Zondag trekt er opnieuw een massabetoging tegen het coronabeleid en vóór een open debat door de straten van de hoofdstad. Als we op het optimisme van de organisatoren mogen afgaan, wordt dit de grootste manifestatie tot nog toe. De organisatie is ditmaal niet in handen van het Samen voor Vrijheid-collectief maar van Europeans United, dat zich sterk maakt dat het in heel Europa intussen al 800.000 leden telt.

Herinnert u zich nog de eerste grote betoging, eind november in Brussel, toen er min of meer uit het niets enkele tienduizenden mensen hun opwachting maakten in Brussel? Nogal wat politici en journalisten wreven zich toen de ogen uit: hoe was het mogelijk dat ze dit niet hadden zien aankomen? De stevige rellen op het einde van de betoging – én de vaststelling dat ook een aantal ‘extremistische’ organisaties prominent mee opstapten – bleken achteraf een geschenk uit de hemel voor nogal wat politici en media. Ze grepen die stok dankbaar aan om de hond te slaan en alle betogers meteen weg te zetten als herrieschoppers, extreemrechtse elementen of – in het beste geval – naïeve meelopers.

Europeans United

In die val wil Tom Meert, de oprichter van Europeans United niet meer trappen. Meert, die als IT-er aan de slag is, richtte Europeans United al in maart vorig jaar op. Intussen is zijn geesteskind uitgegroeid tot een internationale koepelbeweging die wereldwijd betogingen organiseert. ‘Beroepshalve maakte ik me al langer zorgen over de bedreiging van onze privacy, maar tijdens de pandemie begon ook het democratisch deficit in ons land me almaar meer te storen,’ vertelt hij. ‘Ik heb totaal geen politieke banden en ben geen publiek figuur, maar toen ik een eerste oproep plaatste op sociale media kreeg ik meteen massaal veel reacties. Blijkbaar had ik toen toch een gevoelige snaar geraakt. Al snel begreep ik dat er ook in heel wat andere Europese landen veel ongenoegen leefde, en besloot ik om ook het protest Europees te organiseren.’

‘De voorbije maanden hebben we gelijkaardige betogingen opgezet in heel Europa, van Wenen over Milaan tot Parijs. Bestaande politieke partijen worden daarbij systematisch geweerd uit de organisatie van de betogingen, en ze mogen vooraan ook niet mee opstappen met partijpolitieke slogans. Maar we kunnen partijmilitanten uiteraard niet beletten om individueel mee te betogen, we staan ook uitdrukkelijk open voor alle politieke stromingen.’

Open debat

‘Onze voornaamste eis, ook nu zondag, is een open maatschappelijk debat over de verdere aanpak van de pandemie. Het zou dan ook niet echt logisch zijn om bepaalde meningen vooraf uit te sluiten. Antivaxxers zijn welkom, maar tegelijk willen we graag ook de virologen – letterlijk – een podium bieden. Vrijheid van meningsuiting en mensenrechten zijn immers rechts noch links.’

Zondag zullen er in Brussel ook enkele sprekers van Children’s Health Defense het woord krijgen, een invloedrijke Amerikaanse lobbygroep die al ruim tien jaar bestaat en flink wat faam verwierf binnen de antivaxx-beweging. ‘Ook zij mogen hun standpunten kenbaar maken,’ onderstreept Meert, ‘zolang ze geen opruiende of discrimerende taal hanteren. ‘Wat evenwel niet betekent dat wij het als organisator van de betoging eens zijn met hun standpunten.’

Framing

De wijze waarop de eerste grote betoging achteraf werd geframed – het zou een grotendeels extreemrechts initiatief zijn geweest waarbij Vlaams Belang de eerste viool speelde – kwam nogal wat politici bijzonder goed uit. Dat er net zo goed vele duizenden betogers anoniem mee opstapten – vanuit een gedeeld verlangen naar een andere aanpak en een breder debat – leek de dagen nadien hoogstens nog een detail. Dat organisator Samen voor Vrijheid niet meer dan een koepelorganisatie was die een dertigtal andere groepen en organisaties bij elkaar bracht, leek dat al evenzeer.

De focus kwam haast exlusief op woordvoerster Sarah Melis – en haar omstreden trui – te liggen. Terwijl Samen voor Vrijheid paradoxaal genoeg net opgericht was om een even breed als divers gamma aan maatschappelijke actoren in het corona-debat een stem te geven. ‘De heisa achteraf heeft er effectief voor gezorgd dat een aantal van die organisaties bij een nieuwe betoging begin deze maand liever niet meer in één adem met ons vernoemd werden,’ geeft mede-organisator Ezra Armakye toe. ‘Ze hebben het lastig met de framing en wilden dus liever wat afstand nemen. Maar het zou te ver gaan om te stellen dat er ook echt banden verbroken werden. Al die organisaties blijven ons wel steunen en ze zullen zondag ook opnieuw mee komen betogen.’

