Dinsdag stelde de Nationale Loterij, op haar zetel aan het De Brouckèreplein, een projectoproep voor rond duurzame ontwikkeling ter waarde van 2.250.000 euro. Het gaat om een maximumbedrag van 25.000 euro per project. De federale ministers Vincent Van Peteghem (CD&V) en Zakia Khattabi (Ecolo) riepen samen kleine organisaties op om projecten in te dienen.

Wie kunnen deelnemen? Alle non-profitorganisaties, stichtingen van openbaar nut of coöperaties met een maatschappelijk doel kunnen hun kandidatuur indienen voor het realiseren van specifieke projecten op het vlak van duurzame ontwikkeling.

Waarom stelden ministers een projectoproep van de Nationale Loterij voor? Jaarlijks vraagt de federale regering een projectoproep te doen rond een bepaald thema. Vorig jaar was het thema armoedebestrijding. Dit leverde 124 laureaten op die in totaal 2,25 miljoen euro ontvingen. 19 organisaties ontvingen minder dan 10.000 euro, 58 meer dan 20.000 euro.

Grote financier van goede doelen

Over de winsten van de Nationale Loterij bestaan veel misverstanden. Zo heeft ze geen monopolie op loterijen, want goede doelen of vzw’s mogen ook tombola’s of loterijen organiseren. Denk maar aan de tombola’s waarvan Coca-Cola jarenlang gebruikt maakte in allerhande promoties. De Nationale Loterij valt wel onder toezicht van de minister van Financiën.

Ze stort niet enkel jaarlijks 145 miljoen euro in de schatkist, ze is ook een grote financier van goede doelen. Daaronder vallen grote instellingen zoals het Rode Kruis, Koning Boudewijnstichting, sportbonden, musea of zelfs tentoonstellingen. Wettelijk geregeld stort de Nationale Loterij ook bedragen door aan de gewesten. Volgens gedelegeerd bestuurder Jannie Haek is het ene gewest al transparanter dan het andere in de besteding van die gelden. De verdeling wordt in bepaalde gevallen zelfs gestemd in de Kamer en verschijnt dan in het Belgisch Staatsblad.

Jubileum Nationale Loterij

Jannie Haek wees erop dat de Nationale Loterij volgend jaar haar 90^ste verjaardag viert. Dit jaar bestaat het succesproduct Lotto 45 jaar. ‘Loterijen zijn in 1441 in Brugge ontstaan. Het is een spel met geld. Een soort crowdfunding avant la lettre voor de goede zaak, voor investeringen in het algemeen belang’, zei Haek niet zonder enige chauvinistische flair. De Nationale Loterij speelt ook een rol qua eerlijke uitlaatklep voor wie een gokje wil wagen. ‘We tonen veel respect voor de spelers en bieden een correcte omgeving met kleine inzetten om verantwoord te spelen’.

De projectoproep past dus in het kader van de wettelijke taak om goede doelen te helpen. Minister Vincent Van Peteghem zei dat het ‘een initiatief dat mijzelf na aan het hart ligt’ is. ‘De strijd tegen armoede die ik vorig jaar samen met collega Lalieux voorstelde resulteerde vorig jaar in heel veel inzet en dankbaarheid bij het middenveld waar we trots op mogen zijn.’ Volgens Van Peteghem is de nieuwe projectoproep onderdeel van een ‘maatschappelijk relevant debat om de wereld beter achter te laten’. De minister hoopt op ‘heel veel verenigingen die de uitdaging willen aangaan’. ‘Het is een duw in de rug van een duurzame omslag.’

Klimaat, Leefmilieu, Duurzame Ontwikkeling en Green Deal

Zakia Khattabi toonde zich blij want ‘de laatste oproep dateerde van 2017’ wat betreft haar bevoegdheden Klimaat, Leefmilieu, Duurzame Ontwikkeling en Green Deal. Khattabi wil ‘aanzetten tot verandering en die begeleiden’. ‘Het is een belangrijke coup de pousse (hulp, nvdr) voor de Agenda 2030.’ De ‘Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling’ is een initiatief van de Verenigde Naties bestaande uit zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s).

Khattabi hoopte dat een zo breed mogelijke waaier van organisaties zou deelnemen en ze keek alvast uit naar de projecten. Die projecten zullen door een onafhankelijke jury geselecteerd worden.

Groene ngo’s

Op de vraag of de bekende grote groene ngo’s, die zeer bedreven zijn in het indienen van subsidiedossiers, niet bevoordeeld zijn, antwoordde Haek dat de Nationale Loterij zeer projectgebonden kijkt bij zo’n oproep. ‘We subsidiëren geen personeel, dat doen we nooit.’ ‘Wie bij ons aan de deur klopt, is meestal iemand die elders tussen de mazen van het net glipt’, aldus Haek.

