Al maandenlang staat Hongarije in de hoek als de stoutste leerling van de Europese klas. Een recent – en spijkerhard – rapport van het Europees Parlement over de rechtsstaat in Hongarije zet de relatie tussen Boedapest en Brussel nog iets meer op scherp. Tamás Iván Kovács, gewezen Europese ambtenaar en al jarenlang op post als Hongaars ambassadeur in Brussel, vindt die zware kritiek op zijn land grotendeels onterecht. ‘Blijkbaar is vooral de politieke kleur van de huidige Hongaarse regering voor sommigen een beslissend criterium.’

De Europese Commissie overweegt om de betaling van 7,5 miljard euro aan EU-subsidies op te schorten. Subsidies waarop Hongarije de volgende jaren recht heeft – binnen het kader van de zogenaamde Europese cohesiefondsen. Dat doen ze uit angst dat een deel van dat geld niet correct besteed wordt, onder meer omwille van corruptieproblemen in Hongarije. Bent u bezorgd?

Tamás Iván Kovács

Tamás Iván Kovács: ‘We nemen dit in ieder geval heel ernstig, en we zijn hierover dan ook al enkele maanden in nauw overleg met de bevoegde diensten van de Europese Commissie. Net zoals we dat altijd doen wanneer er vanuit de EU kritiek komt op Hongarije, bijvoorbeeld op bepaalde wetten. Indien nodig zullen we desnoods ook naar het Europees Hof van Justitie trekken. Iets heel anders in mijn ogen is het recente, zeer kritische rapport dat het Europees parlement onlangs goedkeurde over de rechtsstaat in Hongarije. Ik noem dat een regelrechte heksenjacht, die vooral politiek gemotiveerd en geïnspireerd is. Binnen het Europees Parlement zijn de links-liberale stemmen duidelijk in de meerderheid en zij hebben het overduidelijk gemunt op Hongarije. Naar mijn bescheiden mening zou het Europees Parlement er beter aan doen zich te focussen op de échte Europese problemen. Bijvoorbeeld de energiecrisis en hoe de Europese burgers en bedrijven daardoor getroffen worden.’

In dat bewuste rapport wordt Hongarije omschreven als ‘een land dat geen democratie meer is, maar eerder een autocratisch regime’. Die conclusie laat toch weinig aan de verbeelding over?

Kovács: ‘Mag ik toch even opmerken dat de regering Orban al sinds 2010 aan de macht is, en intussen ook al een aantal klinkende verkiezingsoverwinningen heeft behaald? Hoe relevant is zo’n rapport dan eigenlijk, en hoe politiek gestuurd is het niet?’

In het rapport worden – onder meer op basis van cijfers en harde onderzoeksdata – vragen gesteld bij het wetgevende proces in Hongarije. Aanpassingen aan de kieswet zouden de oppositie benadelen. Ook de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de persvrijheid zouden er de voorbije jaren niet bepaald op vooruit zijn gegaan. Dat zijn geen lichte beschuldigingen.

Kovács: ‘Ik herhaal dat heel wat van die vaststellingen gedaan zijn door Europese parlementsleden met een overduidelijke politieke agenda. Maar ik kan enkel maar benadrukken dat ook de Hongaarse burgers recht hebben op hun eigen mening en politieke standpunten. Een aantal van de zogenaamde ‘vaststellingen op het terrein’ zijn door verschillende Hongaarse politici en instanties ook al bij herhaling weerlegd, maar naar hun argumenten wordt blijkbaar niet geluisterd. Intussen is Hongarije wel al enkele maanden in nauw overleg met de Commissie en hebben we ook 17 wetgevende initiatieven op tafel gelegd die inspelen op de bezorgdheden die de Europese Commissie eerder formuleerde. Waarbij het me trouwens van het hart moet dat er aan ons land een aantal eisen worden gesteld – onder meer rond de hervorming van het kiessysteem – waaraan andere EU-lidstaten blijkbaar niet moeten voldoen. Blijkbaar is vooral de politieke kleur van de regering hierbij een beslissend criterium.

Wie deel uitmaakt van de club – in dit geval de EU – moet natuurlijk ook de spelregels aanvaarden?

Kovács: ‘Daar ben ik het volledig mee eens, maar misschien moeten we toch eens beter uitvlooien wat die regels nu precies zijn? Er zijn uiteraard de Europese verdragen, maar daarnaast bestaat er ook nog een pak extra wetgeving op lagere niveaus, en die laat zich soms net iets te gemakkelijk in holle slogans vertalen, heb ik het gevoel.’

Zijn die hervormingen die nu in Boedapest op tafel liggen niet net een bewijs dat er inderdaad een probleem was?

