De Raad van Europa (RVE) is ouder dan de Europese Unie. Op 5 mei bestaat de RvE 70 jaar. Net na de tweede wereldoorlog zochten Europese politici naar een manier om een volgende oorlog te voorkomen. Zo stichtten 10 leden de Raad van Europa, In die RvE werd dan de ‘Europese Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden’ (EVRM) opgesteld. Dat werd op 4 november 1950 ondertekend in Rome. Ondertussen zijn er 47 landen lid van de RvE. Maar het ratificeren van de andere 2020 verdragen, conventies, protocollen en deelakkoorden is vrij.

De RvE is in die 70 jaar flink gegroeid. Er is een Ministercommitié, een Parlementaire Assemblee, een Congres van lokale en regionale overheden, de conferentie van Internationale NGO’s, de commissaris voor de Rechten van de Mens. In de Europese wijk van Straatsburg nemen ze een prominente plaats in.

Hobbyparlement voor Backbenchers

De Raad van Europa, we moeten eerlijk met u zijn, het is een hobbyparlement voor parlementsleden uit EU lidstaten. Leuk om een week in Straatsburg te zijn, goed voor de internationale contacten en mits enige inspanning goed voor wat internationale faam. Maar het verschil maken is moeilijk en thuis ligt er meestal niemand wakker van.

Europese landen sturen vaak uitbollende, uitgerangeerde of tweederangs politici. Rechtse politici halen er sowieso hun neus wat voor op, want het heeft de naam links en politiek correct te zijn. En dus komen ook uit rechtse partijen meestal de wat linksere figuren. Daartegenover staan de politici uit niet-EU-landen. Daar is wat in de RvE gebeurt vaak hoofdnieuws. De RvE is belangrijk in hun buitenlandse politiek, zij hebben geen EU. Ze sturen toppolitici naar Straatsburg. De discrepantie tussen die twee groepen is soms pijnlijk duidelijk. Stamelende backbenchers tegenover flamboyante orators.

Concurrentie

De RvE krijgt ook steeds meer concurrentie van het Europees Parlement. Dat heeft ook een ‘subcommissie’ voor mensenrechten, eigenlijk een bevoegdheid van de RvE. Het EU-Parlement heeft ook de Sacharov-prijs om ‘groepen of individuen te eren die zich inzetten voor mensenrechten en vrijheid van meningsuiting’. Een prijs van 50 000 euro. Rechtstreekse concurrentie voor de Vaclav Havelprijs van de Parlementaire Vergadering van de RvE, waarde… 60 000 euro. Concurrentie op de prijzenmarkt in Europa.

De RvE wordt door rechtse partijen bekeken als een speeltuin is van links. Dat zou vooral zo zijn bij de 2 700 personeelsleden. Velen hebben een NGO achtergrond en werven nieuwe ambtenaren aan met eenzelfde NGO-achtergrond. De NGO’s nemen een vooraanstaande plaats in. In de Conferentie van Internationale NGO’s zijn er 307 erkende leden. Die hebben allemaal een vrije ongecontroleerde toegang tot de gebouwen waar ze kunnen lobbyen naar hartenlust. Vertegenwoordigers van die NGO’s hebben nauw contact met de ambtenaren die er werken, zo oefenen ze veel invloed uit op het werk van die ambtenaren. Laat ons niet vergeten dat het de ambtenaren zijn die de rapporten schrijven die ter goedkeuring worden voorgelegd. Er zijn er die zo ver gaan om te zeggen dat sommige rapporten door NGO’s geschreven worden. Al blijken veel van die rapporten van een hoog enerzijds-anderzijds-gehalte. ‘Het overwicht van NGO’s is bijzonder groot’ zegden verschillende personen die we spraken.

Democratisch deficit

De vraag is ook wat de waarde is van een resolutie goedgekeurd door de Parlementaire vergadering van de RvE. Zo roept de RvE Onder andere België (maar ook bv Frankrijk en Griekenland) op om het minderhedenverdrag te ratificeren. Een resolutie goedgekeurd op donderdagavond, welgeteld 47 van de 318 stemgerechtigde leden stemden die avond. Er is hier toch sprake van enig democratisch deficit. Maar de Franstaligen in België gebruiken dat wel als drukkingsmiddel: ‘de RvE roept op!’. Het gemiddelde aantal leden dat stemt is vrijdagmorgen 83, op 3018 is dat toch erg weinig.

Die rechtse verwaarlozing van de Parlementaire Assemblee krijgt een wrange bijsmaak als je weet dat die vergadering verantwoordelijk is voor het aanstellen van de Rechters van het Europees Hof voor de Rechten van de mens. Op dat hof is veel kritiek, maar rechts heeft haar democratische plicht verzuimd en links grotendeels vrije baan gelaten. Achteraf moet je dan niet komen klagen.

