Mega, de Luikse lagekosten-energieleverancier, ligt regelmatig in de Vlaamse pers onder vuur. Een gebrekkige communicatie was daar in het verleden niet vreemd aan. Daarom trok Doorbraak naar de Vurige Stede voor een gesprek met CEO Thomas Coune. Een gesprek over de energiecrisis, de impact op klanten en leveranciers. En een duidelijk antwoord op de vraag hoe de energieprijs voor de klant berekend wordt.

Aan de ingang worden we tegengehouden door een beveiligingsagent. Moeten de burelen dan beschermd worden? ‘Goh, wij hebben geen kantoren waar klanten ontvangen kunnen worden’, antwoordt Coune. ‘Onze klantenrelaties worden normaal via internet of telefonisch onderhouden. Dat past in onze lagekostenstrategie.’

‘De laatste tijd zijn er door de crisis meer en meer klanten die met hun grieven en problemen naar het hoofdkantoor komen. Temeer daar in dit gebouw ook andere bedrijven aanwezig zijn, is het onze verantwoordelijkheid te zorgen dat er controle is op wie er binnenkomt. Niet dat die klanten agressief zijn, maar er komen ook mensen zonder afspraak. Logisch dus dat we dat onder controle willen houden. Vooral om de andere bedrijven niet te hinderen.’

De laatste tijd zijn er veel klachten over Mega. Die komen ook uitgebreid aan bod in de Vlaamse pers. Voelt u zich als Luiks bedrijf geviseerd?

‘Neen, die aandacht heeft daar volgens mijn aanvoelen niets mee te maken. Mega heeft altijd een uitstekende reputatie gehad als price fighter. We streven ernaar om de prijzen zo laag mogelijk te houden. Onze tevredenheidsscore behoorde steeds tot de beste op de markt, zoals blijkt uit onderzoek uit 2019 en 2020. De crisis heeft ertoe geleid dat Mega beslissingen moest nemen die ons vanaf het einde van 2021 in een negatief daglicht hebben gesteld.’

‘In september 2021 merkten we al dat de energieprijzen op de markt vervijfvoudigd waren. Op dat moment was er overigens van oorlog nog geen sprake, maar Rusland was al begonnen met een strategie die de energiemarkten destabiliseerde. Rusland leverde in de loop van 2021 al de helft minder gas, mogelijk ter voorbereiding van de oorlog, waardoor de Europese voorraden op een dieptepunt stonden. Wij waren de eerste die de bui zag hangen. Op dat moment hebben we besloten om geen contracten met vaste prijs meer aan te bieden, omdat we in die omstandigheden geen vaste en goedkope prijs konden garanderen. De tweede beslissing die we namen was om niet te wachten op de eindafrekening om de voorschotten van de klanten te verhogen.’

‘Dat deden we uit bezorgdheid voor onze klanten. We willen namelijk vermijden dat er bij de eindafrekening te grote onaangename verassingen uit de bus komen. Op dat moment was het voor ons duidelijk dat de bestaande voorschotten niet zouden volstaan om de effectieve facturen af te dekken. Wanneer je de eerste bent die die beslissing neemt om de voorschotten te verhogen, verklaart men je gek. Daar moet je bij tellen dat net wij ons als goedkoopste in de markt hadden geplaatst. Omdat we de eerste waren die onze klanten met de onafwendbare prijsstijgingen confronteerden, liepen de klachten snel binnen.’

Er waren ook klachten van klanten met een vast tarief die de voorschotten plots zagen stijgen. Dat die dan klagen is toch begrijpelijk?

‘Ja, maar door onze beslissing van die niet meer aan te bieden, gingen die bij afloop van hun lopend contract over naar een variabele formule. We berekenen de prijs, rekening houdend met de verwachte prijzen tot aan de volgende jaarafrekening, waarbij voor een aantal klanten in een deel van die periode ook het nieuwe variabele contract van toepassing zou zijn. Op die manier werd er al rekening gehouden met het gedeelte dat niet meer onder het vaste tarief zou vallen. Daar hadden we beter over kunnen communiceren. Maar dat verandert op zich niets aan de realiteit van de stijgende prijzen. Mega heeft nooit iets veranderd aan de marges die we nemen. Die blijven gelijk: de basisprijs plus een deel om onze werkingskosten te betalen en onze winstmarge.’

