STRAATSBURG — Is de sharia, de islamwetgeving, compatibel met de Europese Verklaring van de Rechten van de Mens (EVRM)? Daarover debatteerde de Raad van Europa (RvE) in Straatsburg. Ze boog zich eerder vandaag over de ‘Sharia, de Verklaring van Caïro en de Mensenrechtenconventie’ en hoe die zich tot elkaar verhouden. De Raad van Europa zou de Raad van Europa niet zijn als nog voor het debat de toon niet wat afgezwakt werd. Maar het debat zelf was pittig.

Sharia en mensenrechten

De IJslandse rapporteur Thorhildur Ævarsdottir (SOC – de fractie van socialisten en groenen en ‘chairperson’ van de commissie ‘Legal affairs and Human rights’) stak pittig van wal. ‘Sommige onderdelen van de sharia staan lijnrecht tegenover het EVRM.’ En ze gaf enkele voorbeelden: een vrouw erft maar de helft van een man, bij scheiding worden kinderen altijd aan de man toegewezen, het opgeven van het islamitisch geloof wordt bestraft met de doodstraf, geweld op vrouwen wordt toegelaten en er is een heel hoge drempel (verschillende mannelijke getuigen) eer een vrouw een man kan beschuldigen van verkrachting.

Daarmee was de toon gezet. De positie van de vrouw zou een focus blijven in het debat. Zoals John Howell (Europese Conservatieven) het scherp zei tijdens het debat: ‘Vrouwen hebben toch niet gevochten voor gelijke rechten om ze daarna te zien afgenomen worden?’

In het debat wees Fins volksvertegenwoordiger Sikka-Liisa Anttila (Alde — de liberale fractie) erop dat de Caïro-verklaring van moslimlanden nergens verwijst naar de vrijheid van godsdienst of pluralisme en dus is het ondertekenen van die verklaring in conflict met het EVRM. Nicole Duranton (Frankrijk, Europese Volkspartij — EVP) wees erop dat enkel mannen de sharia interpreteren. De Nederlandse Petra Stienen (Alde) stelde dat de sharia nergens in Europa een bron van recht kan zijn. ‘We moeten ons verzetten tegen parallelle samenlevingen buiten ons legaal systeem. Er kunnen geen religieuze of culturele uitzonderingen toegestaan worden op de mensenrechten.’ Dat laatste zinnetje staat letterlijk in de resolutie en werd in veel tussenkomsten herhaald.

De Italiaan Manuel Tornare (Soc) waarschuwde voor het ontstaan van ‘underground sharia’ in Europa. De Nederlandse christendemocraat Pieter Omtzigt was heel actief in het debat. Hij wou dat de Assemblee de staten voor duidelijke keuzes stelde. Ofwel stappen ze uit de Organisation of Islamic Coöperation ofwel zeggen ze duidelijk neen tegen shariarechtbanken en ja tegen Mensenrechten.

Sharia in Europa

Is er dan sharia in Europa? Jazeker en wel op verschillende niveaus. Ten eerste zijn er toegelaten shariarechtbanken in Groot-Brittannië en in een deel van Griekenland zijn er uitzonderingen voor shariarecht. Moslims kunnen dan kiezen voor een shariarechtbank of shariarecht in bepaalde gevallen.

Deze twee landen worden heel duidelijk door de RvE opgeroepen om een einde te maken aan die uitzonderingen. Bij de voorstelling van de resolutie vroeg Ævarsdottir zich luidop af: ‘Hoe vrij is de keuze voor het shariarecht in Engeland of Griekenland? De vrouw is vaak de zwakke partij die geen keuze heeft’. De resolutie vraagt dan ook heel duidelijk aan Griekenland en Groot-Brittannië om de wetgeving aan te passen.

Concreet roept de resolutie op om de shariarechtbanken in Engeland aan banden te leggen en te onderwerpen aan het EVRM en om geen parallelle samenleving toe te laten. Een islamitisch huwelijk moet ook eerst of tegelijkertijd burgerlijk geregistreerd worden. De toegang tot de justitie voor moslimvrouwen moet gewaarborgd blijven en moslimmeisjes moeten duidelijk geleerd worden wat hun rechten zijn. Verder wil de RvE ook verder onderzoek zien naar de werking en het effect van de shariarechtbanken.

