Martha Balthazar – theatermaker en dochter van Nic Balthazar – roept in haar column in Knack op tot gebruik van geweld om aandacht voor de klimaatzaak te vragen. ‘De voorbije decennia hebben activisten en wetenschappers veel rationele en beschaafde manieren bedacht om aandacht te vragen voor de klimaatcrisis’, schrijft ze. Tevergeefs, want: ‘Aandacht en debat leiden niet vanzelf tot actie. Soms lijken ze bij te dragen tot verlamming.’

Voor de jonge Balthazar wordt het wachten ondragelijk. De dramatische daad van de Amerikaan die zich eind april in brand stak om aandacht te vragen voor de klimaatzaak, volstaat volgens de jonge theatermaakster niet meer.

Voor haar is het belangrijk dat we radicaal uit het vervuilende scenario ontsnappen. De enige wezenlijke actie is: ‘Niet meer meespelen’. We kunnen ons bed niet meer uitkomen of het werk massaal neerleggen, maar efficiënter is om ‘onophoudelijk 140 decibelsirenes laten afgaan rond de huizen van politici, lobbyisten en ceo’s.’ Alle middelen zijn goed: ‘Stinkbommen, in de hoop dat we geen echte bommen hoeven te gebruiken. De koninklijke familie kidnappen…’ Oproepen tot het gebruik van geweld, is dat niet strafbaar?

Pijplijn

Eind februari trok ze in De Morgen ook al hard van leer: ‘Samen zingen voor het klimaat is mooi en nobel, maar ik heb net How to Blow Up a Pipeline gekocht, een boek over sabotage als vorm van activisme. Eerlijk? Het is nog zo gek niet, een pijplijn opblazen.’ Martha Balthazar is actief bij activistische organisaties zoals Extinction Rebellion, een anarchistisch collectief dat oproept tot verzet en de noodtoestand wil uitroepen. Voor Knack, dat geen kans laat liggen om het zogezegd fascistische en gewelddadige karakter van Vlaams Belang bloot te leggen, is dat blijkbaar geen probleem.

In Sampol breekt ze een lans voor ‘woke’ en registreert ze de volgende uitschuiver: ‘In tijden waar virologen met de dood worden bedreigd door extreemrechtse pseudosoldaten, vind ik woke eigenlijk heel mild klinken’. Grotesk. Opvallend is dat deze extreemlinkse activiste kritiekloos in allerlei ‘kwaliteitsmedia’ de rode loper krijgt uitgerold. Haar betoogtrant drijft op emoties en hormonen, maar geen ‘kritische’ journalist die haar een strobreed in de weg legt.

De urgentie van de klimaatcrisis deed de jonge milieuwetenschapper Aaron Van Poecke onlangs in De Morgen oproepen tot ‘systemisch geweld’, een begrip dat hij ontleent van Slavoj Žižek. Volgens de jonge wetenschapper bevindt het klimaatactivisme zich in staat van wettige zelfverdediging en mag het legitiem geweld gebruiken tegen bedrijven die broeikasgassen uitstoten. Geweld is in deze context het meest efficiënte omdat het de schadelijke bedrijven in het hart van hun verdienmodel treft.

‘De allesverzengende catastrofe’

Het gevoel van urgentie en de doemscenario’s over het klimaat werden door de Amerikaanse Democratische politica Alexandria Ocasio-Cortez een aantal jaar geleden serieus aangewakkerd. In 2018 verklaarde ze dat we nog 12 jaar hebben om de planeet te redden. Eens we deze deadline overschreden hebben, is het om zeep. Daarna lonkt aan de horizon ‘de allesverzengende catastrofe’.

Volgens Maarten Boudry is ‘deadlinedenken’ wetenschappelijk onverantwoord. ‘Doemdenken kan makkelijk omslaan in geweld, maar ook in fatalisme.’ ‘De tijd waarin we nog konden hopen dat we eruit zouden komen, ligt achter ons’, schreef Bruno Latour. Milieuactivisten zitten vast in dit soort ‘kokerdenken’. Het enige wat nog kan helpen zijn aanslagen die het hart van onze economie, onze levenswijze treffen.

Het ecologisch doemdenken zit veel dieper ingebakken dan gedacht. Zo brengt De Tijd het verhaal van Stuart Kirk, ex-journalist van Financial Times en momenteel hoofd van de divisie verantwoord beleggen bij de Britse bankreus HSBC. Recent maakte hij op een conferentie in London een vergelijking tussen de millenniumbughysterie en de doemberichten over de risico’s van de klimaatverandering voor de banken en de beleggers. ‘Niet onderbouwde schrille, partijdige apocalyptische waarschuwingen hebben het altijd mis. In mijn vijfentwintigjarige carrière in de financiële sector was er altijd wel één of andere gek die me kwam zeggen dat het einde van de wereld was aangebroken.’

Volgens Stuart Kirk gaan centrale banken en financiële toplui voluit mee in dit verhaal. Net als Steven Pinker en Maarten Boudry weet de ex-journalist dat het zo’n vaart niet zal lopen. Mensen passen zich aan en bieden uitdagingen over een lange periode het hoofd. ‘We hebben de voedselcrisis opgelost, zonder aan massale geboortebeperking te doen. We hebben geleerd om met lichtere tred over onze planeet te lopen. We hebben ruimte vrijgemaakt en terug aan de natuur geschonken. We hebben onze ozonlaag hersteld’, schrijft Boudry.

Publieke brandstapel

De jonge academicus van de UG is geen klimaatscepticus, maar een ‘verbeterlijke’ optimist. ‘Volgens mij zal het de komende jaren voor het klimaat nog erger worden vooraleer het beter wordt’, zei hij begin januari in een interview. Anderzijds rekent hij af met de valse doemprofeten: ‘Er is een reden waarom de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg zich depressief over het klimaat voelt. Ze heeft niets anders om depressief over te zijn. Ze leeft in een land waar er zoveel welvaart is dat ze zich verder weinig zorgen hoeft te maken.’

Voor Stuart Kirk liep het niet goed af. Na zijn uitspraken ontbonden klimaatactivisten hun duivels. De ceo van HSBC en de topman van de divisie vermogensbeheer namen afstand van Stuarts uitspraken. Niettegenstaande hij op voorhand groen licht had gekregen voor de inhoud van zijn presentatie, werd Stuart Kirk op non-actief geplaatst. Milieuorganisaties zetten de Britse bankreus onder druk door te stellen dat HSBC de klimaatrisico’s niet ernstig neemt en dat klanten maar beter overstappen naar een andere fondsenbeheerder.

Het debat over klimaatverandering wordt steeds fanatieker gevoerd. ‘Wie enig voorbehoud plaatst bij de extreme doemscenario’s en meent dat er bij mensen en in ondernemingen voldoende vernuft is om daarop een antwoord te vinden, wordt verketterd en op de publieke brandstapel gezet’, stelt Stefaan Michielsen.

‘Wraakzuchtige beschermingsdrang’

In hun recente publicatie De betutteling van de Amerikaanse geest maken Jonathan Haidt en Greg Lukianoff gewag van ‘wraakzuchtige beschermingsdrang’. Uit een soort evangelische bekeringsijver stellen ecologische activisten alles in het werk om een open en kritische discussie onmogelijk te maken. ‘Optimisme wordt niet getolereerd. Waag het niet om het doemdenken te challengen’, vult Stefaan Michielsen aan. Een kritisch klimaatoptimisme wordt een opiniedelict en moet met alle middelen bestreden worden, desnoods met bommen.

Suart Kirk

Klimaatactivisten willen bommen inzetten om klimaat te redden