Behalve voor verkiezingen van het Schotse en het Noord-Ierse parlement geldt in het VK doorgaans de first past the post-regel, het zogenaamde uninominaal of meerderheidsskiesstelsel. UKIP heeft ‘dus’ geen enkele council, lokale raad, kunnen winnen. Labour zit nu op 3 councils (+ 2), de Tories vielen terug op 18 (– 10). Er bleven 14 (+ 8) councils zonder meerderheid. Daar zal, zoals in de nationale regering een coalitie moeten georganiseerd worden, een voor de Britten wel erg vreemd iets.

UKIP heeft dus geen meerderheid achter zich kunnen krijgen maar de partij groeide wel enorm in raadsleden tot 147. Dat zijn er … 139 meer dan bij vorige verkiezingen. De partij zit, geprojecteerd naar het hele VK, op 14 % van de kiezers. Die zijn vooral van de Tories afgesnoept.

Enkele vaststellingen

(1) Hoe langer de Liberaal-Democraten (LibDems) in de Westminster-regering worden weggedrukt door een gematigde David Cameron, hoe minder van de gele partij overblijft. De partij verloor maar liefst eenderde van haar raadsleden. De LibDems zitten met behoorlijke kopzorgen.

(2) In de meer noordelijke counties, waar UKIP opkwam, slaagt de partij niét in haar opzet. Als ze er al een raadslid haalt, heeft die er niets in de pap te brokken. Het rode noorden en het blauwe zuiden groeien al jaren uit elkaar en die tendens wordt bevestigd bij deze lokale verkiezingen.

(3) Council elections worden door partijpolitici, -strategen en politologen beschouwd als een tussentijdse poll. Hoe populair is Westminster? Doorgaans wint de oppositiepartij vlotjes maar Labour valt dit keer tegen.

(4)UKIP zit met een probleem. Het is géén strak geleide partij met een concrete organisatie. Wie heeft de kandidaten gescreend? Wie gaat ze opleiden? We weten uit ons eigen verleden hoe moeilijk dat kan zijn voor nieuwe partijen. UKIP lijkt een kiesvereniging rondom een sterk gemediatiseerd partijleider.

(5) In het verlengde daarvan wordt het uitkijken naar de verkiezingen van 2015. Met de verkiezingen van vorige week in het achterhoofd, kan UKIP misschien wel een tiental zetels veroveren. Er wordt ook rekening gehouden met de mogelijkheid dat een aantal Tories zouden overstappen (zie verder).

(6) Maar de Tories zitten met het grootste probleem. Tot voor een jaar leek het erop dat Cameron met succes de LibDems er af zou rijden met zijn metropolitane centrumkoers. Een overwinning in 2015 stond haast in de sterren geschreven, zeker als Boris Johnson, de populaire burgemeester van Londen Cameron onvoorwaardelijk zou steunen. Maar de Tories bloeden nu aan hun rechterzijde. Countryside Conservatives voelen zich niet langer thuis in het blairite conservatism van Cameron. De rechts-populistische UKIP kan hier scoren.

(7) Politologen allerhande voorspelden ook een terugval van Labour. Het antimigratiediscours van de UKIP, het populistische bashen van intellectuelen en de politiek-correcte elite zouden toch een kern van arme, linkse kiezers moeten aanspreken? Bleven die massaal thuis? Of is de UKIP niet genoeg een icoon van middle England en heeft ze té veel een public school gehalte?

(8) En aansluitend bij (4), hoeveel van die verkozenen zullen snel door de mand vallen, niet alleen als rabiate EU-haters, maar ook als (Oost-)Europeanenhaters, moslimhaters, kortom oridinaire racisten. Het discours van UKIP is niet altijd even fijn of doordacht en trok niet enkel politieke avonturiers aan maar ook aanhangers van de extreem-rechtse BNP.

Wat te doen?

Cameron was er als de kippen bij om op zijn woorden van weleer terug te komen. UKIP-kiezers zijn geen clowns. Hun stem moet gehoord worden. Zal hij zijn visie op de EU bijsturen? Een rechtser sociaaleconomisch beleid voeren? Terug het platteland op? De City-kiezers heeft hij toch al in zijn broekzak …

Nigel Farage weet hoe laat het is. Sinds de oprichting van de UKIP kon de partij enkel op enthousiasme rekenen bij Europese verkiezingen. Deze verkiezingsronde leert dat UKIP een ‘nationale’ speler kan worden, weliswaar enkel in Engeland. In Wales en Schotland bestaat de partij niet. Het wordt nu tijd om van zijn kiesvereniging een echte partij te maken, wil hij straks niet verzanden in plaatselijke rellen en belachelijke discussies met randfiguren die geld, macht en invloed hebben geroken.

Om het nodige sérieux te krijgen, zal Farage op zoek moeten naar valabele kandidaten voor 2015. Want wie er ook opkomt voor de Europese verkiezingen in 2014, dat is minder belangrijk. Daar ligt geen Brit van wakker. Kiezers die anti-Europees tot EU-sceptisch zijn, stemmen voor Farage en zijn UKIP, wie er ook op de lijst figureert.

Valabale kandidaten zouden ondermeer kunnen losgeweekt worden uit de Conservatieve partij. Ex-Tory-geldschieter en nu enthousiaste UKIP-schatbewaarder Stuart Wheeler heeft de voorbije maanden gesprekken gevoerd met negen rechtse Tory MP’s die sympathiek staan tegenover de UKIP. Minstens één ziet hij voor de verkiezingen van 2015 de overstap wagen. De man – een grote bewonderaar van Lady Margaret Thatcher – voorspelt tien MP’s in 2015. Meer zelfs: als de kaarten liggen zoals nu worden geschud, zullen de Tories geen meerderheid hebben en worden de LibDems weggevaagd. Dan kan UKIP de hand uitsteken naar Cameron voor een coalitieregering. Zeker Boris Johnson ziet hij een deal sluiten met Farage. (Daily Telegraph, 2 mei 2013)

De tijd van het tweepartijensysteem en het pragmatisme lijkt voorbij. De tv-studio’s mogen – in het licht van de volgende verkiezingen – een paars stoeltje aanschuiven, naast het rode, blauwe en gele. (Tory MP Peter Bone suggereert zelfs dat het gele stoeltje van de LibDems plaats mag ruimen voor het paarse van UKIP.) Het scherpe maar doorgaans gedistingeerde discours in de Britse politiek zal steeds meer plaats maken voor populisme. Gevestigde politici-met-klasse mogen de mouwen opstropen om de strijd aan te gaan met iemand die niet enkel van de EU, maar nu ook van migratie, een strijdpunt heeft gemaakt. De vergelijkingen met de Tea Party worden nu al gemaakt. Vraag is nu vooral hoe Cameron – of Johnson – en de Tories hierop zullen inspelen. Een ruk naar rechts, staat er nu al in de sterren geschreven.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>

Stuart Wheeler

De ruk naar rechts