‘De projectvoorstellen moeten erop gericht zijn de organisatie of haar activiteiten duurzamer te maken’, stond in het persbericht te lezen. ‘De zeventien duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Agenda 2030 van de Verenigde Naties dienen voor deze projectoproep als leidraad.’ Concreet zoekt de beoogde duurzame ontwikkeling een evenwicht te vinden tussen milieubescherming, de sociale dimensie en de economische dimensie.

Op de website van de Nationale Loterij staat de uitleg. Alle ingediende projecten moeten verband houden met aanverwante thema’s zoals circulaire economie (recyclage van materialen), het milieu, energiebesparing, mobiliteit en wetenschapsbeleid.

Samen-leven

Aanvragers kunnen tot 9 mei 2023 hun kandidatuur indienen. Khattabi hoopt zo’n 120 tot 130 projecten te kunnen helpen.

‘Deze projectenaanvraag sluit naadloos aan bij de waarden en de opdracht van de Nationale Loterij, namelijk haar winst voor 100 procent laten terugvloeien naar de maatschappij en op die manier een positieve impact hebben op de samenleving en het samen–leven’, besloot Haek.

Agenda 2030

De keuze voor Agenda 2030 en de zeventien SDG’s als leidraad is echter veel politieker dan de keuze voor armoedebestrijding als thema. De zeventien SDG’s zijn per definitie een politiek public relations-model, en dat model is niet onbesproken. Die in 2015 ingevoerde en ondertussen in elk beleid alomtegenwoordige sustainable development goals of SDG’s van de Verenigde Naties, stuiten immers steeds meer op weerstand. Enerzijds omwille van de grote dosis woke-ideologie. Anderzijds zelfs van de milieubeweging. Vooral de invoering van SDG’s als norm voor pensioenfondsen, beleggingsstrategie, enzovoort, wordt zeer sterk gecontesteerd. Ook de vertaling in beleid bij de EU en de lidstaten van de VN roept steeds meer tegenstand op.

Voor veel critici kregen SDG’s een te grote rol in investeringen, filantropie en ontwikkelingswerk. Voor economisch rechts is het een opstap naar neocommunisme en één grote oplichting. Voor economisch links is het dan weer een veel te kapitalistisch verhaal dat niet feministisch of ecologisch genoeg blijkt. In 2022 riepen 100 klimaatwetenschappers onder wie Peter Kalmus (NASA) en Britt Wray (auteur van het boek Generation Dread over klimaatangst) bijvoorbeeld op om SDG’s te laten vallen omdat het enkel leidt tot ‘systematisch greenwashen’. Ook de socialistische degrowth-profeet en economisch antropoloog Jason Hickel is fervent tegenstander van SDG’s.

Kritiek van radicaal ecologisme

In een opiniestuk uit 2019 op de website Aardewerk van de radicale ecologisten van de Beweging voor Fundamentele Sociaal-Ecologische Verandering, kregen de SGD’s te maken met zeer uitvoerig verwoorde kritiek. Die kwam van Thomas Block, directeur van het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling en docent ‘Duurzaamheid en governance’ binnen de vakgroep Politieke Wetenschappen aan de Universiteit Gent, en van Yelter Bollen, onderzoeker bij Arbeid & Milieu.

De kritiek die Thomas Block ook in 2018 uitsprak tijdens zijn openingstoespraak tijdens een SDG-debat met Alexander De Croo (toen minister van Ontwikkelingssamenwerking) is pertinent: ‘Eerst en vooral: de SDG’s passen zeer goed in een linear, top-down managementmodel dat niet strookt met de wickedness van duurzaamheidsproblemen. Het SDG-model plaatst een heel aantal doelstellingen, targets en indicatoren op de voorgrond.’

De auteurs wezen op het ‘cockpitisme’ of ‘de illusie dat top-down sturing door de overheid en intergouvernementele organisaties op zich volstaan om mondiale problemen op te lossen.’

Hete hangijzers

Uiteraard zullen bescheiden projecten, zoals die projecten die de Nationale Loterij wil helpen, veel minder de grote ideologische doelen van Agenda 2030 volgen. De nadruk zal door de kleinschaligheid hoogstwaarschijnlijk liggen op duurzame ontwikkeling van landbouw, waterbeheer of energiebesparing en minder op politieke hete hangijzers als gender, inclusiviteit of klimaatverandering.

Thomas Block

Nationale Loterij zoekt projecten ‘Duurzame Ontwikkeling’