Op 15 oktober ging in het vernieuwde Tervurense ‘AfricaMuseum’ een tijdelijke tentoonstelling van start: My name is No-Body. Het betreft een installatie van de Burundese fotojournalist Teddy Mazina, die in de archieven van het museum ging snuisteren en een aantal opmerkelijke foto’s en documenten opdiepte. Mazina wil vooral tonen hoe die foto’s vroeger gelabeld en geclassificeerd werden, namelijk als deel van een zoölogische collectie.

Vandaar de titel. De Afrikaan als een dier, dat je goed mag verzorgen maar ook straffen als het stout is. Een wezen zonder naam of identiteit. De vorige tentoonstelling van de fotograaf rond dat thema heette dan ook Human Zoo, refererend naar de nagebouwde Afrikaanse dorpen met echte zwartjes, zoals die op allerlei tentoonstellingen een attractie vormden.

Koninklijke Schenking

Leopold II, alleenheerser van Congo-Vrijstaat.

Een stuwende kracht achter deze beeldvorming was zoals bekend niemand minder dan onze Leopold II van Saksen-Coburg. Een lichtjes perverse potentaat die in 1885 Congo-Vrijstaat oprichtte, een domein zo groot als het huidige Congo, waarvan hij zichzelf tot alleenheerser kroonde. Hij kreeg daarvoor het fiat van de toenmalige internationale gemeenschap, de Verenigde Staten op kop (die al winst roken), én het Belgische Parlement. Leopold kon volgens de grondwet namelijk geen staatshoofd worden van twee staten, dus dat moest bij stemming even geregeld worden.

Het vervolg van het verhaal is ook bekend: Congo Vrijstaat werd één grote rubberplantage waarin inboorlingen slavenarbeid verrichtten onder een onmenselijk regime, inclusief de welbekende afgehakte handjes. Met de enorme winsten die Leopold maakte, financierde hij onder meer het patrimonium dat de huidige koninklijke familie beheert via de ‘Koninklijke Schenking’. Gebouwen, kastelen, domeinen, waaronder het idyllische kasteel van Ciergnon in de Ardennen. Voor het onderhoud van al deze bezittingen draait tot op vandaag de Belgische belastingbetaler op.

De strapatsen van Leopold II worden vandaag gezien als een schuld die wij collectief dragen. Dat is op zich een betwistbare visie. Wat had, toen in die tijd al, een Vlaming die in de Waalse mijnen ging werken, te maken met de mishandeling van zwarten, in Leopolds exotische kroondomein? Zijn wij allemaal ‘witte’ racisten omdat een Belgisch vorst voor zijn persoonlijk gewin beslag legde op een stuk Afrika?

Hypocrisie

Ja dus. Ook het vervolg, toen Leopolds privé-domein aan de Belgische staat werd overgedragen en het eigenlijke koloniale tijdperk begon: het is allemaal uw schuld. Er moet dus gede-koloniseerd worden. Maar wat is de-koloniseren, behalve een onderzoek naar de historische waarheid? Met geld smijten naar een corrupte Congolese regering? Zwarte Piet verbannen en negerinnentetten uit de rekken halen? Voetbalmiljonairs die een knietje zetten op het grasveld, met de BLM-vuist in de lucht?

In 2018 ging het gerenoveerde ‘AfricaMuseum’ open, waarin aandacht zou zijn voor de zogenaamde de-kolonisering. Een moeilijke oefening. Want wat blijkt? Na een paar dagen ging bovenvermelde tentoonstelling My Name is Nobody terug dicht, omdat de getoonde beelden ‘schokkend’ zouden kunnen zijn. Een bizarre uitleg, gezien de context en het opzet. Volgens bepaalde geruchten zou het Hof zijn tussengekomen, want Filip houdt niet van al te confronterende beelden die zijn voorvader – en dus de koninklijke familie – in opspraak zouden kunnen brengen.

De fotograaf begrijpt het niet: eerst wordt hij uitgenodigd om als zwarte man in de archieven te duiken en er iets creatiefs mee te doen, en als de tentoonstelling klaar is mag ze niet gezien worden. Tenzij ‘onder begeleiding van een gids’.

‘Glad ijs’

Dyab Abou Jahjah, tot de orde geroepen door Bart Schols.

Ik zal het daarom aan niet-voetballer Teddy Mazina proberen uit te leggen. De woke-ideologie, die onder dat nieuwe AfricaMuseum is gebetonneerd, is niet geïnteresseerd in vrije meningsuiting of expressie. Laat staan in controverse of debat. Het instituut wil totale controle op woord en beeld, ook als dat van een Afrikaanse kunstenaar komt.

Het gaat om een nieuwe bevoogding van het denken en het woord, die we, zeer ironisch, een her-kolonisering van de geest zouden kunnen noemen. Een discreet controlesysteem dat zich midden de cultuur van de ‘vrije mening’ nestelt. Altijd onder het mom van morele waarden rond ‘niet kwetsen’, ‘niet choqueren’, enz.

Concreet betekent het dat iedereen op de toppen van zijn tenen loopt om toch maar niets verkeerds te zeggen. De media werpen zich niet op als voorhoede van de vrije meningsuiting, maar integendeel als gedachtenpolitie die mee de censuur aanstuurt. Toen Dyab Abou Jahjah enkele weken geleden in De Afspraak zijn punt maakte rond EVRAS en de genderideologie (‘Je kunt niet geboren worden in het verkeerde lichaam, je bént je lichaam’), werd hij zowaar teruggefloten door presentator Bart Schols, die Dyab waarschuwde dat hij zich ‘op glad ijs’ begaf.

Hypocrisie

Waarop deze repliceerde dat hij ‘zich niet zomaar laat cancelen’. Dat is de juiste reactie, maar zo’n scènes zijn uitzonderlijk, alleen al omdat de redactie van het programma de controverse zorgvuldig vermijdt en helemaal geen mensen uitnodigt die zich ‘op glad ijs’ zouden kunnen wagen. Met uitzondering van af en toe een VB-er als Tom Van Grieken, die als een aap in de foor wordt opgevoerd – zoals de zwarten op tentoonstellingen vroeger – en daar gelukkig ook weet mee om te gaan.

De grap dat een Afrikaanse kunstenaar gecanceld wordt wegens ‘aanstootgevende beelden’, toont de hypocrisie van de zogenaamde de-kolonisering. Het gaat vooral over controle en censuur, liefst veredeld tot zelfcensuur. Lieden ter linkerzijde, met goede bedoelingen, wezen gewaarschuwd. Op het einde gaan alle meningen voor de bijl, behalve de pensée unique.

Teddy Mazina

‘AfricaMuseum’ censureert nu ook Afrikanen