Tijdens een debat met zijn tegenstrever senator Bernie Sanders beloofde toenmalig presidentskandidaat Joe Biden dat hij een zwarte vrouw zou benoemen als rechter in het Hooggerechtshof. Met het pensioen van opperrechter Stephen Breyer krijgt de president de kans om die belofte na te komen – en zich van een impopulaire vicepresident te ontdoen.

Macht

Om het belang van de identiteit van Bidens kandidaat te begrijpen, moet ik eerst de buitengewone macht van het Hooggerechtshof toelichten. De Verenigde Staten kennen in tegenstelling tot België maar één rechtscollege aan de top van de gerechtelijke piramide. In België zwaait afhankelijk van de materie immers het Hof van Cassatie, de Raad van State of het Grondwettelijk Hof de plak.

In de VS cumuleert het Supreme Court de bevoegdheden van al de voormelde rechtscolleges. Net als het Hof van Cassatie heeft het Hooggerechtshof het laatste woord over de correcte interpretatie van wetten en besluiten van parlement en president. Het Supreme Court kan, net als de Raad van State en het Grondwettelijk Hof, regeringsbesluiten en wetten ongeldig verklaren wanneer die hogere rechtsnormen schenden. Negen superrechters hebben op die manier niet alleen een enorme impact op de politieke, maar ook op de socio-economische en culturele koers van het land.

Rechtsbescherming

Wie deel uitmaakt van dit machtig collectief heeft het laatste woord over de rechtsbescherming die iedere inwoner van de Verenigde Staten geniet. Een grondwettelijke waarborg betekent immers maar zoveel als de betekenis die eraan gegeven wordt door het Hooggerechtshof. Zo besloot het Hof dat het tweede amendement van de grondwet een individueel recht op wapenbezit beschermt. Ook kende het Hof (uit het niets) een recht op abortus toe.

De benoeming van nieuwe opperrechters gebeurt door een samenspel tussen de president en de Senaat. De president heeft het recht – en eigenlijk ook de plicht – om telkens er een plaats openvalt door ontslag of overlijden een kandidaat-rechter voor te dragen. De Senaat heeft vervolgens het recht – maar niet de plicht – om deze kandidaat in overweging te nemen en een stemming te organiseren over diens nominatie. Draait deze stemming positief uit, dan heeft het Supreme Court een nieuwe rechter.

Politisering

De benoemingen van nieuwe opperrechters werd sterk gepolitiseerd onder de presidentschappen van Barack Obama en Donald Trump. Een memorabel moment in 2016 was de weigering van zowat alle Republikeinse senatoren om Obama’s kandidaat voor een opengevallen plaats in overweging te nemen. In de hoop dat een Republikein weldra de Democratische president zou vervangen, nam Senaatsleider Mitch McConnell een berekende gok: de plaats openhouden en hopen op een conservatief jurist. Het bleek een meesterzet.

Want Donald Trump, niet Hillary Clinton benoemde de vervanger van de overleden Antonin Scalia. De Republikein zou tijdens zijn ene ambtstermijn drie nieuwe opperrechters benoemen. Het is het deel van zijn nalatenschap dat zijn opvolger onmogelijk teniet kan doen, wat verklaart waarom Trump-rechters Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh en Amy Coney Barrett nog steeds het doelwit zijn van progressief Amerika.

Identiteitspolitiek

Maar nu is het dus aan Joe Biden om een nieuwe rechter af te vaardigen naar het Hooggerechtshof. Een cruciale rol in het spel van de scheiding der machten en de ‘checks and balances’ die de Amerikaanse republiek typeren. Juridische kennis en filosofie zouden veruit het belangrijkste criterium moeten zijn. Andere criterria zijn de persoonlijkheid en het temperament van de kandidaat, zijn persoonlijke en politieke voorgeschiedenis en zijn bereidheid om compromissen te sluiten.

Wat geen rol zou mogen spelen, is het geslacht en de huidskleur van de Amerikaan in kwestie. Iemand een job geven op basis van zijn of haar geslacht – en dus iemand de job niet geven op basis van zijn of haar geslacht – heet ‘seksisme’. Hetzelfde doen op basis van iemands ras is ‘racisme’. Dat zou basiskennis moeten zijn, maar de president van de Verenigde Staten lijkt het niet begrepen te hebben.

Onderdrukkers

Veel heeft te maken met politieke overwegingen. Zwart Amerika is het meest loyale kiezersblok van de Democratische Partij. In 2020 kreeg de uitdager de steun van niet minder dan zevenentachtig procent van het Afro-Amerikaanse electoraat. Tijdens de Democratische voorverkiezing was het ook zwart Amerika dat Bidens kandidatuur nieuw leven inblies met een overwinning in South Carolina na teleurstellende prestaties in Iowa, New Hampshire en Nevada.

De nominatie van een zwarte vrouw omdat ze een zwarte vrouw is sluit ook mooi aan bij de ideologie van de identiteitspolitiek en het kruispuntdenken waarvan ’s werelds oudste partij doordrongen is. Het is een bijna religieus geloofspunt binnen de moderne Democratische Partij dat een samenleving in de eerste plaats moet worden gezien als een op ras en geslacht gebaseerde tweestrijd tussen onderdrukkers en onderdrukten. De onderdrukkers zijn blanke mannen, de onderdrukten alle anderen. En het is hoog tijd dat de onderdrukkers hun plaats afstaan aan de onderdrukten.

Deze ideologie gaat er eveneens vanuit dat leden van een bepaald geslacht of een bepaalde raciale groep zich enkel herkennen in andere leden van dit geslacht of dit ras. ‘Vertegenwoordiging’ betekent dan dat zwarte Amerikanen kunnen opkijken naar zwarte Amerikanen, of deze nu eenzelfde waardenpatroon, visie of levenservaring delen of niet. Joe Biden denkt het vrouwelijk maar vooral zwarte electoraat te kunnen paaien door een Afro-Amerikaanse in het Hooggerechtshof te installeren. Het lijkt me evenwel waarschijnlijk dat velen van hen deze zet herkennen voor wat ze is: een poging tot omkoping.

Vicepresident Clinton

Dat Biden zichzelf in een hoek dwong door zijn keuzemogelijkheden kunstmatig te beperken, mag duidelijk zijn. Maar er bestaat zoiets als een ‘geluk bij een ongeluk’. Zo wordt er gefluisterd dat Biden het open zitje in het Hooggerechtshof zou aangrijpen om zich te ontdoen van zijn impopulaire vicepresident (en zwarte vrouw) Kamala Harris. De VP zou zonder gezichtsverlies weggepromoveerd worden en de president zou de handen vrij hebben om in aanloop naar 2024 een geschiktere politicus of politica op te vissen. Een aantrekkelijke denkpiste, zij het dat het voorlopig onwaarschijnlijk is dat ze ook werkelijkheid wordt.

Maar wie zou Harris vervangen? De naam Hillary Clinton gaat links en rechts over de tong, al lijkt het eerder een wishful thinking scenario te zijn rechtstreeks uit de natte droom van nieuwsankers en opiniejournalisten over de hele VS. Want in dat geval lijkt een rematch tussen Clinton en Donald Trump plots een stuk waarschijnlijker, en dat is mediagoud. Of hoe een personeelswissel binnen de rechterlijke macht een grote impact zou kunnen hebben op het Witte Huis.

Stephen Breyer

Biden gebruikt positieve discriminatie in het Hooggerechtshof