Wie strijdt donderdag om de stem van de kiezer in deze door Madrid opgelegde Catalaanse verkiezingen? Welke partijen presenteren zich, al dan niet in coalitie met elkaar? Hoe is het partijlandschap geëvolueerd in deze kortgeknipte legislatuur van nauwelijks twee jaar? Op welke kandidaten kunnen ze rekenen? Zullen dit vrije en democratische verkiezingen zijn zoals de Spaanse regering benadrukt? U leest het vanaf vandaag in Doorbraak. Vandaag geven we een eerste overzicht van de partijen voor de Catalaanse republiek.

De parlementaire meerderheid van Catalaanse pro-onafhankelijkheidspartijen kon op 27 september 2015 rekenen op 72 zetels op een totaal van 135, gesteund door 48% van de kiezers. Junts pel Sí (Samen voor Ja) haalde toen 62 zetels binnen en het radicaal-linkse CUP 10.

Junts pel Sí

Junts pel Sí of Samen voor Ja, de gelegenheidscoalitie van het liberale PDeCAT (ex-Convergència Democràtica de Catalunya), het sociaaldemocratische ERC en onafhankelijke kandidaten, bestaat niet meer. Niet alleen hadden de partijen geen tijd om te onderhandelen wegens de korte termijnen voor de opgelegde verkiezingen, ook hun leiders zijn electoraal uitgeschakeld. Carles Puigdemont (PDeCAT) verblijft in ballingschap in België en Oriol Junqueras (ERC) zit opgesloten in een Madrileense gevangenis, samen met oud-Binnenlandminister Joaquim Forn (Junts per Catalunya). Spaans vicepremier Soraya Sáenz de Santamaría pochte vorige zaterdag dat de Partido Popular ervoor heeft gezorgd dat het onafhankelijkheidskamp ‘onthoofd’ is, niet alleen verwijzend naar Puigdemont en Junqueras, maar ook naar de twee opgesloten ‘Jordis’, de twee leiders van de pro-onafhankelijkheidsorganisaties ANC en Òmnium Cultural.

Junts per Catalunya

Jordi Sànchez, tot voor kort voorzitter van ANC, diende er zijn ontslag in om kandidaat te worden voor Junts per Catalunya. Hij wordt de nummer twee op de lijst van Puigdemont voor de kieskring Barcelona, gevolgd door Clara Ponsatí op nummer 3. Zij was de minister van Onderwijs en verblijft ook in Belgisch ballingschap. Junts per Catalunya wordt geprofileerd als de lijst van president Puigdemont. Het is opnieuw een nieuwe naam en zo wordt de PDeCAT, een herstichting van Convergència, ten grave gedragen. De secretaris-generaal van de PDeCAT en Mas-getrouwe Marta Pascal kreeg niet eens een plaats op de lijst van Junts per Catalunya. Daarmee wordt voorgoed gebroken met het tijdperk van Artur Mas. Carles Puigdemont, die op korte tijd de harten van de onafhankelijkheidsbeweging won, neemt nu het roer in handen en omringt zich met getrouwen én militante pro-onafhankelijkheidspolitici, iets dat tot een half jaar geleden nog niet het geval was.

Carles Puigdemont kwam immers als een verrassing op de politieke voorgrond. De CUP, die de minderheidsregering van Junts pel Sí moest steunen, lustte Artur Mas niet. Mas duidde Puigdemont als zijn opvolger aan, met de steun van de CUP, maar Puigdemont kreeg wel een regering mee die hij niet zelf samenstelde. Een factor die in zijn nadeel heeft gespeeld tijdens belangrijke momenten het voorbije jaar. Nu wil hij duidelijk zijn eigen ploeg vormen. Artur Mas en enkele van zijn toenmalige ministers zien daarentegen hun huizen en tegoeden nu in beslag genomen door het Spaanse Rekenhof. Dit politiek benoemde hof legde hen een parallelle –administratieve – boete op van €5,2 miljoen voor het organiseren van de officieuze volksraadpleging van 2014. Voorheen waren ze hiervoor al veroordeeld door het Spaanse gerecht.

Junts per Catalunya kampt nog met andere problemen. Puigdemont ziet zich niet alleen genoodzaakt campagne te voeren vanuit het buitenland, de andere vervolgde en voordien opgesloten spitskandidaten hebben duidelijk de boodschap meegekregen zich niet teveel in te laten met ‘opruiende en rebelse’ activiteiten. Indien ze zich uitspreken voor onafhankelijkheid en de vestiging van de Catalaanse republiek, kunnen ze zich zo goed als zeker verwachten aan gevangenisstraffen voor ‘opstand en rebellie’, die tot 30 jaar kunnen oplopen.

