De Franse partij Les Républicains kiest in december een nieuwe voorzitter. Na de presidentsverkiezingen die ‘niet konden verloren worden’ eerder dit jaar en die door het schandaal rond de centrumrechtse kandidaat François Fillon tot de troonsbestijging van Emmanuel Macron leidden, was het een evidentie dat een nieuwe en jongere generatie zou opstaan. Die nieuwe generatie lijkt in de jonge Laurent Wauquiez iemand gevonden te hebben die de partij mogelijk weer een rechtse ruggengraat geeft. Wint Wauquiez in december, dan mogen we ons aan een herbronning verwachten waarbij Les Républicains teruggrijpen naar de beproefde recepten van Nicolas Sarkozy en de UMP – tien jaar geleden – of Jacques Chirac en het RPR – dertig jaar geleden.

Een herbronning waarbij de partij weer een duidelijke lijn trekt en niet langer het schouwspel biedt van een allegaartje rechtse, centristische, eurofiele én eurokritische politici die zich allemaal economisch liberaal noemen, maar voor de rest weinig met elkaar gemeen hebben. Niet alleen Fillon was verantwoordelijk voor de nederlaag van de partij in april, ook dat gebrek aan een duidelijke ideologische lijn – over Europa, de opvang van vluchtelingen, het homohuwelijk… – heeft Les Républicains parten gespeeld en veel van hun potentiële kiezers in de armen van Marine Le Pen gedreven.

La politique a horreur du vide…

Doet dit scenario zich voor, dan moet Marine Le Pen zich echt zorgen beginnen maken voor de volgende verkiezingen. Het gaat al een tijd niet goed met haar partij. De steile opmars waar het FN zich over mocht verheugen sinds 2012 lijkt definitief tot stilstand gekomen. Komt er weer een rechtse centrumpartij die niet bang is zich rechts te noemen, dan mag het door schandalen en interne twisten geplaagde Front zich pas echt zorgen beginnen maken. La politique a horreur du vide. Biedt Wauquiez het rechtse en burgerlijke electoraat dat de laatste jaren in steeds talrijker mate FN stemde een alternatief, dan zal de leegloop, als Marine Le Pen elke kritiek naast zich blijft neerleggen, niet uitblijven. De geschiedenis leert dat politieke partijen kunnen ten onder gaan aan hybris. Ik zie vooralsnog geen signalen dat het Front national, dat beweert zich grondig te gaan herbronnen, deze les begrepen heeft. Een kiezer zou voor minder sceptisch worden over de bekwaamheid van de partij om straks het land te regeren, zeg je dan als waarnemer. In een Spaanse herberg vind je doorgaans weinig potentieel staatsmanschap terug.

Hoe verklaar je toch de paradox dat een historische verkiezingsoverwinning vaak het begin van interne twisten en moeilijkheden betekent voor partijen als het Front National? De triomf van Vlaams Belang bij de Europese verkiezingen van 2004 was de voorbode van de overwinningsnederlaag van Filip Dewinter bij de gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2006 en de latere breuk in de partij met parallel daarmee de opkomst van N-VA. Vandaag haalt de Duitse AFD, waarvan de twee verkozenen in het Europees Parlement inmiddels in twee verschillende fracties zetelen – na een tijdje tot de conservatieve fractie te hebben behoord waarin ook de N-VA zetelt! – een naar Duitse normen grote overwinning en wordt de derde partij van het land. En zie, nog geen dag later houdt Frauke Petry, een historische figuur van de AfD, het voor bekeken en trekt ze de deur achter zich dicht omdat haar motie om de extreemrechtse gewaden af te schudden en een bredere electorale basis te zoeken, intern blijkbaar zelfs niet voor discussie vatbaar is. Natuurlijk spelen, zoals dat bij Vlaams Belang het geval was, bij interne ruzies vaker persoonlijke vetes mee dan edele politieke motieven. Maar net dat soort fratsen – ijdelheid, egotripperij, grootheidswaanzin – wordt nooit gesmaakt door de kiezer.

Miserie

Zo ook bij het Front national. Misschien was ook de verkiezingsoverwinning van 2014, toen Marine Le Pen een historische zege haalde en haar partij de grootste politieke formatie van Frankrijk werd, de voorbode voor de miserie van vandaag. En dan maak ik even abstractie van het gesjoemel met overheidssubsidies waarvan de hofcamarilla rond Marine Le Pen verdacht wordt. En ik maak ook abstractie van het feit dat de partij Europees personeel gebruikte om nationaal aan politiek te doen, wat eigenlijk niet mag. Ook de Mouvement démocrate (Modem) van François Bayrou, die Emmanuel Macron mee aan zijn overwinning hielp, heeft zich hieraan bezondigd. Het gerecht zal zich hierover uitspreken, maar ik denk niet dat deze affaires Marine Le Pen electoraal parten hebben gespeeld in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen en de daaropvolgende parlementsverkiezingen. Neen, de reden voor de crisis waarin het FN vandaag verkeert, ligt bij de interne twisten die aan de oppervlakte zijn gekomen. De defenestratie van vader Jean-Marie Le Pen wegens zijn politieke provocaties door dochter Marine en haar goeroe en intellectuele mentor Florian Philippot vormden hiervoor het voorspel.

