STRAATSBURG—In België kan je je nationaliteit verliezen als er sprake is van een ernstige misdaad, ook betrokkenheid bij terrorisme hoort daarbij. De Raad van Europa boog zich over de vraag of het afnemen van een nationaliteit wel wettelijk en wenselijk is.

Rapport Strik

Volgens een rapport van Amnesty International (2017) kan het intrekken van de nationaliteit als deel van een antiterrorisme wetgeving ‘extreem sociaal verdelend werken’. Toch ontkent niemand dat een staat het recht heeft iemand de nationaliteit af te nemen. Er zijn wel restricties. België ondertekende en ratificeerde de Europese conventie op Nationaliteit. Dat wil zeggen dat het land zich ertoe verbindt niemand de nationaliteit te ontnemen als die daardoor staatloos wordt.

Maar in het debat ging het al snel verder. Uitwijzen na afnemen van de nationaliteit werd door Tineke Strik (Groenlinks, Nederland), gelijk gesteld aan foltering en refoulement. Veel verder kan je niet gaan, maar Strik deed toch een poging. Veel wetgeving over het afnemen van de nationaliteit is volgens haar in tegenspraak met de mensenrechten. Dat het geen arbitraire maatregel mag zijn, daarover is geen discussie. Maar als enkel nationaliteit wordt afgenomen van wie ze niet door geboorte heeft verkregen, moet er onderzocht worden of dat geen discriminatie is van genaturaliseerden, stelt Strik.

De resolutie roept (onder meer) op om geen onderscheid te maken tussen burgers in de manier waarop ze hun nationaliteit hebben verworven. De resolutie roept landen ook op om hun wetgeving te herzien als die de mogelijkheid biedt om de nationaliteit af te nemen op basis van veroordelingen of beschuldigingen van terrorisme. Landen worden opgeroepen die wetgeving niet langer toe te passen en te herzien in het licht van hun internationale verplichtingen tegenover de mensenrechten.

Debat

Petra De Sutter (Groen) vond het een evenwichtig rapport. Staten hebben de plicht om maatregelen te nemen. Maar in het rapport las ze de oproep aan democratische landen om in lijn te blijven met de mensenrechten. Want er zijn wel degelijk bezorgdheden. Wie beschuldigd wordt van terrorisme, bepleitte De Sutter, blijft mens en moet zo behandeld worden. Daaruit volgt voor haar de conclusie dat staatloosheid niet kan en niet mag. De Sutter waarschuwt met Amnesty International: wetgeving om de nationaliteit te ontnemen kan valse tegenstellingen oproepen tussen de goede inwoner en de slechte.

De Britse conservatief John Howell vond dan weer dat het rapport het probleem van het terrorisme niet ernstig genoeg nam. We mogen onze democratische waarden niet opgeven, maar er moet ook doorzetting zijn om onszelf te beschermen, stelde Howell. Er moet duidelijke wetgeving zijn, specifiek en goed gedefinieerd. De oordelen mogen niet arbitrair zijn en met mogelijkheid tot beroep. Maar volgens Howell zijn er ook tijden dat staatloosheid niet verhinderd moet worden. We moeten duidelijk zijn, we willen die strijders voor het terrorisme niet terug in onze landen voor de veiligheid van onze burgers.

De Zweedse Boriana Åberg van de Gematigde Partij in Zweden stelde de vraag welke rechten voorrang hebben, die van de burgers of die van de terroristen? Ze verwees naar het publiek debat daarover in Zweden. Zweden is bij de koplopers qua aantal Syriëstrijders. Die kunnen zo terug naar Zweden zonder enige maatregelen, hoe moeten we onze samenleving daar tegen beschermen? Dat een terrorist zijn nationaliteit niet kan verliezen maakte de stap om naar Syrië te vertrekken, om terrorist te worden, makkelijker. Maar wie dat deed, moet daar volgens Åberg de consequenties van nemen. Het is in Zweden makkelijk om de nationaliteit te krijgen en je kan ze niet verliezen. Dat klopt niet. Het moet mogelijk zijn de nationaliteit af te nemen, zeker voor wie asiel kreeg en later ook de nationaliteit.

David Davies (VK, Conservatieven) onderstreepte dat nog. Hij vroeg zich af of het ‘fair and resonable’ was dat iemand ontvangen wordt en alle voordelen krijgt en dan geweld pleegt? En hij ging verder, ‘is het dan niet fair en resonable dat we hun daarna die nationaliteit afnemen? We moeten ingrijpen.’

De Raad van Europa vraagt…

Dit debat lag op vrijdagmorgen, aan het einde van de wintersessie van de Parlementaire Assemblee. Volgens sommigen niet toevallig, de meesten zijn dan al naar huis. Ondanks de tegenstemmen in het debat (waarvan niet elke spreker stemgerechtigd is en niet elke stemgerechtigde spreker ook stemde) werd de resolutie met grote meerderheid goedgekeurd.

Dat levert dan een resolutie op waarin ‘dé Parlementaire Assemblee oproept’. Zo zetten ze dat op de website ‘The deprivation of nationality in the context of counter-terrorism strategies is “a drastic measure which can be extremely socially divisive” and may be “at odds with human rights”, according to PACE.’ (PACE staat voor Parliamentry Assembly of the Council of Europe). Tegelijkertijd gaat er een aanbeveling namens de parlementaire vergadering naar de raad van Ministers om een vergelijkende studie te maken over de wetgeving in de verschillende lidstaten en een voorstel van criteria op te stellen voor een wetgevend kader rond het afnemen van de nationaliteit en andere antiterrorisme maatregelen die genomen kunnen worden in de plaats van het afnemen van de nationaliteit.

Democratisch deficit

De Parlementaire Assemblee vraagt, daar zijn toch kanttekeningen bij te plaatsen. De resolutie werd goedgekeurd met 30 stemmen voor, 4 tegen en 1 onthouding. Dat is geen tiende van de 318 stemgerechtigde leden. Maar het is wel een aanbeveling aan de 47 lidstaten en die dertig spreken als het Parlement van meer dan 700 miljoen inwoners. Dirk Van der Maelen (sp.a) was de enige stemmende Vlaamse vertegenwoordiger, hij stemde voor.

In de resolutie wordt verwezen naar andere resoluties over hetzelfde onderwerp. Kwestie van te onderlijnen dat er enige consistentie is in de resoluties van de RvE. We bekeken even hoe het met de democratische steun is van die resoluties. Resolutie 1989 (2014) over de toegang tot nationaliteit en de implementatie van de Europese conventie over de Nationaliteit (+ 64 stemmen, – 4, onth.1). Resolutie 1840 (2011) over Syriëstrijders (+ 40, – 0 onth. 4). Resolutie 2090 (2016) over de strijd tegen het terrorisme en de Europese waarden (+63, – 0, onth 4). De laatste verwijzing is er naar de resolutie 2109 (2017) over de bestraffing van mogelijke schendingen van de mensenrechten door IS (+ 67, – 0, onth. 4). Telkens was tussen een vijfde en een vierde van de leden aanwezig en stemde.

Tineke Strik

Nationaliteit, een mensenrecht van terroristen