De Thaise premier Prayut Chan-o-cha overleefde afgelopen zaterdag een parlementaire motie van wantrouwen na vier dagen van aanslepend debatten. Dat weerhield demonstranten er echter niet van om luidkeels in de hoofdstad zijn ontslag te blijven eisen.

Motie van wantrouwen

De motie van wantrouwen nam Prayut en vijf andere ministers uit zijn kabinet scherp op de korrel. Met name om de klungelige wijze waarop ze de covid-19-pandemie probeerden te counteren. 264 volksvertegenwoordigers verwierpen de motie. 208 stemden er voor. Er waren drie onthoudingen. Dit is de tweede vertrouwensstemming dit jaar die de premier overleefde, en de derde sinds de verkiezingen van 2019.

Het is in deze niet onbelangrijk in het achterhoofd te houden dat de Thaise premier de gewezen stafchef is van de strijdkrachten die in 2014 een staatsgreep pleegden. Hij zit in feite alleen maar in het regeringszadel dankzij een coalitie die door allerlei kunstgrepen aan de meerderheid in het parlement is geraakt. Prayut heeft de vertrouwensstemming dus nu overleefd. Toch moet het stemresultaat enige reden van bezorgdheid veroorzaken in het Thai-Khu-Fah-gebouw — het kantoor van de premier. Het wijst volgens heel veel waarnemers immers duidelijk op de groeiende verdeeldheid binnen de regerende Palang Pracharath-partij (PPRP).

Onenigheid in de PPRP?

Het is een teken aan de wand dat Prayut de meeste tegenstemmen kreeg. Meer nog dan de gehate vicepremier en minister van Volksgezondheid Anutin Charnvirak. Die kwam erg zwaar onder vuur te liggen tijdens de debatten. Anutin putte zich tijdens het debat uit in het verdedigen van zijn gecontesteerde aankoopbeleid van covid-19-vaccins en testkits. En van de aanvankelijke beslissing van Thailand om niet deel te nemen aan het internationale initiatief voor het delen van covax-vaccins. Hij overleefde de vertrouwensstemming met 269 stemmen voor en 196 tegen. Er waren 11 onthoudingen.

Prayut, die de bui wellicht zag hangen, ontkende voorafgaand aan de stemming op vrijdag in alle toonaarden dat er onenigheid was binnen de PPRP-leiding. Hij was hiertoe gedwongen. De laatste dagen begonnen er immers steeds sterker wordende geruchten te circuleren dat er binnen de schoot van zijn bloedeigen coalitie plannen werden gesmeed om hem te bedanken voor zijn diensten. Wat hij ook mag beweren: alles wijst erop dat zijn populariteit binnen de eigen rangen intussen tot een absoluut dieptepunt is gezakt.

Massabetogingen

Ondertussen neemt ook de buitenparlementaire druk toe. De antiregeringsgroepen en andere critici die vorig jaar bijna wekelijks met tienduizenden betoogden om hun eisen voor hervormingen kracht bij te zetten, zijn de afgelopen maanden weer de straat op gegaan. Ze viseren daarbij uitdrukkelijk de premier en eisen zijn aftreden. Daarbij is het heel de zomer tot steeds meer incidenten in Bangkok gekomen. De demonstraties tegen Prayut zijn nu een bijna dagelijks fenomeen geworden. Ze monden ook steeds vaker in geweld uit. De oproerpolitie neemt daarbij haar toevlucht tot traangas, rubberkogels en waterkanonnen. De demonstranten anderzijds zijn gewapend met katapulten, zelfgemaakte explosieven en vuurwerk.

De opstoot van geweld verhinderde echter niet dat de protestbeweging in een mum van tijd als een olievlek over heel land verspreid raakte. Er vinden intussen op tal van plaatsen grote betogingen plaats. Voor het eerst sinds duiken daarbij ook de lang monddood gemaakte ‘red shirts’ — de aanhangers van gewezen premiers Thaksin en Yingluck Shinawatra — her en der op. Veel waarnemers menen dan ook — en niet geheel ten onrechte — dat het protest de volgende dagen en weken wellicht nog zal aangroeien. De woede over de aanslepende lockdown die de sowieso al belabberde economische situatie nog meer op de proef stelt, de weinig effectieve manier waarop de regering de pandemie te lijf gaat, en het falende Thaise gezondheidszorgsysteem zetten steeds meer kwaad bloed. Ook binnen Prayuts eigen kamp.

Ontoereikende aanpak covid-19

Ook het feit dat het Thaise justitieapparaat op dit eigenste ogenblik erg hard optreedt tegen de leiders van het jongerenprotest van vorig jaar heeft het vuur verder aangewakkerd. Daarbij wordt onder meer kwistig gedreigd met extreem strenge straffen voor betrekking majesteitsschennis. Het is geen toeval dat veel demonstranten naast het aftreden van de premier ook eisen dat de gelden uit de begroting die bedoeld zijn voor de monarchie en het leger, besteed zouden worden aan middelen in de strijd tegen covid-19.

Thailand telt momenteel nog steeds meer dan 150.000 met covid-19 besmette inwoners. 5.000 van hen in kritieke toestand. Het officiële aantal dodelijke slachtoffers bedraagt intussen meer dan 12.000. Sinds het begin van de pandemie werden al meer dan 1,2 miljoen gevallen geregistreerd. De afgelopen dagen lijken de besmettingscijfers weliswaar te stagneren en hier en daar zelfs te dalen. Toch blijven de dagelijkse besmettingen relatief hoog, met een gemiddelde dat net onder de 20.000 geregistreerde gevallen per dag ligt. Thailand heeft grote moeite om zijn meer dan 70 miljoen inwoners te vaccineren. Momenteel is minder dan 15 procent van de Thai volledig gevaccineerd.

Tijdens het bij tijd en wijle erg bitse debat beschuldigde de oppositie Prayut, Anutin en vier andere kabinetsleden — minister van Transport Saksayam Chidchob, minister van Landbouw Chalermchai Sri-on, minister van Arbeid Suchart Chomklin en minister van Digitale Economie Chaiwut Thanakamanusorn — van corruptie, economisch wanbeheer en een ontoereikende reactie op covid-19. Prayut werd er bovendien van beschuldigd dat hij aan enkele parlementsleden een bedrag van vijf miljoen baht (206.482 dollar) zou hebben uitbetaald in ruil voor hun steun. De premier heeft deze aantijgingen ontkend. Maar de voorzitter van het Parlement, Chuan Leekpai, heeft toch een formeel onderzoek bevolen naar de omkopingsclaim.

Uitstel van executie

Veel waarnemers gaan ervan uit dat de vertrouwensstemming — tijdelijk — uitstel van executie heeft gebracht voor Prayut. De kans lijkt immers steeds reëler te worden dat indien de situatie zou blijven zoals ze is — met een intern verdeelde meerderheid, dagelijkse straatprotesten en een niet onder controle te krijgen pandemie — Prayut vroeger dan gedacht de plaats zou moeten ruimen. Nog voor de volgende verkiezingen, dus, die normaal gesproken in 2023 moeten plaatsvinden. Het zou wel eens kunnen dat het ogenblik voor de regeringscoalitie is aangebroken om iemand naar voor te schuiven die er wél in slaagt om zowel in het parlement als op de straat de broodnodige rust te herstellen.

Suchart Chomklin

Thaise premier Prayut overleeft vertrouwensstemming