Voor wie de metafoor van de hamer en de dans van de Amerikaanse data-analist Tomas Pueyo nog niet kent: momenteel zitten we nog steeds met zijn allen gekneld onder de hamer (lockdown).

Straks zullen we opnieuw moeten proberen te dansen met het virus: een normaal leven beginnen, maar dan wel met een paar slimme ingrepen om besmettingen tot een minimum te beperken en opflakkeringen snel de kop in te drukken. Tot 70% à 80% van de bevolking gevaccineerd is.

In een recent interview geeft Pueyo België ervan langs omdat het, wat die ingrepen betreft, tot nog toe zwaar gefaald heeft. Het nam te weinig maatregelen en was niet streng genoeg in het handhaven ervan. Ook het openen van het hoger onderwijs en de hogere jaren van het middelbaar onderwijs was een kemel. Maar dat wisten we natuurlijk al.

Exitstrategie?

De vraag is of het straks beter wordt. Positief is alvast dat we binnenkort normaliter een coronabarometer of -schakelaar krijgen die geïnspireerd lijkt door Pueyo’s idee: in de ene stand ligt de focus op het bereiken van een veilige ‘haven’ (de hamer), in een tweede op het voorkomen dat we opnieuw in een virus ‘storm’ terecht komen (de dans).

Het voorstel van Pueyo en anderen om eerst het aantal vastgestelde besmettingen per dag onder de 50 (voor heel België) te brengen, is wellicht te ambitieus, maar je zou, bij de exit, wel degelijk met drempels kunnen werken. Frankrijk hanteert een drempel van ongeveer 5000 besmettingen per dag. Dan pas gaat de lockdown op de schop. Wij hebben zes keer minder inwoners en zouden dus met een drempel van ongeveer 800 besmettingen per dag kunnen werken, al lijkt dat aan de hoge kant.

Misschien is een drempel van tien vastgestelde besmettingen per miljoen inwoners wel haalbaar. In dat geval zou Vlaanderen het aantal besmettingen ‘maar’ tot 66 per dag moeten reduceren vooraleer het de lockdown mag verlaten. Wallonië daarentegen zou het aantal vastgestelde besmettingen tot 36 moeten terugbrengen en Brussel, met zijn 1,2 miljoen inwoners, tot 12.

IJdele hoop

Ik vrees echter dat een dergelijke, regionale aanpak ijdele hoop zal blijken. Ook al bestaat er ook wat deze pandemie betreft een groot verschil tussen Vlaanderen en het zwaarder getroffen Wallo-Bruxelles.

Zoals zo vaak: beide delen van de Zuidelijke Nederlanden gedragen zich op cruciale momenten steevast zeer verschillend, gaande van de bezetting (of het beheer) door de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog en de collaboratie (met de Duitsers) tot de Koningskwestie.

Pikant detail: in Zwitserland is precies hetzelfde het geval tijdens deze pandemie. Ook daar circuleert het virus veel vlotter in Franstalige regio’s.

Omgekeerde transfers

De ontsporing van het aantal besmettingen in Wallo-Bruxelles in september en oktober heeft zich inmiddels overigens wel degelijk vertaald in een significante transfer van Franstalige coronapatiënten naar Vlaanderen.

Mede omdat coronacommissaris Pedro Facon niet toestond dat er patiënten van Luik naar Frankrijk getransfereerd werden. Ze moesten allemaal naar Vlaanderen (waarom?), met alle gevolgen van dien voor de Vlaamse non-Covid-19 zorg. Al worden ook die omgekeerde transfers, afgezien van een verdwaald artikeltje in de krant van West-Vlaanderen (en wat cijfers op de live feed van De Morgen), uit de mainstream media gehouden (of heb ik iets gemist?).

Vlaamse ziekenhuismedewerkers brengen ze overigens wél sporadisch te berde op sociale media. Terecht: solidariteit is een groot goed en mag (of moet), me dunkt, wel degelijk in kaart gebracht worden.

Compleet misplaatst?

Als ik hem goed begrepen heb, denkt Thibault Viaene, de kersverse voorzitter van het Liberaal Vlaams Verbond (LVV), daar anders over. Hij liet onlangs weten dat de manier waarop N-VA’ers in het begin van de tweede golf de coronacijfers ‘communautair interpreteerden’, ‘compleet misplaatst’ was.

