Het distributiecontract voor de dag- en weekbladen van Bpost is al geruime tijd een doorn in het oog van de digitale media en de dagbladhandelaars. Voor de eersten is het een verdoken vorm van subsidie aan de papieren pers. Voor de laatsten is het concurrentievervalsing. In 2020 werd het contract stilzwijgend verlengd door minister Nathalie Muylle (CD&V). Voor dat jaar werd een budget van € 178,668 miljoen ingeschreven voor de persdistributie. De belastingbetaler betaalt Bpost dus ruim 178 miljoen om kranten en weekbladen te verdelen.

Stilzwijgend verlengd

Open Vld en N-VA wilden tijdens de regering-Michel komaf maken met dit systeem. Vincent Van Quickenborne nam als parlementslid zelfs een initiatief om het distributiecontract af te schaffen. Beide partijen gingen tijdens de Zweedse coalitie echter akkoord om het contract een laatste maal te verlengen. Dit om de belanghebbenden de tijd te geven zich degelijk voor te bereiden op een nieuwe situatie zonder subsidies. Kwatongen beweren dat dit vooral bedongen werd onder invloed van Eddy Peeters, kabinetschef bij Muylle. Deze heeft namelijk banden met het ACW. Dat maakt dankbaar gebruik van het contract om de verdeling van ledenblad Visie te garanderen.

Ondertussen loopt het contract nog tot 2023. Het blijkt onmogelijk te zijn om het in te kijken. Een vraag in het kader van openbaarheid van bestuur werd afgewimpeld met als excuus dat het de concurrentiepositie van Bpost in het gedrang zou brengen. Volgens Bpost is de persconcessie essentieel voor het functioneren van de organisatie. Bpost verdedigt het bestaan van de distributieconcessie met het argument dat de papieren pers garant staat voor verspreiding van correcte informatie. Zij zien het als een dam tegen de verspreiding van fake news via digitale kanalen.

De vraag stelt zich of het de taak is van de overheid om persdistributie te subsidiëren. Het is eveneens bedenkelijk dat deze concessie van levensbelang zou zijn voor een postbedrijf. Het feit dat het contract angstvallig geheim blijft, doet vermoeden dat er zaken in staan die men uit het zicht van de bevolking wil houden.

VFP wil stuk van de koek

De Vlaamse federatie van Persverkopers (VFP) heeft al overwogen om naar het Europees Hof te stappen omwille van de oneerlijke concurrentie. Tot nu toe hebben ze dit nog niet gedaan. Tony Vervloet, bestuurder bij de VFP, verduidelijkt hun standpunt.

‘Voor VFP is het vandaag niet de vraag of de uitgevers terecht of onterecht subsidies ontvangen, maar wel of het mogelijk is om ook de losse verkoop te kwalificeren als een dienst van algemeen economisch belang (DAEB). Dit is de kwalificatie waarop de subsidie voor de abonnementenbedeling bij Bpost is gebaseerd. VFP vindt dat de distributie via de krantenwinkels evengoed zo’n DAEB is en van daaruit ook recht moet kunnen hebben op een vorm van subsidiëring.’

Dat betekent dat er stilaan werk moet worden gemaakt van een nieuwe regeling. Wanneer dit niet gebeurt, zal op het einde weer het excuus ingeroepen worden dat de belanghebbenden geen tijd hebben zich aan te passen. Pierre-Yves Dermagne (PS) is in de huidige regering bevoegd voor het dossier. Hij had al laten verstaan dat hij op zich geen voorstander is van de regeling in de huidige vorm. Door de crisis lijkt hij echter niet geneigd te zijn het contract te veel ter discussie te stellen. Er wordt dan vooral geschermd met mogelijk jobverlies bij Bpost. Langs Franstalige kant is de pers ook veel afhankelijker van deze ondersteuning. De twee grote Vlaamse mediagroepen kunnen, gezien hun financiële resultaten, best wel zonder. Hoog tijd dus om eens rond te vragen wat de verschillende fracties van plan zijn met dit dossier.

N-VA en Vlaams Belang willen af van distributieconsessie

N-VA was als coalitiepartner tijdens de regering-Michel voorstander van de afschaffing. Michael Freilich legt uit waar de partij nu staat. ‘We zijn er voorstander van om de betoelaging van de krantenbedeling te stoppen. Toen we in de regering zaten hebben we dat ook benadrukt, maar in een coalitie moet je soms toegevingen doen. Wij hebben dus ingestemd met een verlenging, maar met de uitdrukkelijke vermelding dat het daarna moest stoppen. Wat ons betreft wordt het in 2023 niet meer opgenomen in het beheerscontract van Bpost.’