‘Dat zijn moeilijke beslissingen geweest, die we echter in het belang van onze klanten moesten nemen. Net om te vermijden dat ze plots voor enorme eindafrekeningen komen te staan. Dat is toch ook onze verantwoordelijkheid als leverancier: de klanten op de hoogte houden van wat er onherroepelijk op hen afkomt en dan zien dat de factuur zo goed mogelijk gespreid wordt.’

‘Al deze zaken zorgden er voor dat we als eerste in de vuurlinie kwamen te staan. Op dit moment verwijt men ons dat niet meer. Iedereen wordt nu geconfronteerd met wat wij als eerste onder de aandacht brachten. Iedereen klaagt nu over de gestegen prijzen, los van bij welke leverancier ze klant zijn…’

Er was natuurlijk ook de aankondiging dat klanten met een terugdraaiende teller plots een forfait tussen 700 en 900 euro per jaar moesten betalen…

‘Sinds eind vorig jaar worden we geconfronteerd met hogere kosten. Enerzijds zijn de onevenwichtstarieven die we moeten betalen aan netbeheerder Elia gestegen. Wij moeten op voorhand aan hen per kwartier doorgeven hoeveel we gaan afnemen en hoeveel we op het net injecteren via onze klanten met zonnepanelen. Wanneer er een onevenwicht is tussen onze voorspelling en de daaropvolgende realiteit, worden we daarvoor bestraft met onevenwichtstarieven. Die stijgen proportioneel met de marktprijzen.’

‘Bij terugdraaiende tellers is het bijna onmogelijk om een correcte inschatting te maken. Neem nu een installatie met terugdraaiende teller die 4000 kWh injecteert en 6000 kWh afneemt. Op het net gaat dat over 10 000 kWh die in evenwicht moet worden gebracht en waar dus kosten aan zijn. Bij een digitale teller zie je dat onderscheid: 4000 in plus, 6000 in min, voor een totale beweging van 10 000 kWh. Met het systeem van de terugdraaiende teller zie je voor de klant echter enkel het eindresultaat van 2000 effectief aan te rekenen kWh. Wij kunnen dus enkel op die 2000 kWh een percentage nemen en niet op de effectief uit te balanceren 10 000 kWh, terwijl we daar wel de onevenwichtsrisico’s voor moeten betalen.’

‘Anderzijds heb je ook de kosten gelinkt aan het feit dat de productie uit zonnepanelen vooral plaatsvindt op momenten dat de prijzen laag zijn en dat de klanten verbruiken bij hogere prijzen. Doordat de teller terugdraait, wordt van de leverancier verwacht dat hij energie inkoopt voor deze klanten op het moment dat de prijzen hoog zijn en de energie, die de klant injecteert, aan dezelfde prijs opkoopt van de klant terwijl op dat moment de marktprijzen lager zijn. Dat verklaart het forfait.’

‘Mega was overigens pas de derde leverancier die dat forfait in rekening bracht. Octa+ was de eerste. Wij zijn van oordeel dat het correcter is om het forfait aan te rekenen aan de klanten die deze kosten veroorzaken, in plaats van deze kosten te socialiseren over al onze klanten. Omdat dit dan verrekend zou zitten in de prijs per kWh betekent dit dat klanten, die geen terugdraaiende teller hebben, proportioneel meer zouden bijdragen aan deze kosten.’

‘Die tarieven zijn ondertussen ook weer gedaald. Ons eerste tarief werd berekend op het moment dat we het in voege brachten. Net op dat moment zaten de prijzen aan een absolute piek. We bekijken elke maand de voorspellingen voor de stroomprijzen. Op basis daarvan schatten we dan het forfait in.’

Hoe wordt eigenlijk de uiteindelijke prijs voor de eindfactuur bepaalt door Mega?

