De Chinese staatsmedia kondigden op dinsdag 31 augustus aan dat China’s speciale gezant voor Aziatische zaken, Sun Guonxiang, een onaangekondigd bezoek van een week aan Myanmar heeft afgerond, inclusief besprekingen met de juntaleider over de politieke toekomst van het land. Myanmar verkeert in een politieke chaos sinds het leger in februari de legitieme regering van Aung San Suu Kyi verdreef en een hardhandig optreden lanceerde tegen al wie er afwijkende meningen op na hield.

Geopolitiek steekspel

Internationale inspanningen om het geweld een halt toe te roepen hebben geen resultaat opgeleverd, waarbij de Europese Unie de junta-bondgenoten Rusland en China ervan beschuldigt de inspanningen van de VN-Veiligheidsraad om een wapenembargo op te leggen, te blokkeren. Sun Guoxiang ontmoette juntaleider Min Aung Hlaing en ‘wisselde van gedachten… over het politieke landschap in Myanmar’, aldus een verklaring van de ambassade van Peking in Myanmar die meteen ook beklemde dat de Volksrepubliek China ‘Myanmars inspanningen steunt om de sociale stabiliteit te herstellen en de democratische transformatie in een vroeg stadium te hervatten’.

Het vermoeden dat China de militaire staatsgreep tegen de gekozen regering van Myanmar heeft goedgekeurd en wellicht ook heeft aangemoedigd, zit diep onder de Birmezen die zich verzetten tegen de dictatuur. Misschien komt er ooit een bewijs van dergelijke inmenging. Wat nu duidelijk lijkt, is dat China willens nillens zijn belangen ziet aantasten in de complete chaos die volgde op de machtsgreep van het leger. Op vrijwel elk front, van volksgezondheid tot nationale veiligheid, wordt China nu geconfronteerd met nieuwe bedreigingen door de ineenstorting van Myanmar. Naarmate deze gevolgen in beeld komen, zal Peking moeten beslissen of het zijn stilzwijgende aanvaarding van de militaire junta wil handhaven of een andere koers zal kiezen om de erg grote Chinese investeringen in de zuiderbuur te beschermen.

Investeringen veilig stellen

De staatsgreep en de chaos raken elk aspect van de Chinees-Myanmar betrekkingen. Zo is er onder meer de toenemende dreiging van een zware COVID-19 uitbraak langs de grens; het risico dat een veelheid aan nieuwe en opnieuw oplaaiende conflicten toekomstige projecten op hun kop zouden kunnen zetten en het snel toenemende anti-Chinees sentiment onder een meerderheid van de bevolking.

Elk van deze problemen zou de facto een flinke uitdaging vormen voor Chinese investeringen in het land. Gecombineerd zouden ze de doodsteek kunnen geven aan het overkoepelende, grootse project van de twee landen, de China-Myanmar Economic Corridor (CMEC). Het ambitieuze plan, dat de economieën van Myanmar en China nauwer zou binden met projecten op het gebied van transport, industrie, financiën en communicatie, werd ontwikkeld met de afgezette regering. De vraag moet gesteld worden of Peking bereid is geld en middelen over de balk te gooien bij het realiseren van grote maar risicovolle infrastructuurwerken midden in een oorlogsgebied.

Rebellie laait op

Zwaar bewapende etnische milities langs de Indiase, Chinese en Thaise grenzen bestrijden opnieuw het leger, wat heeft geleid tot een hervatting van de oorlogvoering in de Karen-, Kayah-, Shan-, Chin- en Kachin-staten. Deze conflicten vormen een ernstige bedreiging voor de veiligheid van projecten die verband houden met CMEC, dat via de noordelijke Shan- en Kachin-staten Myanmar binnenkomt, waar de gevechten bijzonder hevig zijn. Dezelfde gevechten hebben er nu al voor gezorgd dat de grensoverschrijdende handel, de afgelopen maanden met minstens 30 % is gedaald, vergeleken met een jaar geleden.

Er is geen enkele reden om aan te nemen dat de golf van geweld van korte duur zal zijn. De etnische gewapende groepen die enkele jaren geleden een wapenstilstand met het leger ondertekenden, hebben het akkoord opgeschort. Ze bieden bovendien ook nog eens onderdak aan anti-coupdemonstranten en geven ze de militaire training die ze nodig hebben om gewapende zelfverdedigingstroepen te vormen. Deze activisten hebben al politie-, militaire en administratieve faciliteiten in hun lokale gemeenschappen aangevallen. De langlopende burgeroorlog in het land, die zich in het verleden vooral beperkte tot de etnische minderheden in de periferie, heeft zich nu uitgebreid naar stedelijke en landelijke gemeenschappen in centraal Myanmar.

Het meest kritieke punt voor China is dat het hernieuwde conflict in de deelstaten Shan en Kachin een precaire stabiliteit heeft vernietigd waar de Chinese grensprovincie Yunnan op vertrouwt om de economische ontwikkeling te bevorderen. Yunnan, een arme provincie, trekt kapitaal aan vanwege de strategische ligging als toegangspoort tot Zuid-Oost-Azië. Recente gevechten ten zuiden van de grens hebben investeerders al schichtig gemaakt, aangezien de vooruitzichten voor een corridor door Myanmar naar de Indische Oceaan afnemen en kunnen leiden tot sluiting van operationele fabrieken. Zo’n economische klap zou vrijwel zeker grote werkloosheid in Yunan veroorzaken.

Anti-Chinees sentiment

En dan zwijgen we nog over de grote opstoot van anti-Chinees geweld in Myanmar. Het begon met demonstraties tegen de Chinese ambassade in Yangon maar het duurde niet lang vooraleer Chinese fabrieken in brand werden gestoken en Chinese arbeiders bedreigd werden. Veel Chinese bedrijven sloten hun deuren en Chinese burgers keerden voor de veiligheid terug naar China. Peking vreest vooral voor een aanslag op de strategisch erg belangrijke 770 km lange China-Myanmar olie- en gaspijpleiding bij Mandalay. Bij een raid in mei kwamen er al 3 Chinezen om. Een goed uitgevoerde aanval zou grote economische schade kunnen toebrengen aan Zuidwest-China en de Anning-raffinaderij buiten Kunming, Yunnan, kunnen verlammen – een project dat alleen al 8% van het BBP van Yunnan vertegenwoordigt…

De meest directe dreiging voor China zit echter in de complete instorting van het gezondheidssysteem in Myanmar. Een uitbraak van COVID-19 veroorzaakte in april-mei politieke chaos in Yunnan nadat provinciale functionarissen de leiding van de belangrijkste grensstad Ruili verantwoordelijk hielden voor het niet beveiligen van de grens. Ze zijn als de dood dat zo de Indiase variant China zal binnensluipen. Hun angst wordt nog versterkt door onvoldoende vaccindekking in China en twijfels over de werkzaamheid van Chinese vaccins tegen de nieuwe varianten.

Als Chinese investeerders tegen beter weten toch zouden besluiten door te gaan met hun economische projecten onder deze omstandigheden zullen hun investeringen ernstige en aanhoudende risico’s lopen. De dreiging zal alleen maar toenemen zolang de militaire junta in Myanmar weigert water bij de wijn te doen. Wordt – ongetwijfeld – vervolgd…

Sun Guoxiang

Intussen in Myanmar