‘Nu kan ik wel zeggen dat we federaal in de oppositie zijn beland. Wij hebben dus geen stem meer in dit dossier. Wanneer de huidige Vivaldi-coalitie beslist om het contract toch te verlengen gaan we daar tegen stemmen. Veel gaat dat echter niet veranderen. Ik denk dat het debat hierover pas volgend jaar gaat worden gevoerd. Het is ons standpunt dat dit niet meer verlengd mag worden, maar de kans dat wij dit gaan kunnen tegen houden is relatief onbestaande. Men kan er van uitgaan dat het zal worden verlengd.’

Twee handen op één buik

Vlaams Belang laat bij monde van Barbara Pas weten dat het voorstander is van het afschaffen van het systeem. ‘Wij hebben gezien dat dit mee is opgenomen in de begroting. We hebben een amendement ingediend om het uit de begroting te halen. Media en politiek zijn al te vaak twee handen op één buik. Om objectief, onafhankelijk en correct geïnformeerd te worden en dus een democratisch deficit van onze samenleving te vermijden, dienen de media vrijer gemaakt te worden. De subsidies dienen dus afgeschaft te worden. De goedkeuring van dit amendement is een win-win situatie: er wordt veel geld bespaard, en in ruil krijgen we onafhankelijke media.’

‘Wij vinden principieel dat de distributie van de papieren pers niet met belastingsgeld moet worden betaald. Daar komt nog bovenop dat het hier over oneerlijke concurrentie gaat: niet alle tijdschriften kunnen hiervan gebruik maken. Ze moeten minstens 50 maal per jaar verschijnen.’

Regeringspartijen wachten af

Bij Open Vld was in het verleden Van Quickenborne een groot tegenstander van dit subsidiesysteem. Ondertussen is hij minister in de Vivaldi-regering, waardoor hij voorzichtiger moet zijn met uitspraken over dit dossier. Zijn woordvoerder Edward Landtsheere verduidelijkt.

‘De minister had in zijn hoedanigheid als parlementslid een duidelijk standpunt. De situatie is nu anders. We maken nu deel uit van de regering en we moeten zien wat haar standpunt zal worden. In deze zijn niet wij degenen die de touwtjes in handen hebben. Het dossier ligt bij minister Dermagne. De FOD Economie maakt momenteel een analyse van diverse pistes die na 2022 bewandeld kunnen worden. Het is toch de bedoeling om tot een objectivering van het systeem te komen en zo de terechte bezwaren van de digitale pers en de dagbladhandelaars mee te nemen. De regering wacht die analyse af alvorens een beslissing te nemen.’

Die objectivering is ook voor CD&V van primordiaal belang. Jef Van Den Berg volgt voor de partij het dossier op. ‘Wij zijn in principe voor het neutraler maken van wat eigenlijk een ondersteuning van de media is. Die is volgens ons wel wenselijk, maar ze zou neutraal moeten zijn ten opzichte van de drager. Dat betekent dat de ondersteuning zich niet meer mag beperken tot papieren uitgaves maar ook de digitale media niet mag vergeten.’

Bevoegdheidsconflict

‘Wanneer je dit in de praktijk gaat bekijken, bots je op bevoegdheidsconflicten. Het digitale aspect zit bij de gewesten en gemeenschappen. Als je de digitale media wil incorporeren in het systeem, moet je dus via de regionale entiteiten gaan. Dat betekent dat het federale niveau dit dossier deels uit handen zou geven. Op zich is dat wel mogelijk, maar dan moeten er afspraken worden gemaakt. Dat is niet evident.’

‘Het tweede hangijzer in dit dossier zijn de sociale gevolgen bij Bpost. We moeten de post niet subsidiëren, maar we moeten wel rekening houden met het feit dat hier honderden jobs voor laaggeschoolden aan vasthangen. Niemand wil dat die plots wegvallen. Ik denk dat het daarom belangrijk is om genoeg tijdsperspectief mee te nemen. We kunnen de distributieconcessie niet zomaar van vandaag op morgen afschaffen met als mogelijk gevolg dat die mensen op straat komen te staan.’

‘Die twee vragen maken het dossier complex. We moeten goed nadenken over hoe we enerzijds de pluraliteit van de media zoveel mogelijk kunnen stimuleren. Anderzijds moeten we oog hebben voor de sociale effecten op tewerkstelling bij Bpost, zonder dat dat het belangrijkste uitgangspunt mag zijn. De overheid moet die jobs niet financieren, maar we moeten wel voorkomen dat die zomaar plots verloren zouden gaan.’

De Groene fractie wenste geen commentaar te geven op dit dossier. sp.a en PVDA hebben tot op heden niet geantwoord op onze vraag om informatie.

Tony Vervloet

Bpost, tussen verdoken subsidie en concurrentievervalsing