‘We kijken elke dag naar de prijs van de energie op het einde van de beursdag. Per maand nemen we daarvan een gemiddelde. Die prijs passen we dan toe op het effectieve verbruik van die maand. De bepaling van het effectieve verbruik gebeurt op basis van het werkelijk gemeten verbruik door de digitale meter (als de klant geopteerd heeft dat zijn meter per kwartier uitgelezen wordt) of via de toepassing van de verbruiksprofielen zoals gepubliceerd door de distributienetbeheerders. We rapporteren ook maandelijks aan de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG) onze berekeningen en onze prijzen.’

Er is veel te doen om het systeem van de marginal pricing. Daardoor bepaalt de duurste productie-eenheid de prijs van elektriciteit. Dat wordt door leken als absurd ervaren en zorgt ook voor enorme winsten voor goedkopere producenten. Is dat systeem nog van deze tijd?

‘In de huidige situatie is die vorm van prijsbepaling eigenlijk onzinnig geworden. Oorspronkelijk is dat systeem in het leven geroepen om alle — en vooral de nieuwe — productietechnologieën rendabel te houden. Op dit moment, waarop de gasprijzen de pan uit swingen, zorgt dat voor enorme winsten bij producenten die gebruikmaken van hernieuwbare en vooral nucleaire technologie. Je mag niet vergeten dat in België 30% van de stroom door gas wordt opgewekt. De prijs van die productie bepaalt de marktprijs en zorgt voor de zogenaamde overwinsten bij producenten die van een andere technologie gebruikmaken.’

De gestegen voorschotten roepen veel weerstand op. Veel klanten weigeren ook hun voorschotfactuur aan te passen. Wat is daarvan het gevolg voor de leveranciers?

‘Leveranciers komen daardoor mogelijk in de problemen qua financiële liquiditeit. De oude voorschotten zijn berekend op basis van de oude prijzen. Indien een klant vroeger een gasrekening had van 1200 euro op jaarbasis, betekent dat dat hij 100 euro per maand zal betalen. Maar je moet rekening houden dat het grootste deel van dat verbruik — zo’n 70% — plaatsvindt tussen de maanden november en maart. Tijdens die maanden betaalt de leverancier aanzienlijk meer aan de producent dan dat de klant betaalt aan ons. Je kan stellen dat de leverancier tijdens de winter de energiekost van de klant pre-financiert, terwijl dat in de zomer omgekeerd is.’

‘Normaal volstaat de in de zomer opgebouwde liquiditeit van de leverancier om de stijgende kosten tijdens de winter te dekken. Maar de stijgende prijzen, die soms zelfs vertienvoudigd zijn, verstoren dit systeem. Wanneer de klanten nu weigeren hun voorschotten te verhogen, wordt die kloof tussen wat ze betalen en wat de leveranciers moeten voorschieten te groot. Vandaar dat verschillende leveranciers nu op zoek zijn naar cashflow om die kloof te dichten. Wanneer dan achteraf nog eens blijkt dat de klant de eindfactuur niet kan betalen, is de leverancier dat geld ook kwijt. Dat komt dubbel hard aan indien de leverancier dat geld moet lenen bij de bank.’

‘Het grote probleem voor ons is dat de klanten nog niet klaar zijn om de realiteit van de gestegen prijzen te accepteren. Sommigen kunnen die prijsstijgingen financieel ook niet aan. Als die situatie blijft duren gaan er ongetwijfeld leveranciers in de problemen komen. Dat probleem van onderfinanciering, met de winter voor de deur, wordt stilaan acuut.’

De verschillende overheden voeren maatregelen in om de energiefactuur voor de gebruikers onder controle te houden. De btw is teruggebracht naar 6%, er is de uitbreiding van het sociaal tarief, er komen premies voor degenen die van dat laatste niet kunnen genieten. Gaat dit volstaan?

‘Ik vrees het niet. Ik juich toe dat de overheid optreedt om de burgers te helpen, maar desondanks gaat het aantal wanbetalers stijgen. Het probleem is dat de leveranciers daarvoor zullen moeten opdraaien. Wanneer een klant niet kan of wil betalen, valt de kost voor de verbruikte energie en de distributiekost bij de leveranciers. Normaal kan je het contract met een wanbetaler na drie maanden beëindigen, maar dat verbruik is onherroepelijk geconsumeerd.’

