Waarom weigert de ECB de rente te verhogen en iets te doen aan de inflatie? De echte reden is niet dat de ECB de inflatie voor tijdelijk houdt. Nee, de echte reden is dat de balans van de ECB vol staat met staats- en bankschulden die met nieuwe schulden moeten worden afgelost.

Een hogere rente nekt die schuldenaren. Inflatie daarentegen eet die schulden in stilte op. De trendmatige inflatie die dus niet snel zal verdwijnen is ook grotendeels het gevolg van EU-beleid. Denk dan aan beleid ten bate van het EU ETS (emissiehandelsysteem) voor CO2-heffingen en het marginal price-model van de EU voor stroomprijzen.

Prijsstijgingen

Donderdag vergaderde de Europese Centrale Bank (ECB) over de inflatie. De afsluitende persconferentie van ECB-voorzitster Christine Lagarde nam een ronduit lachwekkende wending. De Franse politica weigerde potsierlijk te zeggen of er dit jaar een renteverhoging zal komen of niet. De Britten en Amerikanen verhoogden reeds de rente of kondigden nieuwe verhogingen aan.

Ondertussen schommelt de inflatie in de eurozone tussen de forse 7,5% (in België) en 4 à 5%. Vaak wijzen politici naar de brandstofprijzen om die algemene kostenstijgingen te kunnen verklaren. Maar dat valt niet te rijmen met de prijsstijgingen van bouwmaterialen, elektronische componenten en zelfs fietsonderdelen. Een deel van die stijgingen zijn misschien het gevolg van uitgeputte voorraden en te late bestellingen door de lockdowns gedurende de coronapandemie. Maar ook dat effect zou al lang vervlogen moeten zijn.

Inflatie

Door de indexering van de lonen in België namen ook de loonkosten toe voor de werkgevers en die rekenden die, indien mogelijk, door. De CO2-rechten van de Europese Unie stegen van pakweg 30 euro naar een nieuw record donderdag van 93,5 euro per ton CO2. Dit zorgt voor duurdere elektriciteit en industriële producten zoals staal, aluminium, kunstmest en chemische grondstoffen.

Ook cement, bakstenen of dakpannen worden door het handelssysteem ETS van de EU voor die CO2-rechten fors duurder. Het agressieve EU-beleid om de CO2 te reduceren door CO2-heffingen hakt fors in de kostenstructuur van de ganse economie. En uiteindelijk is het de consument die op het einde van de keten de rekening gepresenteerd krijgt. Gevolg: inflatie.

Groene stroom

Tel daarbij het marginal price-model van de EU waarbij de prijs van de elektriciteit bepaald wordt door de duurste aanbieder. Hierdoor maken kerncentrales, zonnepanelen en windmolens monsterwinsten op de goedkope opgewekte stroom. De prijs wordt namelijk bepaald op basis van de dure gascentrales die momenteel produceren met peperduur gas.

De clearing-methode om tot de stroomprijs te komen is dus geen gemiddelde en al evenmin een aparte prijs per productiemethode. Het is geen vraagprijs, maar een aanbodprijs. Op deze manier subsidieert de EU eigenlijke groene stroom met andermans geld, namelijk dat van de verbruiker — wat ook de politieke bedoeling was.

Alle stroomproducenten zijn uiteraard ook diegenen die dure CO2-heffingen moeten kopen bij diezelfde EU indien ze fossiele brandstoffen gebruiken. Als toemaatje mag België van die EU gascentrales gaan subsidiëren. Het feit dat België 1,1 miljard euro van die opbrengsten ontvangt uit de ETS-pot van de EU maakt dat iedere regering zedig zwijgt. (Al is de verdeling tussen Vlaanderen, Brussel en Wallonië nog wel een twistpunt.) Vlaanderen wil dat geld in een Klimaatfonds stoppen waar het ook weer op zal gaan aan groene stroomcertificaten en dergelijke.

