Het is een nieuwe trend: journalisten die zelf de actualiteit bevolken, en niet zomaar toevallig doch volgens een uitgekiend scenario, breed uitgesmeerd in allerlei reportages, bij wijze van promotiestunt voor het medium in kwestie. In die personencultus doen vooral de TV-zenders aan opbod. VTM pakte groots uit met een tot vrouw verbouwde man (Bo Van Spilbeeck), de VRT opwaardeert reporters tot de status van orakel-vedette (Rudi Vranckx) en ensceneert complete artistieke tweedekans-trajecten voor presentatoren allerhande.

Zere tenen

VRT

Zo werd Thomas Vanderveken (foto) in ‘Thomas speelt het hard’ een jaar lang gevolgd bij het moeizaam doorhaspelen van een Grieg-pianoconcerto. Hij heeft namelijk ooit op een blauwe maandag wat muziek gestudeerd maar niet volhard, en dan kan je beter bij de VRT aan de slag gaan. Op een abominabel niveau speelde hij dat concerto, ik schat dat er zo’n duizend pianisten in Vlaanderen zijn die het beter kunnen en nooit die kans zullen krijgen. Niettemin, gecoacht door een toppedagoge (Eliane Rodrigues) en begeleid door de Brussels Philarmonic, struinde Thomas doorheen Grieg, staande ovatie. Heel deze heisa, waarbij we werkelijk op de hoogte werden gehouden van elke wind die de VRT-presentator liet, ook en vooral in zijn privéleven, had een dusdanig Dag Allemaal-gehalte dat alle kranten, ook de zogenaamde kwaliteitsmedia als De Standaard, meegingen in de hype. Verwacht het onverwachte.

Wegens groot succes is daar nu een vervolg aan gebreid met ‘Hanne danst’: nieuwslezeres pardon journaalanker Hanne Decoutere is ook ooit ballet begonnen tot ze afhaakte, maar mag nu alsnog haar droom verwezenlijken door een solo te dansen in Romeo en Julia met het Ballet van Vlaanderen. En weer krijgen we pathetische verhalen over afzien en doorzettingsvermogen, wat ze moet doorstaan, hoe zeer die tenen doen, dat ze haar man en kinderen nauwelijks nog ziet, etc. Waarbij men zich uiteindelijk de bedenking maakt: neen, effectief, mevrouw Decoutere is goed genoeg om het nieuws te lezen maar deugt niet als ballerina. En dat ze misschien wat meer tijd met haar kinderen doorbrengt. De rest is promoshow en narcistische pronkzucht. Ooit lieten ze triatleet Luc Van Lierde bij wijze van stunt na een snelcursus een orkest dirigeren. Tenenkrullende televisie, ik zweer het u.

Niettemin een belangrijk rolmodel, vinden de programmamakers, een voorbeeld voor wie het artistiek wil maken. En het brengt Grote Kunst op een ‘toegankelijke’ en ‘laagdrempelige manier’. Ach, is dat zo? Dat idee leeft vooral in de bubbel van de Reyerstoren, waar het missionarissencomplex snel uitglijdt in verkleutering. Want dit is niét de realiteit, dit is pure fictie. Mevrouw Decoutere geeft naar mijn gevoel helemaal geen duwtje in de rug van jonge aspirant-dansers, maar toont daarentegen dat alle deuren open gaan als je al bekend bent, want normaal is het een lange weg naar een solorol in het Ballet van Vlaanderen.

Wat bewonder ik dan de ‘gewone’ kinderen die, al dan niet met volle instemming van thuis, in alle stilte na schooltijd muziekles of ballet volgen, wat voor de youtube-generatie alles behalve evident is. Niet gesteund door promotiecampagnes van een zender, zonder camera’s erop, zonder straffe krantenartikels. Wijd dààr eens wat aandacht aan.

Soap en simulacres

Jean Baudrillard: profetische geest…

Die fijngevoeligheid hebben nieuwsankers –of de bedenkers van dit soort BV-soap- duidelijk niet, in hun tomeloos egocentrisme. Wel onthouden we de boodschap dat de publieke omroep een vangnet is voor mensen die net niet goed genoeg zijn en doorzettingsvermogen missen, en dat ze alsnog kunnen gloriëren in een tweedekanstraject, opgefokt als BV-verhaal met alle mogelijke emo-toeters en bellen.

Och, zult u zeggen, waarom zich druk maken over dit non-nieuws? Wel, de exploten van Vanderveken en Decoutere zijn symptomatisch voor de manier waarop ook ‘serieuze’ media steeds meer verslaggeving inruilen voor eigen fabricage in Hollywoodstijl. Framing en inkleuring is niet genoeg: het liefst creëert zo’n nieuwszender zelf de feiten (faction), over eigen personeel, in eigen verhalen waarvan men de regie helemaal in handen heeft. In haar eindejaarsoverzicht vermeldde de VRT doodserieus het overlijden van Thuis-personage Luc Bomans.

Dat is een tendens die door de Franse filosoof Jean Baudrillard (1929-2007) al werd gesignaleerd, waarvoor hij het woord simulacre bedacht: we denken dat we via de televisie een venster op de wereld hebben, terwijl we eigenlijk naar een geconstrueerde sur-realiteit zitten te kijken, bedacht in strategische vergaderingen, redactielokalen en montagekamers. Of waarom er wel degelijk een relatie is tussen de ‘constructieve’ Pano-journalistiek en de exploten van Thomas en Hanne.

De manier waarop non-nieuws nieuws wordt en via alle papieren media wordt geëchood, toont hoe zo’n simulacre een eigen leven gaat leiden en zich voortplant, omdat journalisten werkelijk het instinct missen om door de illusie heen te kijken. Of erger: zijn ze er zich van bewust? Finaal is het de bedoeling dat wij, lezers en kijkers, afgesneden geraken van de realiteit, de echte dan, en het universum van de soap omarmen. Waarmee dit thema ook politiek wordt, anders had ik er helemaal geen column aan besteed, ziet u.

Dit jaar fileert Johan Sanctorum kritisch de Vlaamse media in een nieuwe lezingtournee. Daarbij wordt ook zijn boek hierover gepresenteerd. Meer info: klik hier.

Thomas Van Der Veken

Thomas speelt, Hanne danst