Kovács: ‘Dat is een interessant argument. Natuurlijk zijn er altijd en overal verbeteringen mogelijk, maar nogmaals: elke EU-lidstaat heeft ongetwijfeld een aantal specifieke wetten en gebruiken, en Hongarije zal zeker niet het enige land zijn waarop de Commissie een en ander zou kunnen aan te merken hebben. Elk wetgevend systeem is deels politiek beïnvloed, en we weten allemaal dat de verkiezingsresultaten van de voorbije jaren in Hongarije niet bepaald overeenstemden met het gedachtengoed dat mainstream is in West-Europa en bij de meeste West-Europese media. Landen zoals Zweden of Italië, die na de recente verkiezingsuitslagen daar ook een duidelijker rechtse koers zullen gaan varen, zullen op dat vlak een interessante testcase worden de komende jaren.’

Toch nog eentje, om het af te leren: Hongarije kampeert op een weinig benijdenswaardige 85e plaats op de wereldranglijst van de persvrijheid (nvdr: België staat op de 23ste plaats). Voor een EU-lidstaat is dat niet echt een prestatie om mee uit te pakken?

Kovács: ‘Dat soort rankings is vooral gebaseerd op perceptie: wie stelt ze op, en wie zit er achter de criteria en de samenstelling van deze ranglijst? Ik kan vandaag perfect een schoonheidswedstrijd organiseren en jou dan – op basis van mijn persoonlijke criteria – uitroepen tot de lelijkste man ter wereld (lacht). Ik kan je met de hand op het hart verzekeren dat Hongarije heel wat kranten en televisiestations telt die de huidige regering niet bepaald gunstig gezind zijn.’

Hongarije toonde zich de voorbije maanden ook niet altijd even enthousiast over de EU-sancties tegen Rusland. Terwijl de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken zich onlangs in New York achter een achtste sanctiepakket tegen de Russen schaarde, pleitte premier Orban dan weer voor het opheffen van de sancties tegen eind dit jaar. Waarom blijft Hongarije blijkbaar toch altijd deels de Russische kaart trekken?

Kovács: ‘Laat me duidelijk zijn: wij veroordelen in de meest strenge bewoordingen de Russische agressie tegen Oekraïne. Wij hebben de voorbije maanden overigens ook al ruim een miljoen Oekraïense vluchtelingen verwelkomd op Hongaarse bodem. We hebben ook de eerste zeven sanctiepakketten tegen Rusland ten volle ondersteund, en voor ons er is eigenlijk maar één rode lijn: onze eigen energiezekerheid. Onder meer om geografische en historische redenen was Hongarije decennialang sterk afhankelijk van Russische energie, maar onze regering heeft er de voorbije maanden al alles aan gedaan om die afhankelijkheid stelselmatig af te bouwen. Om de omvang van die uitdaging even te schetsen: zowat negentig procent van de huizen in Hongarije wordt verwarmd op gas, en 85 procent van dat gas was afkomstig uit Rusland.4

U kan toch moeilijk ontkennen dat premier Orban er de voorbije maanden alles aan heeft gedaan om de goede relaties met het Poetin-regime te blijven onderhouden?

Kovács: ‘Als dat de indruk is die u heeft, dan kan ik die uiteraard moeilijk tegenspreken. Maar kunnen we niet net hetzelfde beweren van de Duitse kanselier Olaf Scholz, die onlangs ook nog met Poetin aan tafel zat? En waarom beoordelen we de Hongaarse aanpak dan blijkbaar anders? Ik kan ook alleen maar vaststellen dat Rusland de voorbije zes maanden 158 miljard euro heeft verdiend met de verkoop van gas en olie. Dubbel zoveel als de Russen in het volledige jaar 2021 verdiend hadden aan de energie-export. Ruim 85 miljard euro van dat enorme bedrag was afkomstig van EU-lidstaten, en Hongarije tekende maar voor een klein gedeelte daarvan. Toen de sancties werden afgekondigd, luidde het dat ze de Russische economie snel op de knieën zouden krijgen en dat de Russische oorlogsmachine hierdoor gestopt zou worden. Welnu, niets is minder waar gebleken.’

Begrijp ik het dan goed als ik stel dat Hongarije niet langer gelooft in het nut van die sancties?

Kovács: ‘Ik stel vast dat er wel meerdere landen zijn die ze in vraag beginnen te stellen. Tegelijk heeft Hongarije zich altijd zeer loyaal opgesteld tegenover de EU-aanpak, maar als we het gevoel krijgen dat de EU stilaan zelf meer te lijden heeft onder de sancties dan Rusland zelf, dan moeten we het geweer misschien van schouder veranderen.’

Misschien zijn die fors gestegen energieprijzen wel de prijs die we met ons allen bereid moeten zijn te betalen?

Kovács: ‘Laat ons toch maar even afwachten of de sociale vrede en de politieke stabiliteit in dit land en in andere Europese landen daarvan dan niet het voornaamste slachtoffer dreigen te worden.’

Hongarije werpt zich graag op als een verdediger van wat dan vaak omschreven wordt als de ‘Europese waarden en tradities’. Over welke waarden en tradities hebben jullie het dan precies?