Obscure groepjes

Bij de groepen die in november in Brussel mee opstapten, zaten een aantal usual suspects zoals de Nederlandse actiegroep Viruswaanzin, maar net zo goed afvaardigingen van brede burgerbewegingen en flink wat ad hoc verenigingen. De leden en sympathisanten daarvan vonden elkaar de voorbije maanden vaak al in besloten Facebookgroepen, en niet zelden groeide hun verzet tegen het coronabeleid vanuit specifieke eigen expertise of eigen ervaring. Denk daarbij aan de Teachers for freedom, de Artsen voor vrijheid of de Nurses for freedom.’

‘Maar ook klassieke sociale protestbewegingen –onder meer de gele hesjes en hun Franstalige tegenhanger les gilets jaunes – schaarden zich onder de Samen voor Vrijheid-paraplu. Samen met nog enkele tientallen, vaak relatief obscure, groepjes: van Bons Sens Belgique over Het Belgisch Verzet tot Bewust Gent United of het Katholiek Forum. Een aantal groepen zijn lokaal of binnen een welbepaalde sector al anderhalf jaar actief in hun verzet tegen de in hun ogen te beperkende of te willekeurige corona-maatregelen, anderen zagen pas de voorbije maanden het daglicht.

Brede waaier

Armakye geeft grif toe dat heel wat van die organisaties ook voor hem relatief onbekend zijn, waardoor het uiteraard ook lastig is hun aanhang of eventuele politieke vertakkingen in te schatten. Tegelijk ondergraaft net die brede waaier aan opinies en stromingen binnen het platform ook het discours als zou dit alles één groot extreemrechts complot zijn. ‘In de aanloop naar die eerste grote betoging hebben wij vanuit Samen voor Vrijheid flink wat inspanningen gedaan om al die al bestaande groepen en initiatieven te contacteren en samen te brengen,’ klinkt het nog.

‘De framing achteraf kan ik enkel maar betreuren. Er zaten in het organiserende team effectief mensen die aanleunden bij Schild en Vrienden of bij andere eerder extremistische organisaties, maar de insteek van die betoging was van bij het begin wel volledig apolitiek. Ik begrijp best dat sommige groepen achteraf wat afstand hebben genomen van Samen voor Vrijheid, net omdat ze omwille van hun eigen activiteiten dit soort politieke framing kunnen missen als kiespijn.’

Vaccin tegen de polarisering

Volgens Tom Meert zullen er zondag ook flink wat buitenlandse afvaardigingen naar de hoofdstad afzakken. Onder meer uit Nederland, Zwitserland, Duitsland en Polen. Het sterkt hem in de overtuiging dat er dit weekeind vele tienduizenden mensen zullen opstappen. ‘Nogmaals, wij organiseren de betoging als een onafhankelijke vzw, maar vallen uiteraard ook terug op tientallen andere groepen die graag mee willen betogen. Het gaat dus niet op om ons in een bepaalde hoek te duwen. Ikzelf heb inderdaad ook meegeholpen met de organisatie van de betoging eind november, maar als organisatie wilden we we onze naam toen liever niet op de affiche omdat we vooraf al indicaties kregen dat sommige deelnemers mogelijk uit waren op rellen. Ik had schrik dat eventueel geweld negatief zou afstralen op Europeans United, zeker omdat wij in heel Europa betogingen organiseren en die tot vandaag ook altijd rimpelloos verliepen,’ klinkt het.

‘Ik begrijp dat sommige mensen nu misschien wat in de war zijn, omdat het er op lijkt dat we afstand nemen van Samen voor Vrijheid met wie we in november nog samen betoogden. Maar het verhaal is dus een heel stuk genuanceerder dan dat. Samen voor Vrijheid steunt nu ook onze betoging, en zij zijn zondag absoluut welkom. We willen de links-rechts polemiek overstijgen, daar gaat het nu écht niet om. Maar net omdat we uitdrukkelijk voor vrijheid van meningsuiting pleiten, willen achteraf op het podium ook mensen uit heel diverse hoek aan het woord laten. Ook als zij niet meteen onze mening vertolken. Een open debat rond meer proportionele maatregelen én de wijze waarop die tot stand komen, is immers het beste vaccin tegen de polarisering die onze maatschappij langzaam maar zeker vergiftigt.’

Tom Meert

De corona-betogers: wie zijn ze, wat willen ze, vanwaar komen ze?