Islamitische landen in de RvE

Naast Groot-Brittanië en Griekenland zijn er ook drie islamitische landen lid van de RvE en de Organisatie van Islamitische Samenwerking: Turkije, Albanië en Azerbeidjan. In het debat klonk de vraag of je tegelijk lid kan zijn van de Raad van Europa en van de Islamitische Samenwerking. Dat laatste lidmaatschap houdt minstens een impliciete goedkeuring in van de Verklaring van Caïro over Mensenrechten in de islam. Als is dat volgens die landen met een voorbehoud ‘so far as they are incompatible with its laws and its commitments under international conventions’.

Vertegenwoordigers van Turkije en Azerbeidjan verdedigden die status en legden de nadruk op het voorbehoud. De Turkse vertegenwoordiger Mustafa Yeneroglu (Free Democrats Group, FDG — een jonge conservatieve groep waar ook Turkse AKP’ers deel van uitmaken) maakte — in perfect Duits — het meeste misbaar. Voor hem was de hele discussie een farce. Het EVRM is bindend en de Verklaring van Caïro niet. Daarnaast maakte het rapport volgens hem van de sharia en de islam een onwetenschappelijk rommeltje. Hij kreeg applaus van verschillende andere leden, waaronder twee dames met hoofddoek, maar die kwamen verder niet tussen in het debat. Het maakte weinig indruk op de andere aanwezigen.

Vanuit Albanië kwam er geen reactie. In de wandelgangen wordt gezegd dat Albanië liever de Organisatie van Islamitische Samenwerking zou verlaten en zich meer op Europa richten. Maar de Islamitsiche Samenwerking ziet Albanië liever niet vertrekken. Het is het enige Europese land in de club, Albanië is hunpied à terre in Europa.

Kleur bekennen

De resolutie vraagt dat die islamitische landen kleur bekennen. Ze hebben verschillende mogelijkheden; zich terugtrekken uit de Verklaring van Caïro bijvoorbeeld. In de resolutie staat ook de vraag om alle mogelijkheden te gebruiken om ervoor te zorgen dat de Verklaring van Caïro niet kan ingeroepen worden of gebruikt worden om de wettelijke orde te beïnvloeden. Verder kunnen die landen ook formeel laten wettelijk verankeren dat de mensenrechten boven elke andere verklaring of verdrag staat.

Daarmee zijn we er nog niet. Ook Jordanië, Kirgizië, Marokko, en Palestina worden in de resolutie geviseerd. Die landen zijn lid van de Islamitische Organisatie én hun parlementen hebben de status ‘partner voor democratie’ bij de RvE, waarnemer zeg maar. Ze waren tijdens het debat ook met hun voltallige delegatie aanwezig.

Hinken

Een straffe resolutie voor de Raad van Europa? Zeker wel. Al hinkt ze op twee benen: moeten er nu sancties komen of moet de RvE vooral bruggen blijven bouwen? Lord Anderson stelde de vraag letterlijk in het debat. Een echt antwoord kwam er niet.

Maar nu de resolutie goedgekeurd is, zal de RvE dit verder opvolgen. Zo komt er in juni 2020 een vervolgrapport. De datum werd wel in een amendement opgeschoven om de landen wat meer tijd te geven. Griekenland, het Verenigd Koninkrijk, Albanië, Azerbeidjan, Turkije, Jordanië, Kirgizië, Marokko en Palestina worden dan uitgenodigd om aan de assemblee van de RvE de maatregelen voor te stellen die ze ondertussen genomen hebben om de rechtstaat, de mensenrechten en de democratie te verzekeren.

O ja

Er was die dinsdagavond — het debat liep van 19u tot 20u30 — geen Vlaamse vertegenwoordiger in de plenaire vergadering te bespeuren. Een honderdtal van de meer dan driehonderd leden van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa zat de zitting uit. Met veel tussenkomsten en een woud aan amendementen. Tijdens de stemming kwamen ze er zelfs even niet meer uit, een moment comedy capers in Straatsburg. Uiteindelijk werd de resolutie gestemd door 91 de leden, 69 stemden er voor, 14 tegen en 8 hebben zich onthouden.

Pieter Bauwens is voor Doorbraak in Straatsburg en volgt er de plenaire vergadering van de Assemblee van de Raad van Europa. Dit is zijn eerste artikel in de reeks. Lees ook het tweede over de strijd tussen Rusland en Oekraïne in Straatsburg.

Thorhildur Ævarsdottir

Sharia is in tegenspraak met mensenrechten