Natuurlijk zijn niet alle rechters van dat Europese Hof activistische rechters. Het is niet bij elk land mogelijk om kandidaten te wraken tot de juiste erbij zit. Ik schreef daar al eerder over. Maar zoals ik deze week hoorde zeggen in de marge van de verkiezing van een Italiaans en Zweedse rechter: ‘Het was even schrikken, geen van de voorgestelde kandidaten had een verleden bij Amnestie International of Human Rights Watch’.

Straatsburg blues

Het is heel aanlokkelijk, en relatief makkelijk om met wat inspanning uit te groeien tot een ster in de RvE. Een lid van de RvE Assemblee geëerd in Oekraïne, geliefd in de hele LGTB-gemeenschap, actief voor vrouwenrechten of opkomende voor het minderhedenverdrag. Maar in je eigen kiesomschrijving dringt dat niet door en je eigen partij is niet onder de indruk. Bij de volgende verkiezing ben je als ster van Straatsburg niet meer herkozen wegens slechte plaats op de lijst en te weinig stemmen.

Petra De Sutter (Groen) is het beter vergaan. Zij kon zich als Senator vol op de RvE richten en deed dat ook. Zij kwam naar Straatsburg met zowaar medewerkers in haar kielzog, ze wordt door haar partij ruim beloond als lijsttrekker voor de Europese verkiezingen. Rik Daems, eigenlijk een vervanger, (OpenVLD) loopt hier ook niet anoniem rond als voorzitter van de Alde-groep en vice-voorzitter. Maar in de plenaire is hij zelden te zien, hij stemde er een keer tijdens deze sessie. Wie daar wel steeds trouw op post is, is Dirk Van der Maelen (sp.a). Zit de zittingen uit, stemt mee, al komt hij zelden tussen.

Karin Brouwers (CD&V) hebben we op dinsdag gezien, daarna niet meer. Haar partijgenoot Stafaan Vercaemer stemde één keer op dinsdag, maar konden we ook daarna niet meer spotten. Ook Vincent van Quickenborne (OpenVLD) was snel verdwenen. Voor N-VA was Pol Van den Driessche hier, maar ook die keerde snel huiswaarts. Daphné Dumery bleef in Vlaanderen, ze stemde laatst in juni 2018 en Kristien van Vaerenberg hebben ze al even niet meer gezien in Straatsburg, haar laatste stem dateert van 2014. Andries Gryffroys laatste tussenkomst dateert van januari 2018, zijn laatste stem van januari 2016. Ze kunnen hier ook niet veel doen, N-VA koos ervoor om zich niet bij een fractie aan te sluiten. In de ECR, de politiek groep waarbij ze aangesloten zijn in het EU-parlement, zit in de RvE ook de AKP van Erdogan. Turkije is lid van de RvE. Dat was een brug te ver voor N-VA. Ze horen hier bij de kneusjes van de niet-ingeschreven leden van de vergadering. Niet de meest rationele beslissing als je het mij vraagt.

Dan pakt Damien Thiéry het verstandiger aan. Die is voorzitter van de sub-commissie voor de rechten van minderheden. Die België blijft pushen om het minderhedenverdrag te ratificeren. Thiéry kan zo scoren bij zijn Franstalige achterban in Linkebeek. Tot in Straatsburg verdedigt hij hen.

Change

In zijn toespraak voor de vergadering keek de Finse Minister van Buitenlandse Zaken Timo Soini vooruit naar de tweede helft van 2019, Finland wordt dan Europees voorzitter. Als aandachtspunt stipte hij onder andere de komende Europese verkiezingen aan. Hij liet verstaan dat hij zich zorgen maakt over de te verwachten uitslag van die verkiezingen. Hij leek er ook vanuit te gaan dat het vormen van een nieuwe Europese Commissie niet eenvoudig zal zijn.

Het gonst ook in Straatsburg van de geruchten over een hergroepering op rechts in Europa. De vraag is hoe groot die zal zijn en wat daarvan de impact zal zijn. En of dat zijn repercussies zal hebben op de Assemblee van de RvE. Als er stemmen opgaan om na 70 jaar de EVRM te herbekijken is de RvE het uitgelezen orgaan om dat te doen. Dan behandelt Rechts de Parlementaire vergadering beter niet te stiefmoederlijk.

Pieter Bauwens is voor Doorbraak in Straatsburg en volgt er de plenaire vergadering van de Assemblee van de Raad van Europa. Dit is zijn derde artikel in de reeks. Lees ook het eerste over de sharia en de mensenrechten en het tweede over de wedstrijd Oekraïne – Rusland in Straatsburg.

Timo Soini

Goede Raad van Europa