Het nieuws sloeg in als een bom: Omid Nouripour en Ricarda Lang, de covoorzitters van Bündnis90/Die Grünen, kondigden hun ontslag aan. Als reden gaven ze hun onvermogen op om de partij voor de verpletterende nederlagen bij recente verkiezingen in drie Oost-Duitse deelstaten behoed te hebben. In Saksen bleven Die Grünen nog nipt boven de kiesdrempel van vijf procent zweven, maar in Thüringen en in Brandenburg zaten ze eronder.

‘Brandenburg’ was de druppel die de emmer van ontgoocheling en frustratie deed overlopen. Volgens Robert Habeck, de groene minister van Economie en Klimaatbescherming in de ‘Ampel’, de verkeerslichtcoalitie van bondskanselier Olaf Scholz (SPD), bewezen de ongelukkige covoorzitters de partij met hun ontslag ‘een grote dienst’.

Migratie- en asielbeleid

Na hen zuinigjes geloofd te hebben gewaagde Habeck van een ‘krachtige nieuwe start’ voor de partij. Die woorden deden waarnemers van buitenaf, maar ook sceptische geesten binnen de partij, de oren spitsen.

Habeck is er maar al te belust op om op het partijcongres van midden november in Wiesbaden als kandidaat-kanselier voor de Bondsdagverkiezingen van over exact één jaar naar voren te worden geschoven. De neerwaartse spiraal bij de verkiezingen – en die is al bezig sinds 2023 – moet dan ook dringend worden gekeerd.

Habeck beseft maar al te goed dat de partij omwille van haar onrealistische posities in het migratie- en asielbeleid is afgestraft

Habeck beseft maar al te goed dat de partij omwille van haar onrealistische posities in het migratie- en asielbeleid is afgestraft: het partijbestuur — nu enkel nog dat van lopende zaken — had de ogen gesloten voor de zorgen van de burgers.

Al onmiddellijk na het ontslag van Lang en Nouripour deden de namen van Franziska Brantner en Felix Banaszak als potentiële covoorzitters de ronde.

Vertrouwen

Daarvan is de 45-jarige Brantner als staatssecretaris toegevoegd aan het ministerie van Habeck. Ze is een van de weinige mensen die de minister vertrouwt, geldt als een politiek talent en kan bogen op een rijke internationale ervaring.

Ze heeft trouwens ooit nog een relatie gehad met Boris Palmer, de groene ‘Oberbürgermeister’ van Tübingen (Baden-Württemberg), een man die vaak tegen de groene mainstream oproeit.

Als covoorzitter van de partij zou ze de koers van Habeck volledig schragen. De extreemlinkse krachten binnen Die Grünen zijn er dan ook zeker van dat de minister de nodige druk heeft uitgeoefend op Lang en Nouripour om ontslag te nemen.

Her en der viel het woord ‘putsch’ en hadden spotters het over een ‘Bündnis Robert Habeck’ — naar analogie met ‘Bündnis Sahra Wagenknecht’.

Burgerlijk kamp

Habeck en Brantner gaan door als zogenaamde ‘Realos’, als aanhangers van de meer ‘realistische’ vleugel binnen de partij, in tegenstelling tot de ‘Fundis’, de ‘fundamentalisten’ die er utopische ideeën op nahouden.

Zijn energiebeleid bleek echter niet zo realistisch te zijn. Met zijn ‘Heizungsgesetz’, een wet op een drastische renovatieplicht door onder andere de installatie van warmtepompen, heeft hij een ontelbaar aantal gewone burgers heel wat materiële en financiële ellende bezorgd.

Habeck wil een koerswissel doorvoeren en zich toegang verschaffen tot ‘das bürgerliche Lager’, het ‘burgerlijke kamp’ van mensen die eerder conservatief ingesteld zijn

Ook dat heeft bijgedragen tot de aftakeling van Die Grünen in de kiezersgunst, niet alleen hun migratiebeleid. Maar het is net op dat laatste punt dat Habeck een koerswissel wil doorvoeren en zich toegang wil verschaffen tot ‘das bürgerliche Lager’, het ‘burgerlijke kamp’ van mensen die eerder conservatief ingesteld zijn en/of centrumrechts stemmen.

Habeck weet dat de ‘Union’, het kartel van de twee christendemocratische partijen CDU en CSU, weer aan de macht wil komen en dat sommige leidende figuren ervan de optie van een federale coalitie met de Grünen niet uitsluiten. ‘Schwarz-grün’ (‘zwart-groen’) heet zo een eventuele coalitie naar de respectievelijke partijkleuren van de christendemocraten en de groenen.

Signaal

Niet toevallig stuurden de minister-presidenten van drie ‘zwart-groen’ geregeerde West-Duitse deelstaten vorige week vrijdag een signaal in die richting uit.

Wilfried Kretschmann, de groene minister-president van Baden-Württemberg, en de christendemocratische minister-presidenten Hendrik Wüst en Daniel Günther van respectievelijk Noordrijn-Westfalen en Sleeswijk-Holstein (waar de groenen ‘Juniorpartner’ zijn), maakten hun gemeenschappelijk uitgewerkte plannen voor een strenger asielbeleid en een hardere aanpak van criminaliteit en islamisme bekend.

Als model dienen

Het is dus duidelijk dat bepaalde deelstaatpolitici willen aantonen dat zwart-groen goed zou werken op regionaal vlak en zelfs als model zou kunnen dienen voor de ‘Bund’, het federale niveau.

Thomas Strobl (CDU), de minister van Binnenlandse Zaken van Baden-Württemberg, zei dat hij in zijn hele politieke carrière nog nooit op zo een basis van vertrouwen met een andere politicus heeft samengewerkt als met Kretschmann.

Het zou een ‘kwestie van intelligentie’ zijn om de optie zwart-groen open te houden, zei hij nog als in een sneer naar de Beierse minister-president Markus Söder (CSU). Die had gezegd dat het ontslag van Lang en Nouripour de totale onderwerping van Die Grünen aan Habeck inluidde.

Hij zei ook dat de Union de federale verkiezingen alleen maar glansvol kan winnen als ze zich van de groenen distantieert.

Puzzelstukjes

De christendemocraten zijn er dus blijkbaar nog niet volledig uit hoe ze zich moeten opstellen tegenover Die Grünen. Robert Habeck weet wel wat hij wil: met een voor het doen van de groenen meer ‘realistische’ aanpak van de grote thema’s van migratie en veiligheid binnendringen in het burgerlijke kamp.

De zogenaamde ‘putsch’ van Habeck bestaat als het ware uit puzzelstukjes die in elkaar vallen.

Thomas Strobl

Putsch of puzzel van Duitse groene minister Robert Habeck