Overheveling niet kostensparend

Omdat de ECB de stilaan problematische inflatie weigert aan te pakken kiezen tal van Europese regeringen die het wachten beu zijn voor soms absurde maatregelen. Zo verlaagde Hongarije de prijs van zes belangrijke levensmiddelen zoals suiker, bakvet en tarwebloem. De Polen verlaagden tijdelijk de btw op elektriciteit en brandstoffen voor verwarming. De Belgen krijgen 165 euro per gezin en een tijdelijke btw-verlaging op elektriciteit.

De maatregelen die Polen en Hongarije nu nemen doen feitelijk niets aan de hoge prijzen. Dit stelt Steven Brakman, hoogleraar Internationale Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen op de Nederlandse radio. Datzelfde geldt voor de Nederlandse maatregel om de energiebelasting te verlagen met pakweg 800 euro per gezin. ‘In feite is het een overheveling van de ene groep inwoners, door middel van belasting, naar de anderen die een subsidie krijgen. Maar de producten worden er niet goedkoper door.’

De boeiendste observatie van Brakman is dat de inflatie inmiddels trendmatig en dus niet meer tijdelijk blijkt, zoals in eerste instantie door veel analisten werd aangenomen. De ECB daarentegen blijft die stelling trouw. Volgens Brakman kijken we daarom nu allemaal naar de centrale banken. De klassieke maatregel is een renteverhoging.

De Amerikaanse Federal Reserve Bank gaf afgelopen week aan dat waarschijnlijk reeds in maart de eerste renteverhoging komt van een half procentpunt. Dat is een forse ingreep want meestal gaan de renteverhogingen per kwart procentpunt. ‘We moeten blij zijn dat de rente omhoog gaat’, zei Brakman.

Slechte maatregel van ECB

ECB-president Christine Lagarde (geen econome maar een advocate en voor corruptie veroordeelde politica) vindt het economische herstel in de eurozone zwak. Wel kondigde Lagarde donderdag aan dat het opkoopprogramma voor staatsobligaties wordt afgebouwd.

Die maatregel, die de ECB met een bijzonder slechte balans opzadelde, loopt trouwens stilaan uit de hand. Zo stond er eind 2020 al 3890 miljard euro aan opgekochte staatsleningen en 1793 miljard euro aan leningen aan banken in de EU. Op die balans van net geen 7000 miljard euro. De echte bezittingen, zoals goud en valuta, zijn niet eens goed voor 1000 miljard euro. De waarde van de euro was eind 2020 dus eigenlijk voor 81 procent gestoeld op opgekochte staats- en bankschulden. De eurozone is de facto feitelijk al een schuldenunie. De enige andere oplossing die de ECB rest is bijdrukken van geld, en dat veroorzaakt inflatie.

Financial Times

Hoe het marginal price-model van de EU werkt om tot de clearing van de stroomprijs te komen. De duurste productiemethode bepaalt de prijs.

Na een eerste dergelijk opkoopbeleid van Griekse, Ierse, Portugese en Spaanse staatsschulden tijdens de eurocrisis bouwde de ECB die balansposities nooit meer af. De echte ontsporing van die balansposten begon in 2015. Dus ruim voor de coronapandemie. Het was vooral een teken dat de internationale financiële markten de staatsschulden van vele, vooral zuiderse, EU-landen niet meer wilden. De echte reden van de nieuwe EU-schulden moeten dus niet bij het coronaherstelfonds NextGenerationEU gezocht worden, maar bij quasi insolvabele EU-lidstaten.

Brakman zag niettemin een logica achter de aankondiging om het opkoopprogramma af te bouwen. De ECB probeert vooral een stabiel beleid te voeren. ‘Ze kondigen aan: “We bouwen dat af.” Dat heeft ook een rentedrukkend effect en daarna gaan we nadenken over een renteverhoging. Dat is heel degelijk beleid, maar het gaat denk ik te langzaam.’

Blijvende inflatie gevolg EU-beleid

Eigenlijk is de hoge inflatie dus een blijvertje die het gevolg is van het EU-beleid, en de ECB kan als hoofdinstelling van de EU enkel cosmetische acties ondernemen. Feitelijk is de ECB compleet gepolitiseerd. En daarmee is de euro letterlijk gehypothekeerd.

Steven Brakman

ECB negeert hoge inflatie omdat ze geen keus meer heeft