Volgens De Standaard van het voorbije weekend zou Emmanuel Macron op ‘lichtzinnige wijze’ hebben gedreigd Frankrijk ‘uit te leveren aan extreemrechts’ door zijn gok om vervroegde parlementsverkiezingen uit te schrijven. De sfeerschepping zegt iets over hoe hoog sommige ‘kwaliteitskranten’ oplopen met de democratie als het resultaat van verkiezingen anders uitvalt dan ze zouden willen. Als het volk verkeerd stemt, moet er een ander volk gekozen worden. Ze zijn de les van Bertolt Brecht nog niet vergeten bij De Standaard.

Historisch hoge opkomst

Het Franse volk heeft in de eerste ronde inderdaad ‘verkeerd gekozen’. 33,5 procent van de stemmen ging naar het Rassemblement National (RN) dat meer dan elf miljoen kiezers haalde; 28,5 procent naar het linkse Nouveau Front Populaire (NFP). Ensemble (de partijen die president Macron steunen, zoals Renaissance en Horizons) haalde 22 procent; de centrumrechtse Les Républicains (LR): 10,5 procent. De vraag is nu hoe de definitieve zetelverdeling er op zondagavond 7 juli zal uitzien. Vlak na de eerste ronde voorspelden veel politieke waarnemers dat de partij van Marine Le Pen en Jordan Bardella zou kunnen rekenen op een absolute meerderheid. Volgens een laatste peiling van de krant Le Figaro – na vrijdag mogen er geen peilingen meer verschijnen – zou het RN echter stranden op 210 à 240 zetels. En dat is niet genoeg voor een absolute meerderheid.

De Franse Assemblée nationale telt 577 zitjes. 289 verkozenen zijn nodig voor een absolute meerderheid. De voorzitter van het RN, Jordan Bardella, wil alleen eerste minister worden als de kiezer hem die meerderheid ook geeft. Alleen dan kan hij, naar eigen zeggen, een regering vormen in cohabitation met president Macron zonder die hem te veel stokken in de wielen steekt. 67,7 procent van de Fransen, 7 op de 10 kiezers, is in de eerste ronde gaan stemmen. Dat is 20 procent meer dan bij de parlementsverkiezingen van juni 2022 die volgden op de herverkiezing van Emmanuel Macron tot president. Het is van de verkiezing van Mitterrand in 1981 geleden dat Frankrijk zo’n opkomst kende. Zondag, in de tweede ronde, ligt de opkomst wellicht nog hoger.

Triangulaires

Het was grappig om horen hoe Thomas Legrand van de krant Libération op televisie pleitte voor het onverwijld invoeren van het proportioneel kiesstelsel om een ‘mogelijke absolute meerderheid voor extreemrechts’ in de toekomst voor eens en altijd uit te sluiten. Politiek Frankrijk wilde sinds 1988 immers niet meer weten van proportionele verkiezingen, net om ‘extreemrechts uit het parlement te houden.’ Maar haalt een partij meer dan 30 procent, dan dreigt paradoxaal genoeg het omgekeerde door de aard van het meerderheidskiesstelsel. Vandaag kan het Rassemblement National – dat vroeger zelf altijd vragende partij was voor la proportionnelle – profiteren van het kiessysteem.

Om bij onze zuiderburen te mogen deelnemen aan de tweede ronde moet een kandidaat 12,5 procent van de ingeschreven kiezers achter zich krijgen. Hoe lager het effectief uitgebrachte aantal stemmen, hoe moeilijker dat wordt. Daardoor is het aantal triangulaires -met drie kandidaten die het tegen elkaar opnemen in die tweede ronde- bij parlementsverkiezingen eerder de uitzondering dan de regel. Door de hoge opkomst vorige zondag, waren er deze keer echter veel meer kiesomschrijvingen met drie overblijvende kandidaten. Veelal een van het RN, een van het NFP en een van Ensemble. Het Rassemblement National eindigde in meer dan 80 procent (!) van de Franse steden en gemeenten op de eerste plaats. Het leek een uitgelezen positie om in de tweede ronde een landslide victory te halen. Zoals Labour in Groot-Brittannië eergisteren.

Cordon sanitaire

Maar Emmanuel Macron – à bout de souffle – heeft ijlings het Front républicain geactiveerd. Zeg maar de Franse variant van ons cordon sanitaire. Hij heeft de kandidaten van zijn partij die derde eindigden in de eerste ronde overal de opdracht gegeven zich terug te trekken uit de race ten voordele van een beter geplaatste kandidaat van links. Om zo het RN een halt toe te roepen. In plaats van 306 triangulaires, zoals het er eerst naar uitzag, krijgen we er nu slechts 89. 224 kandidaten die gekwalificeerd waren voor de tweede ronde hebben zich teruggetrokken waardoor de kiezer nog slechts de keuze heeft om in de tweede ronde voor iemand van het RN of voor een ‘democratische kandidaat’ te stemmen.

Veelal gaat het dan om een kandidaat van het uiterst linkse en antisemitische La France insoumise. Een partij die weigert Hamas een terroristische organisatie te noemen. Een partij waarvan een aantal parlementsleden meeliep in een betoging achter de slogan: ‘Een dode flik is een stem minder voor het RN’. Ondanks eerdere dure eden van Macron en zijn eerste minister Attal om dat nooit te doen, heeft het presidentiële kamp zijn kiezers opgeroepen om desnoods voor LFI te stemmen. Om ‘extreemrechts’ te stoppen. Uit lijfsbehoud. En daarom krijgen we 409 duels in de tweede ronde in plaats van 190. Zelfs Dominique Strauss-Kahn, de door seksuele akkefietjes gevallen topman van het FMI, werd opgevoerd op televisie om zijn banvloek over het RN uit te spreken en de kiezers aan te raden voor LFI te stemmen waar nodig. Ook Kylian Mbappé, de aanvoerder van het Franse voetbalelftal en multimiljonair, kwam het Franse volk de les lezen toch vooral niet ‘voor dit soort lieden’ – de mensen van het RN – te stemmen.

Drie vragen

Het blijft moeilijk voorspelbaar hoe de definitieve uitslag er zal uitzien. Zullen de kiezers zoals ze dat vroeger deden het stemadvies van de nationale partijbureaus wel volgen? Of is de aversie tegen Macron zo groot geworden dat ze niet meer luisteren wanneer ‘Parijs’ hen dat vraagt? Oproepen om niet ‘fout’ te stemmen zoals die van DSK en Mbappé zouden wel eens contraproductief kunnen zijn.

En kan Bardella de onbetwiste dynamiek in het voordeel van RN die zich sinds de Europese verkiezingen van 9 juni aftekent nog versterken? Het antwoord op die vragen zal bepalen of het Rassemblement National aan de macht komt in Frankrijk.

Thomas Legrand

Houdt ‘republikeins front’ RN weg van absolute meerderheid?