Jordi Sànchez mocht het al ervaren: toen hij vorig weekeinde ’tussenkwam’ op een verkiezingsbijeenkomst, werd zijn cel uitgekamd en werd hij van vleugel veranderd als tuchtmaatregel. Hij werd ervan verdacht rechtstreeks te hebben ingebeld via een gsm. Het ging echter over een op voorhand opgenomen gesprek via de gevangenistelefoon. Zowel hij als de andere opgesloten kandidaten vroegen te mogen bellen of video’s op te mogen nemen vanuit de gevangenis, maar deze aanvragen werden geweigerd. Over ‘normale verkiezingen’ kan dus niet gesproken worden.

Puigdemont slaagde er desondanks in om het tij te keren voor zijn partij. Convergència en nadien PDeCAT kregen lange tijd met negatieve peilingen af te rekenen. Dat was één van de redenen voor Artur Mas om zwaar te onderhandelen met ERC voor een gezamenlijke coalitie, Junts pel Sí. Mocht PDeCAT naar de verkiezingen zijn getrokken een half jaar geleden, dan zag het ernaar uit dat het nog een derde van de zetels van Junts pel Sí zou binnen rijven. De andere zouden gaan naar ERC. Dat ziet er nu wel anders uit: Junts per Catalunya en ERC twisten nu nek aan nek om het leiderschap binnen het pro-onafhankelijkheidskamp.

Esquerra Republicana de Catalunya

De sociaaldemocratische republikeinen van ERC zitten met een heuse handicap: hun leider is onzichtbaar. Oriol Junqueras, een volkse geschiedenisprofessor en praktiserend katholiek, slaagde erin ERC om te toveren tot de centrumpartij, ten koste van de PDeCAT. Dat effect is nu aan het wegebben. In tegenstelling tot Puigdemont kan Junqueras immers niet profiteren van de sociale media en moderne technieken om toch overal rechtstreeks in verbinding te kunnen staan. De gevatte Junqueras zit opgesloten in Spaanse gevangenis van Estremera. Marta Rovira, de nummer 2 van ERC, beschikt niet over het charisma van Junqueras en de nummer 3 voor de kieslijst voor Barcelona, de jonge Toni Comín, zit noodgedwongen in Brussel. Comín is een van de afvallige catalanisten van de PSC (Catalaanse afdeling Spaanse socialisten) en was tot voor kort minister van Gezondheidszorg. Opvallend is dat hij als uitgesproken Christen een mannelijke partner heeft en samen met deze een Afrikaans dochtertje adopteerde.

Comín is niet de enige christelijke figuur binnen de lijst van ERC. De christendemocraten van Toni Castellà, Demòcrates de Catalunya, kozen verrassend genoeg niet voor Junts per Catalunya en kregen verkiesbare plaatsen bij ERC. Andere onafhankelijken zoals minister van Buitenlandse Zaken Raül Romeva (voorheen lid van de groene partij) en Carme Forcadell (parlementsvoorzitster en oud-voorzitster ANC) kregen een verkiesbare plaats bij ERC.

Het links-radicale CUP

In de peilingen gaan de ‘independentisten’ van de CUP lichtjes achteruit (ze hadden voordien 10 zetels). Hoe ze echt zullen scoren valt af te wachten. Zoals steeds komen ze met een nieuwe ploeg naar voor: de parlementaire mandaten binnen de CUP zijn beperkt tot één legislatuur. Ze hebben er wel de symbolische steun bijgekregen van de ex-voorzitter van Podemos Catalonië, Albano-Dante Fachin. Nadat deze zijn volle steun aan het referendum van 1 oktober uitsprak, kreeg hij het aan de stok met Spaans Podemos-voorzitter Pablo Iglesias, die hem uiteindelijk afzette. Fachin staat op geen enkele lijst omdat er onvoldoende tijd was om te onderhandelen, maar duikt sindsdien op op verkiezingsbijeenkomsten van de CUP en ERC. Als niet-independentist geeft hij zijn volle steun aan het mandaat van het referendum op 1 oktober: hij maakte noodgedwongen het besluit dat er geen plaats meer bestaat voor Catalonië binnen Spanje.

Lees ook onze andere artikels in de handleiding voor de Catalaanse verkiezingen:de unionisten, ‘vrije’ verkiezingen? en mogelijke scenario’s

Meer achtergrond over Catalonië vindt u in ons dossier Catalonië

Toni Castellà

Catalaanse verkiezingen #1: de ‘independentisten’