‘Mega pleit daarom, samen met de hele sector, voor maatregelen van de overheid om de leveranciers financieel te ondersteunen om een golf van faillissementen te voorkomen. We hebben dat vorig jaar al gezien bij de Vlaamse Energieleverancier. We moeten opletten voor een domino-effect. Op korte termijn kan een liquiditeitsprobleem leveranciers doen vallen. Op langere termijn is de te verwachten stijging van het percentage wanbetalers een probleem. Dat percentage steeg al van 0,5% voor de crisis naar 1% op dit moment: een verdubbeling.’

‘De overheid kan daaraan tegemoet komen. De gevolgen van de crisis kunnen niet volledig afgewenteld worden op de leveranciers. We vragen om minstens een deel van dit risico bij Fluvius en Elia te leggen. Hun kosten — de bovenvermelde distributiekosten — worden bij wanbetaling integraal gedragen door de leverancier. Politici moeten het functioneren van de markt herbekijken, want alle risico ligt nu bij ons als leverancier. Een staatswaarborg voor leningen die we moeten afsluiten om het verbruik van de winter voor te schieten kan al veel betekenen. Er moet een oplossing komen voor het liquiditeitsprobleem. We hebben regelmatig contact met de verschillende overheden om de problemen te bespreken. Op dit moment wordt er naar ons geluisterd, maar het verschil tussen luisteren en effectief reageren is groot. Wij wachten op concrete actie. En er moet een oplossing komen voor het begin van 2023.’

‘Voor het bredere kader kan een deel van de oplossing liggen bij het reduceren van de vraag. Al zal dat niet volstaan. Voor de productie van elektriciteit wordt steeds de transitie naar hernieuwbare energie naar voor geschoven. Alleen zit je daar met het probleem van de load balancing. Daarvoor heb je andere productiefaciliteiten nodig. Tot nu toe keek men daarvoor naar gas. Die droom is door de problemen met Rusland aan diggelen geslagen. De realiteit is dat we voor een ecologische transitie in Europa niet zonder de nucleaire productie kunnen. Het is hoog tijd dat de politiek dat beseft.’

Over politiek gesproken: de verschillende niveaus wijzen naar elkaar om oplossingen te bieden. Vlaanderen wijst naar het federale niveau en omgekeerd. Beide wijzen naar Europa. Zo komen we natuurlijk nergens…

‘Kijk, daar zit een groot deel van het probleem: in de versplintering van de bevoegdheden. Een deel ligt bij de regio’s, een ander deel bij de federale overheid en dan heb je daarboven nog eens de EU. Dat maakt de situatie alleen maar ingewikkeld. Voor ons als leverancier is dat niet makkelijk. We zijn enkel de contactpersoon tussen de producent en de klant, maar we moeten met al die verschillende regels rekening houden. Zeker binnen België, dat op zich geen grote markt is, is het bestaan van verschillende regelgeving per regio nefast voor het goed functioneren van de markt. Eigenlijk is dat absurd.’

‘Kijk naar Brussel, dat een eigen regelgeving heeft. Mega heeft zich uit die markt teruggetrokken, omdat het risico te groot werd. Er zijn op zich niet zo veel meer wanbetalers in Brussel dan in de andere regio’s. Het grote verschil zit in de periode die voorbijgaat voor je het contract mag verbreken omwille van wanbetaling. In Brussel kan dat pas na anderhalf tot twee jaar, waardoor de schuldopbouw veel groter is. Dat maakt het voor een leverancier bijna onmogelijk om in Brussel nog rendabel actief te zijn. We hebben nog geen moment spijt gehad van onze beslissing om ons daar terug te trekken. Vanuit het standpunt van de leveranciers zou een herfederalisering van het volledige energiebeleid een logische beslissing zijn. Het probleem van de energiemarkt is te complex in zijn totaliteit om het in handen te geven van té veel versnipperde entiteiten. België is te klein om zoveel verschillende regelgeving te kennen.’

Thomas Coune

Thomas Coune (Mega): ‘Oplossing voor energiecrisis moet er zijn voor 2023’