Volgend jaar zijn er deelstaatverkiezingen in verschillende belangrijke Duitse regio’s. Deze verkiezingen zouden een definitieve doorbraak van de AfD (Alternative für Deutschland) kunnen betekenen. Het ene na het andere record in peilingen wordt verbroken. In grote delen van het voormalige Oost-Duitsland scoren ze rond de 30 procent. De vraag is dan ook: waar gaat dit eindigen?

Het is een mooi begin van de zomer voor de AfD. Eerst wonnen ze in het plaatsje Sonnenberg hun eerste districtsbestuurder. Iets later werd ook een burgemeesterskandidaat van de AfD gekozen. Het werd gezien als een gigantisch moment in het tienjarige bestaan van de partij. Grote delen van Duitsland, inclusief de Duitse media, schreeuwen moord en brand over deze plotselinge opkomst. Zeker de goed scorende Thüringer AfD zou extremistische kantjes hebben, luidt de kritiek.

De voorzitter van de AfD in Thüringen is de niet onbesproken Björn Höcke. De man is meerdere keren in opspraak geraakt vanwege zijn opvallende taalgebruik. Zo sprak hij bijvoorbeeld over een duizendjarige toekomst. Hij voerde ook campagne voor Martin Sellner, het hoofd van de extreemrechtse ‘Identitaire Beweging Oostenrijk’. Ook zou hij vrienden en kennissen hebben die in extreemrechtse kringen verkeren. De meest bekende in Duitsland is Thorsten Heise, een vertegenwoordiger van de rechts-extremistische partij NDP die vandaag de dag is omgedoopt tot ‘Heimat!’.

De transformatie van de AfD

De AfD begon ooit als een conservatief en fiscaal strenger alternatief voor de naar links opgeschoven CDU en de liberale FDP. Hun kernpunten waren een uittreding uit de euromunt, een fiscaal streng beleid en een vermindering van de immigratie. In Vlaanderen zou deze partij waarschijnlijk worden gesitueerd tussen Vlaams Belang en N-VA. De belangrijkste oprichters waren academici en conservatieve journalisten. Geen van deze oprichters bevindt zich op dit moment nog in de AfD. De belangrijkste sleutelfiguren uit de eerste jaren van de AfD zijn opgestapt vanwege onvrede over de koers van de partij.

Ze waren eensgezind in hun kritiek op de partij. De partij zou zich te ver richting de rechterkant begeven. Dit was onwenselijk voor een partij die ooit bestuursverantwoordelijkheid zou moeten nemen, aldus de oprichters.

Groep-Höcke grijpt de macht

De meer extreme vleugel van de partij die voorheen de toepasselijke naam der Flügel hanteerde, heeft hierdoor vrij baan gekregen. De interne concurrenten hebben ondertussen het veld geruimd, dus van tegenstand is weinig sprake meer. Oorspronkelijk kwam er nog veel interne kritiek op de uitspraken van Höcke. Deze kritiek is ondertussen zo goed als uitgedoofd. In de peilingen scoort de AfD in Thüringen, waar deze Björn Höcke de leiding heeft, ondertussen 34 procent. De populariteit heeft dus niet te lijden onder de twijfelachtige uitspraken van voorzitter Björn Höcke.

Dat juist deze meer extreme fracties van de AfD zo hoog scoren is dan ook opvallend. Men zou verwachten dat het omgekeerde het geval is, namelijk dat de ontevreden bevolking op zoek gaat naar het meest redelijke alternatief voor de gevestigde macht. Een meer gematigde AfD zou volgens deze theorie dan ook beter moeten scoren dan de extremistische flanken van de partij.

Onvrede is gigantisch

Dat de Duitse onvrede gigantisch is blijkt wel uit de bijzonder hoge scores van de AfD. De Duitsers, zeker in voormalig Oost-Duitsland, hebben een broertje dood aan de bij vlagen extremistische toon van Höcke en zijn kompanen. Opmerkelijk is dan dat juist in Thüringen de AfD echt zou kunnen doorbreken. En dat is niet alleen te danken aan de gigantisch hoge score van de AfD van 34 procent, maar ook aan de hoge score van Die Linke, die rond de 20 procent scoren in de peilingen. Hierdoor zou de centrumrechtse CDU moeten kiezen tussen de meest rechtse versie van de AfD en een erg linkse Die Linke. Met een meer gematigde AfD zou de keuze wellicht snel gemaakt zijn. Maar de groep Höcke lijkt deze samenwerking onmogelijk te maken.

De verschuiving van deze voorheen conservatieve AfD naar een meer identitaire beweging lijkt zich langzaam te voltrekken. Hoe dit afloopt is afwachten, de regionale Duitse verkiezingen van 2024 zullen hoe dan ook de geschiedenis in gaan. Dat u in interessante tijden moge leven.

Thorstein Heise

Uiterstrechtse fractie van AfD grijpt macht over partij