Doorbraak dook in de activiteiten en connecties van Russische zaterdagscholen in Antwerpen en stuitte op het Internationaal Comité dat met geld van de Vlaamse overheid buitenlandse beïnvloeding binnen het onderwijs ondersteunt.

De leidinggevenden en leraren van de instellingen kennen elkaar goed. Ze namen gezamenlijk deel aan programma’s van de Russische regering. Ook werden ze vele malen in de schijnwerpers gezet door het inmiddels gesloten consulaat-generaal in Antwerpen en de ambassade in Ukkel. Op verzoeken om interviews gingen de medewerkers niet in. Sommigen deden er direct het zwijgen toe, anderen noemden ‘de ongunstige politieke situatie’ als reden voor hun weigering.

Sint-Jozefkerk

De oudste Russische school is gevestigd in de Sint-Jozefkerk, nabij het stadspark. De leiding is in handen van Svetlana Petelina. Momenteel zijn er 30 leerlingen. Elke zaterdag wordt er Russische les, tekenen, kunst en zang aangeboden voor kinderen van zes tot zestien jaar. Door de toestroom van Oekraïense Russischtaligen werd het vak geschiedenis voorlopig uit het programma gehaald. Het zou te veel afwijken van dat op de Belgische scholen. Sinds enkele jaren zijn de leslokalen ondergebracht in de kerk die volgens de gemeente eigendom is van de Russisch-orthodoxe parochie van het patriarchaat van Moskou.

Volgens een bron ter plaatse werkt de school nauw samen met het Russisch Huis in Brussel. Wie informeert naar Russische scholen, komt geheid deze instelling tegen. Het Russisch Huis is – naast de ambassade in Ukkel waartoe het behoort – de spil van de Russische overheid in België. Naast twijfelachtige exposities over de Tweede Wereldoorlog, oude Sovjetfilms en cursussen wordt er ook druk reclame gemaakt voor internationale olympiades voor scholieren. Een van de meest recente: ‘vertel de wereld over je moederland: een project voor patriottische opvoeding van kinderen en jongeren’.

Onze bron bevestigde dat ook na de invasie van Oekraïne leerlingen van de school deelnamen aan een door het Russisch Huis gepromote olympiade in Moskou. Een scholier zou na het bezoek zijn mening over Rusland grondig en ‘in positieve zin’ hebben herzien. Volgens informatie op een online forum voor de Russische diaspora bezochten enkele uitverkoren scholieren daarvoor al ‘Artek’, een prestigieus vakantieoord op het bezette schiereiland Krim. Hoewel de school is gevestigd in de kerk zouden de geestelijken geen invloed uitoefenen op het leerprogramma. Daarvoor bestaat de speciale zondagsschool waar samen wordt gebeden voor de gezondheid van Vladimir Poetin en Patriarch Kirill.

‘Rodnik’

De Russische zaterdagschool ‘Rodnik’ (Bron) is gevestigd in kleuter- en basisschool ‘De wereldreiziger’ in de Quellinstraat, nabij de De Keyserlei. De als feitelijke vereniging geregistreerde instelling zou momenteel ongeveer 90 leerlingen hebben. ‘Rodnik’ is een van de projecten van directeur Hulnara Khaynus die werkt voor het zogeheten Internationaal Comité (IC). Volgens de website een ‘Vlaamse federatie die zich inzet voor de versterking van de samenleving vanuit het perspectief van mensen en gemeenschappen met een migratieachtergrond’. Als educatief medewerker van het IC wordt Khaynus betaald door de Vlaamse overheid.

De lessen, toespraken en berichten die de directeur van ‘Rodnik’ op haar sociale media plaatste, doen zeker recht aan haar werk als ‘motivatiecoach’, maar lijken weinig met opvoeding te maken te hebben. Het lerarenteam van ‘Rodnik’ reisde in ieder geval in de zomer van 2021 met enkele kinderen naar Rusland om deel te nemen aan het programma ‘Levende Klassiekers’. Ook werd de school meermaals bezocht door consul-generaal Georgi Koeznetsov, voordat deze in april 2022 als Russische beïnvloedingsagent uit het land werd gezet.

Waar Hulnara Khaynus openlijk geen pro-Kremlin standpunten propageert, kunnen we dat niet zeggen van Irina Chuljenkou, de kinderpsycholoog van ‘Rodnik’. Op Facebook plaatste ze een filmpje van een peuter die lustig zwaait met een Russische vlag. Ze schreef erboven: ‘Probeer me niet te haten, ik ben hier sowieso weg. Iedereen een mooie vastentijd gewenst!’ Andere leraren van ‘’Rodnik’ plaatsten een ‘like’.

Ook was Chuljenkou een van de wachtenden voor de Russische ambassade in Ukkel om te mogen stemmen op Vladimir Poetin. Daarover plaatste ze een verontwaardigd bericht als reactie op de – inderdaad absurde – veronderstelling van de VRT dat de oppositie rond wijlen Navalny de verkiezingen wilde saboteren door Russen op te roepen massaal te gaan stemmen. ‘Al die mensen stonden in de rij om hun stem te kunnen geven voor de president van Rusland. Dat was de vrije wil van onze burgers. De VRT liegt. Wij waren er vrijwillig voor president Poetin.’

De kinderpsycholoog van ‘Rodnik’ is ook voorzitter van de vereniging SAMEN. De educatieve fv is net als de zaterdagsschool waarvoor ze werkt aangesloten bij het IC. Op LinkedIn geeft Chuljenkou de volgende beschrijving van haar vereniging: ‘Onze missie: Het bevorderen van de ontwikkeling van het individu in de samenleving en op deze manier een gezond, harmonieus en vervullend leven geven.’ Een vagere omschrijving lijkt ondenkbaar, maar het IC weet kennelijk wat ze doet.

‘Nieuwe generatie’

De derde zaterdagsschool in Antwerpen heet ‘Novoje Pokolenije’ (Nieuwe Generatie). Dit educatief centrum voor kinderen en jongeren staat onder leiding van de 63-jarige Natalja Pavlovitsj. Het centrum aan de Duinstraat in de Seefhoek biedt naast het gebruikelijke lesprogramma rond de Russische taal ook kinderopvang. Er zijn filialen van het centrum te vinden in Gent en Genk, en er is ook een dansschool. ‘Nieuwe Generatie’ is erkend als aanvullende onderwijsorganisatie. De beschrijving op het Russische sociale medium vk.com luidt: ‘Het Centrum Nieuwe Generatie neemt met de steun van de Russische ambassade en Rossotroednitsjestvo actief deel aan het sociale leven van de Russischtalige diaspora en de jongere generatie landgenoten om de Russische taal en cultuur in België te verspreiden.’

Ter verduidelijking: het agentschap Rossotroednitsjestvo staat sinds 2022 op de EU-sanctielijst en is de belangrijkste instelling voor de verspreiding van de hybride invloed van het Kremlin. Het fungeert als een overkoepelende organisatie die een netwerk vormt tussen Russische burgers en beïnvloedingsagenten. In het Russisch Huis in Brussel worden geregeld lezingen en concerten gehouden in opdracht van het agentschap.

De ‘Russische wereld’ in België is weliswaar bescheiden qua ledental, maar zeer goed georganiseerd. Onze overheid knijpt een oogje dicht, het Internationaal Comité ondersteunt en zo mag het Kremlin in alle rust verder werken aan zijn buitenlandse missie. Met als speciaal aandachtspunt de ‘jongere generatie landgenoten’.

Svetlana Petelina

Russische scholen in Antwerpen