Kovács: ‘Het gaat dan in eerste instantie over de familiewaarden, en over het recht van ouders om hun kinderen de opvoeding te geven die zelf verkiezen en noodzakelijk achten.’

Zou u dan beweren dat ouders in pakweg België niet langer die vrijheid hebben?

Kovács: ‘Wel, dat weet ik niet, maar het is ook een demografisch vraagstuk. Hongarije zet zwaar in op de waarde van het gezin en van kinderen, en we proberen ervoor te zorgen dat er voor ouders ook niet al te veel financiële obstakels zijn om voor een kroostrijk gezin te kiezen. Wij stellen vast dat een aantal van die traditionele familiewaarden de voorbije jaren onder vuur kwamen te liggen bij een aantal West-Europese, links-liberale opiniemakers.’

Gooit u nu het officiële EU-beleid en de opinie van een aantal West-Europese roeptoeters die vaak ruim weerklank krijgen in de media niet al te vlot op één hoop?

Kovács: ‘Ik wil daarover niet al te veel in discussie gaan, maar je kan toch niet ontkennen dat de LGBTQ-stem onder meer in dit land soms heel luid weerklinkt? En dat een aantal van die activisten ook zeer actief lobbyen om hun visie en agenda ook in het onderwijs en zelfs in de opvoeding van kinderen ingang te doen vinden? Er bestaat in Hongarije geen enkele discussie over het feit dat twee meerderjarigen in bed met elkaar doen wat ze willen, zolang ze daar beiden mee instemmen. Ook de Hongaarse wetgeving biedt op dat vlak alle nodige garanties. Het idee alsof er in Hongarije niet langer kan gepraat worden over pakweg transgenders of homoseksualiteit slaat echt nergens op. Maar ikzelf woon intussen al bijna vijftien jaar in Brussel, en ik krijg echt wel het gevoel dat ik hier een bepaalde ideologische agenda opgedrongen krijg.’

Heeft u het gevoel dat het verzet tegen de EU toeneemt in Hongarije?

Kovács: ‘Ook dat is natuurlijk vooral perceptie, maar ikzelf heb allerminst dat gevoel. De meerderheid van de Hongaren is in mijn opinie echt wel pro-EU, en dat geldt net zo goed voor de huidige regering. Alleen geloven wij daarnaast ook nog altijd in sterke lidstaten en in de kracht en meerwaarde van de grote verscheidenheid binnen die Europese Unie. In die visie is het dan ook zo dat Brussel niet moet bepalen hoe mensen in de verschillende lidstaten leven en welke opvattingen ze huldigen. Wij maken deel uit van de EU, waarom zouden onze mening en onze levensvisie dan niet even waardevol zijn als bepaalde opvattingen in andere lidstaten? Hongaren krijgen nu soms het gevoel dat ze vanuit Europa met een vermanend vingertje worden toegesproken door mensen die zichzelf moreel superieur achten.’

U werkt en woont al bijna 15 jaar in Brussel, werkte zelf jarenlang voor de Europese Commissie en bent hier ook uitstekend geïntegreerd via uw gezin: heeft u, wanneer u af en toe naar Hongarije terugkeert, soms het gevoel dat u in Brussel ook in een soort van bubbel leeft?

Kovács: ‘Dat is een bijzonder interessante vraag. Ik ben zelf een grote voorstander van de Europese constructie en van Europese integratie, maar tegelijk geloof ik ook nog altijd in het idee van sterke natiestaten. Hoewel ikzelf inderdaad ook een zogenaamde ‘eurocraat’ was, vind ik niet dat het aan Europese topambtenaren is om lidstaten de les te spellen. Maar het klopt inderdaad dat je in Brussel wel kan spreken van een soort van ‘opinie-bubbel’, die uiteraard sterk gevoed en beïnvloed wordt door de aanwezigheid van al die Europese instellingen en ambtenaren hier.’

‘En misschien houdt die bubbel al te weinig rekening met de diversiteit die er onder de 440 miljoen EU-burgers leeft. Ikzelf ben uiteraard geen politicus, maar in Hongarije voel ik me effectief soms verplicht om bepaalde ‘Brusselse’ beslissingen uit te leggen. Mensen hebben daar – maar dat geldt wellicht ook voor andere landen – regelmatig het gevoel dat er over hun hoofden heen wordt beslist. Het zou een goede zaak zijn, mochten de EU-burgers wat meer betrokken worden bij het hele beslissingsproces. Ik heb het gevoel dat de kloof tussen ‘Brussel’ enerzijds en de Europese burgers anderzijds de voorbije jaren wel een stukje dieper geworden is. Laat ons de komende jaren dus vooral focussen op wat ons onderling verbindt, eerder dan de verschillen te benadrukken.’

Tamás Iván Kovács

Hongaarse ambassadeur: ‘Het Europees Parlement voert een heksenjacht tegen mijn land’