron-stemmers. Het is goed mogelijk dat de president die uitspraken deed om stemmen te winnen, door een groep te schofferen die toch al niet op hem zou stemmen. EU-kritische Fransen schoffeerde hij al eerder. Die stemmen evenmin op hem. Ter ere van het op 1 januari begonnen Franse presidentschap van de EU liet de president de Arc de Triomphe versieren met een reusachtige Europese vlag. Zonder de driekleur ernaast, wat in Frankrijk wel gebruikelijk is. Deze president lijkt een niveau van cynisme en opportunisme te hebben bereikt waar geen eerdere Franse president aan kon tippen.

Als hij wordt herkozen, is het voor de Fransen te hopen dat zijn absolute meerderheid in de Assemblée in de daaropvolgende parlementsverkiezingen geen standhoudt. Deze president zal zeker door roeien en ruiten gaan om zijn doelen te bereiken zodra hij in zijn laatste termijn geen rekening meer hoeft te houden met verkiezingen. Alleen een verdeeld parlement kan hem daar nog in afremmen.

Stéphane Ravier

President Macron’s verkiezingsstrategie: verdeel en heers

‘Kalm aan, Adolf’: hoogoplopende gemoederen in Frankrijk