Jan Spitz was een buitenissige en tegendraadse Vlaamsgezinde priester. Spitz stamde uit een landbouwersfamilie die haar wortels heeft in de Platdietse streek. Zijn loopbaan start kalm en waardig. Hij wordt doctor in de wijsbegeerte en letteren aan de KULeuven (1908) en brengt het er zo goed vanaf dat hij verder theologie mag gaan studeren aan de pauselijke Gregoriana te Rome. Na ook deze studie met glans te hebben afgemaakt, wordt hij in 1912 priester gewijd. Aanvankelijk geeft hij les aan de normaalschool te Sint-Truiden, in 1920 in Mechelen- aan-de-Maas. In 1927 wordt Spitz leraar en prefect aan het Sint-Jan Berchmanscollege te Genk.

Hij valt op door zijn onverschrokken Vlaams en sociaal engagement. In het Davidsfonds wordt hij vrij snel lid van het hoofdbestuur en hij organiseert ieder jaar Vlaams-radicale Guldensporenvieringen in heel Limburg. Hij is ook medestichter van het Christelijk Onderwijzers Verbond (COV).

Daarnaast neemt Spitz het voortdurend op voor de mijnwerkers en zoekt de directe confrontatie met de franskiljonse mijnbazen. Een redevoering op 11 juli 1938 waarin hij ongemeen fel uithaalt naar de franskiljonse opvoeding bij een zustercongregatie in Genk leidt tot zijn verplaatsing naar het kleine Limburgse dorpje Ophoven. Na de bevrijding geeft Spitz zonder aarzelen onderdak aan de voortvluchtige Theo Brouns (1911-1946), gouwleider in Limburg van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). Die verlaat echter onvoorzichtig zijn schuilplaats en wordt in Kessenich door Amerikaanse soldaten gearresteerd. Meteen wordt Spitz, die hoegenaamd geen banden had met de collaboratie, op 29 oktober 1944 ‘preventief’ in de gevangenis van Hasselt opgesloten.

Spitz wordt in maart 1945 door de krijgsraad veroordeeld tot zeven jaar hechtenis. Hij komt twee maanden later, op 11 mei 1945 in de beruchte gevangenis van Sint-Gillis (Brussel) terecht. Tijd om in beroep te gaan, heeft hij niet: Jan Spitz, een principieel vegetariër, sterft in deze gevangenis aan ondervoeding.

Theo Brouns

Vandaag 1945: een tegendraadse Vlaamse pastoor sterft in de gevangenis aan ondervoeding