Hoezo ‘communautair interpreteerden’? De verschillen waren en zijn duidelijk. Daar komt geen interpretatie aan te pas. En misplaatst? In Schotland bevinden verschillende regio’s zich momenteel in een verschillend regime: in het dunbevolkte noorden zijn de regels veel minder streng dan in het zuiden omdat de besmettingen er lager liggen (men hanteert er een coronabarometer met vijf niveaus of ‘tiers’). Twee Schotse regio’s bevinden zich momenteel in een lockdown.

In Engeland geldt vanaf december ook een systeem van drie ‘tiers’ per regio. Want ja: elk van de vier naties in het Verenigd Koninkrijk heeft een eigen pandemiebeleid. Zelfs het centralistische Frankrijk voerde voor de lockdown een gedecentraliseerd beleid (per departement of stad). In België ligt dat echter veel moeilijker.

Een zakdoek

Marc Noppen, de flamboyante CEO van het UZ Brussel, had het in dit verband onlangs zelfs over een praktijk die op ‘het randje van schuldig verzuim’ ligt. ‘België is een zakdoek groot. Een andere avondklok in Vlaanderen, Brussel en Wallonië: wie haalt dat in zijn hoofd?’

Ik zou het tegendeel durven beweren: wie haalt het in zijn hoofd om hetzelfde coronaregime op te leggen aan de drie zeer verschillende Belgische gewesten? Is dit niet bij uitstek symptomatisch voor het ondermaatse Belgische beleid? Is het niet mede daardoor dat de pandemie helemaal kon ontsporen in Wallo-Bruxelles?

Illusoire natie

Het is precies omdat de Belgische natie een kwetsbare illusie is, dat deze verschillen tot nog toe halsstarrig genegeerd werden. Een en ander zal er wellicht ook toe leiden dat Vlaanderen een à twee weken langer in lockdown zal zitten dan strikt noodzakelijk, met alle financiële gevolgen van dien. Er zijn hier momenteel immers nog steeds veel minder besmettingen per inwoner dan in Wallonië en, in mindere mate, Brussel.

Er worden dezer dagen om precies te zijn naar schatting ongeveer een 450 tot 900 besmettingen per dag vastgesteld in Vlaanderen, 400 tot 800 in Wallonië en 100 tot 200 in Brussel. Of grosso modo 70 tot 140 per miljoen inwoners in Vlaanderen, 110 tot 230 in Wallonië en 80 tot 160 in Brussel.*

Een veto van Vivaldi

Ik hoop dat ik me vergis, maar de kans dat deze verschillen, via een regionale coronabarometer, zullen leiden tot een snellere exit voor Vlaanderen lijkt mij zeer klein: Lachaert, Bouchez, De Croo en co zullen dit eenvoudigweg niet toelaten.

Een vervroegde of versnelde exit voor Vlaanderen zou nochtans een vorm van solidariteit kunnen uitmaken vanwege Franstalig België.

Maar allicht zal vandaag dus, rijkelijk laat, een nationale en niet een regionale coronabarometer à la Engeland of Schotland aangekondigd worden. Wat natuurlijk voordelig is voor Wallo-Bruxelles (minder lange lockdown).

Derde golf?

Met de planning van de vaccinatiecampagne lijkt het trouwens ook niet al te vlot te lopen.**

Laten we vooral hopen dat een derde golf die zich, wat Europa betreft, goeddeels tot onze gewesten beperkt de bijzonder pijnlijke Belgische pandemie blamage niet ‘netjes’ afrondt.

* Deze ruwe schatting is gebaseerd op het 14-daagse gemiddelde van vastgestelde besmettingen per 100.000 inwoners in Vlaanderen, Brussel en Wallonië, aangepast aan de (lagere) besmettingscijfers voor het hele land gedurende de jongste paar dagen.

** Het excuus is opnieuw dat we een ‘ingewikkeld land’ zijn. De vraag is natuurlijk hoe ons staatsbestel zo ingewikkeld geworden is en waarom zelfs een federaal staatsbestel niet goed functioneert.

Tomas Pueyo

Krijgen we een gewestelijke coronabarometer?