In de weinig overblijvende volkscafés (want ook in de Walen zijn die aan het verdwijnen), op de o zo onmisbare sociale netwerken en zelfs in sommige intellectuele kringen, stoefen veel Walen graag over hun democratische superioriteit tegenover hun Vlaamse medeburgers die hun politici almaar minder vertrouwen. En bijgevolg zou men ten noorden van de taalgrens wel eens geneigd kunnen zijn te stemmen voor populistische of, horresco referens, voor ondemocratische, uiterst rechtse of uiterst linkse partijen.

Het is een jarenlang gekoesterd en wijd verspreid Waals superdemocratisch gevoel. Ten minste dat was zo. Want er komt sleet op. De werkelijkheid evolueert…

De twijfels van de Walen

De gegevens van de pas gepubliceerde Waalse sociale barometer van 2023 tonen aan dat ook de Walen hun vertrouwen in de traditionele politieke formaties en coalities aan het verliezen zijn. De analyse van de gegevens uit de traditionele peiling van het regionaal statistiekbureau IWEPS (l’Institut wallon de l’évalutation, de la perspective et de la statistique) is op dat punt zonneklaar.

Men zou kunnen denken dat dit maar de weergave is van één negatief momentum. De peiling vond immers plaats toen er in de media veel te doen was over het feit dat er in het Waals parlement gesjoemeld werd op het hoogste niveau, toen daar én de voorzitter én de griffier werden opzijgezet, toen ook bleek dat men daar nieuwe en vooral zeer dure meubels had gekocht. Dit alles overigens in het verlengde van de zaak Nethys waar verschillende socialistische hoge pieten zeer direct bij betrokken waren… Maar dat is niet zo.

Uit de analyse van de data van het IWEPS blijkt dat het vertrouwen in de politiek in de afgelopen tien jaar systematisch is gedaald. In diezelfde periode is het vertrouwen in de verschillende politieke organen in Wallonië met bijna de helft gedaald.

Minder dan de helft…

Het zijn spectaculaire cijfers. In vergelijking met 2013 daalde het vertrouwen in de federale overheid van 73,8 naar 39 percent. Maar op gewestelijk niveau zijn de cijfers nog negatiever. Zo zakte de steun voor het Waalse Gewest van 70,8 naar 32,5 percent. Het vertrouwen in de Europese instellingen daalde van 59 naar 37 percent.

Dat laatste is geen verrassing. Burgers voelen zich in het algemeen minder betrokken bij het Europees niveau. Maar de cijfers over het regionale niveau zijn ronduit interpellerend. Zeker als je ook ziet dat én het Waalse Parlement (33,7 percent) én de Waalse administratie (41,2 percent) jaar naar jaar op de vertrouwensbarometer achteruitboeren.

Kleine zeer negatieve minderheid maar…

Zal dat de uitslagen van de komende verkiezingen fors beïnvloeden? Het is een feit dat negen op de tien ondervraagden de politiek, en in het bijzonder de democratie, als systeem niet in vraag stellen. Het wantrouwen richt zich dus overduidelijk op de zittende politici: amper een vijfde van de ondervraagden zegt de gevestigde politieke partijen in Wallonië te vertrouwen. Tegelijk toont het onderzoek ook aan dat de Waalse burgers meer inspraak en transparantie bij de politieke besluitvorming willen.

In deze tamelijk onrustwekkende evolutie, is er één uitzondering: daar waar de hogere politieke niveaus de Waalse burgers niet meer blijken aan te spreken, blijkt het lokale niveau dat wél nog te doen. Zo heeft 58 percent van de Walen een groot vertrouwen in zijn burgemeester. En de cijfers waren nog een tikje beter voor hun gemeenteraad (59 procent) en voor de gemeentelijke administraties (69 procent). Een tendens die volgens IWEPS ook in Frankrijk bestaat.

Natuurlijk is dat wantrouwen tegenover de politiek geen exclusief Waals probleem – minder vertrouwen in de politiek is een algemeen fenomeen op het Europese continent. Maar toch leggen de experts de nadruk op het feit dat er in 2023 maar één Waal op vier nog tevreden was over zijn plaatselijke democratie, daar waar vijf jaar eerder dat nog één op twee was.

Al blijft Thierry Bornand van IWEPS positief: volgens hem moet en kan Wallonië ontsnappen aan een populistische orkaan. Gelukkig ook ziet men nergens een demagogische volksleider herrijzen zoals Degrelle in de jaren dertig van de vorige eeuw. Op het einde van de vorige eeuw waren er wel enkele uiterst rechtse volksvertegenwoordigers maar ze verdwenen even snel als ze verkozen werden. En de huidige pogingen schijnen – God en de Grand architecte de l’Univers zij dank – de doorsnee-Walen niet te overtuigen…

Burgerpanels en meer experts

Maar dat wil niet zeggen dat de Waalse politici niets moeten ondernemen. Integendeel. Nog volgens het onderzoek van IWEPS, blijkt dat de burgers van de politici meer transparantie vragen over hun strategische keuzes. Drie op vier Walen wil meer betrokken worden bij de grote politieke beslissingen. Dat kan, lezen we nog, via (verkozen) burgerraden of door meer zeggenschap te geven aan experts.

Naar het antwoord van de traditionele politiek blijft het alsnog wachten.

Thierry Bornand

Waals wantrouwen tegenover politici groeit