Raspoetin

Kon Marine Le Pen nog op begrip rekenen voor de manier waarop ze haar vader naar de uitgang begeleidde, veel moeilijker werd het voor haar toen de twee strekkingen die de partij de voorbije jaren intern in evenwicht hielden, elkaar sinds juni steeds meer in de haren vlogen. Heel wat historische figuren in het FN hadden het er van meet af aan moeilijk mee dat de jonge, kille, weinig charismatische, maar hoog gediplomeerde énarque (een afgestudeerde van de eliteschool Ecole nationale d’administration) Florian Philippot zich wist op te werken tot de Raspoetin van de voorzitster. Liet Marine Le Pen, niet gezegend met grote historische, literaire en politieke cultuur van haar vader, zich uit intellectuele onzekerheid zo beïnvloeden door de linkse en openlijk homoseksuele Philippot? Mogelijk, maar de intense band tussen de twee, waarvan vooral Philippot profiteerde om de links-soevereinistische koers door de duwen waarmee de partij zich uiteindelijk aan de kiezer aanbood, deed al snel heel wat tanden knarsen. En dat gebeurde voornamelijk op de conservatieve, rechtse en katholieke vleugel waarvan Marines nichtje Marion Maréchal Le Pen het boegbeeld was. Tot haar – tijdelijk? – vertrek uit de partij, na de slechte tweede ronde van de presidentsverkiezingen.

Daarna is het snel gegaan. De conservatieve vleugel in het Front was onthoofd. Philippot verscheen dankzij goede relaties in de media dagelijks op televisie en werd naar buiten toe steeds meer het gezicht van het Front. Maar toch waren de oude troepen er nog, en die roerden zich. De catastrofale prestatie van Marine in het debat met Macron vóór die tweede ronde? De schuld van Philippot! Het tegenvallende resultaat bij de daaropvolgende parlementsverkiezingen? De schuld van Philippot! Dus Philippot moest en zou de prijs voor de nederlaag betalen, vermits Marine zelf een status van pauselijke onfeilbaarheid geniet. (Toch iets dat ze met haar vader gemeen heeft, toen die nog aan het roer stond.) En de stok om de hond te slaan was snel gevonden. Want Florian Philippot moet de bui al vroeg hebben zien hangen en vond er niets beter op dan eerder dit jaar, in de schoot van de partij, zijn eigen beweging of denktank Les Patriotes op te richten. (Misschien is het toeval, maar Les Patriotes is ook de titel van een romancyclus van de deze zomer overleden links-nationalistische schrijver Max Gallo.)

De lange messen

Openlijke interne dissidentie! Philippot wil kalief in de plaats van de kalief worden! Zij die lange tijd lijdzaam moesten toezien hoe Florian Philippot voor de intellectueel zwakkere Marine de bakens uitzette, zagen onder het voorwendsel dat Philippot met Les Patriotes een interne coup voorbereidde, hun kans schoon om de lange messen boven te halen. En niet bij nacht, maar in volle daglicht. Nicolas Bay, secretaris-generaal van de partij, beklemtoonde dat het FN back to basis zou gaan en weer de oude trom zou roffelen met de bekende thema’s immigratie, islam en veiligheid. Louis Aliot, Marines officiële partner, deed hetzelfde, net als advocaat en nationaal parlementslid Gilbert Collard, van wie geweten is dat hij niet door dezelfde deur kan als Philippot.

Philippot werd openlijk gesommeerd te stoppen met Les Patriotes. Zijn vertrouwelinge Sylvie Montel, EU-parlementslid en in Bourgondië fractievoorzitster in de Conseil Régional, werd ontheven uit haar functie van regionaal verantwoordelijke. Wie een en ander de voorbije weken zag gebeuren – alles werd openlijk op televisie uitgevochten – begrijpt dat het vertrek van Philippot onvermijdelijk werd. Hij wierp twee weken gelden zelf de handdoek in de ring, samen met Montel en Mireille d’Ornano, nog een EU-parlementslid. Een dertigtal conseillers régionaux volgde hem tot dusver. In het Europees Parlement heeft hij ondertussen officieel een aanvraag gedaan om te mogen toetreden tot de EFDD-fractie van Nigel Farage, die reeds een dissident Bretoens parlementslid van het FN in haar rangen telt.

In Frankrijk zelf zoekt Philippot nu toenadering tot de gaullistische Nicolas Dupont-Aignan, die bij de voorbije presidentsverkiezingen in de eerste ronde vijf procent van de stemmen haalde en als enige van alle uitgeschakelde kandidaten opriep om in de tweede ronde voor Marine te stemmen… tot ook hij ruzie met haar kreeg en met slaande deuren vertrok. De vijand van mijn vijand is mijn vriend.

We zijn zover nog niet, maar het vertrek van Florian Philippot zal het FN pijn doen. Als Marine Le Pen morgen op haar linkerzijde bedreigd wordt door het links-soevereinistisch, zeg maar gaullistisch alternatief van Les Patriotes – of een gelijksoortig initiatief – en op haar rechterzijde door Les Républicains van Laurent Wauquiez, dan zal het bijzonder moeilijk worden om de historische verkiezingsoverwinningen van de voorbije jaren te bestendigen. De volgende Europese verkiezingen vinden plaats in mei 2019. Dat is nog lang. Maar dat is ook morgen.

Sylvie Montel

Crisis in het Front National