Het heeft vrij weinig aandacht gekregen in de Europese media, maar werd in de Arabische media met veel enthousiasme uitgesmeerd : Charles III, de nieuwe Britse koning, zou heel positief staan tegenover de islam.

Islamstudies

Charles, tot voor kort kroonprins, studeerde Arabisch om de Koran beter te begrijpen. In 1996 beweerde de grootmoefti van Cyprus dat Charles een moslim zou zijn. Maar dat is hij, voor alle duidelijkheid, niet. Sinds 1993 staat hij aan het hoofd van het Oxford Centre for Islamic Studies. Charles heeft het ook nogal voor het Centre for the Study of Islam and Christian-Muslim Relations in Birmingham.

Moet men Arabisch kennen om de koran te begrijpen? Laten we hopen van niet, want de overgrote meerderheid van de moslims wereldwijd spreekt geen Arabisch, dus voor hen alleen al zou er een probleem zijn. Zelfs voor vele moslims die Arabisch spreken is er soms een probleem, want het Marokkaanse Arabisch, om dat voorbeeld maar te nemen, staat mijlenver van het soort Arabisch dat je in de Koran aantreft. Engelstaligen zoals King Charles hoeven zich echter geen zorgen te maken, want er bestaan uitstekende Engelse vertalingen van de Koran, en dan denken we in de eerste plaats aan de versie van Arthur John Arberry (1905-1969).

Onder de Board of Trustees van dat Oxford Centre bevinden zich prins Turki Al-Faisal uit Riyad, Khalid Alireza uit Jeddah, Sheikha Hind bint Hamad Al Thani uit Qatar, enzovoorts. Allen vertegenwoordigers van heel autoritaire staten waar van godsdienstvrijheid geen sprake is, en de mensenrechtensituatie te wensen overlaat. In juni onthulde The Sunday Times dat de toenmalige prins Charles één miljoen euro had ontvangen van de sjeik Hamad ben Jassim ben Jaber al Thani, gewezen eerste minister van Qatar. Dat Qatar een land is waar bouwvakkers als slaven werden tewerkgesteld om de olympische infrastructuur te bouwen, schijnt Buckingham Palace niet te storen. Charles ontving ook een miljoen Britse pond van de Arabische familie Bin Laden, stelt het nieuwsportaal Middle East Eye.

Mohammed-cartoons en Rushdie

In 2006, bij een bezoek aan de Egyptische religieuze instelling Al Azhar, een reactionaire club in vergelijking waarmee het Vaticaan wel een links-progressieve bende lijkt, keerde Charles zich tegen de publicatie van de Deense Mohammed-cartoons. Op die manier gaf de prins, gewild of niet, groen licht aan die moslims die geweld plegen en moorden in naam van het protest tegen die cartoons. De oproep van censuur van Charles (want daar komt het uiteindelijk op neer) is ook ongelukkig omdat we sowieso al met het probleem zitten van een gebrek aan vrije meningsuiting, en dus ook van discussie en echte dialoog, in alle landen waar moslims de meerderheid vormen. Volgens Charles waren de cartoons beledigend voor de moslims. Maar toen de Ierse zangeres Sinéad O’Connor in 1992 een foto van de paus kapotscheurde tijdens een concert, was er geen protest te horen van Uncle Charlie.

Maar het gaat nog verder. Toen de Iraanse ayatollah Khomeini een fatwa uitvaardigde tegen Salman Rushdie omwille van diens boek The Satanic Verses, weigerde Charles om Rushdie te verdedigen, tot grote ergernis van onder andere de Britse auteur Martin Amis. Dat Rushdie op die manier in feite volgelvrij werd verklaard, schijnt the King niet te storen.

‘De overgrote meerderheid van de moslims, ook al zijn ze persoonlijk heel vroom, zijn gematigd. Zij hebben de ‘religie van het midden’. De profeet zelf vreesde extremisme, en keurde het af’, stelde de kroonprins in een ‘historische’ speech in 1993.

Indien moslims gematigd zijn, hoe komt het dan dat steeds de meest reactionaire politieke partijen winnen in islamitische landen waar vrije verkiezingen worden gehouden? Als de profeet Mohammed tegen extremisme was, waarom heeft hij dan het Arabische schiereiland Judenrein en Christenrein gemaakt? Het idee van de islam als ‘religie van het midden’ heeft overigens niks te maken met politiek, maar heeft betrekking op het idee van de islam als derde weg tussen enerzijds het ‘lakse’ christendom, en anderzijds het jodendom met haar ‘strenge’ regels.

Vrouwen

Ook over de positie van de vrouw in de islam heeft de opvolger van koningin Elizabeth II (1926-2022) zo zijn mening :

‘Islamitische landen zoals Turkije, Egypte en Syrië gaven hun vrouwen al stemrecht zo vroeg als Europa, en veel vroeger dan in Zwitserland! In deze landen hadden de vrouwen dezelfde salarissen, en de gelegenheid om volwaardige jobs te vervullen in hun samenlevingen.’

Wat hadden die vrouwen aan dat stemrecht, terwijl de toenmalige Turkse, Egyptische en Syrische parlementen bijna niks te zeggen hadden? Weet Charles bovendien niet dat er in de meeste van de islamitische landen helemaal geen stemrecht bestond, noch voor mannen, noch voor vrouwen? Maar er is meer: opvallend toch dat Charles steeds moet teruggrijpen naar het verleden om iets goed te kunnen zeggen over de islam? Is een vergelijking tussen de positie van de vrouw in het Zwitserland van 2022 met dat van de vrouw in landen als Soedan, Pakistan, Iran anno 2022, wellicht een beetje lastig?

Bankieren zonder interest

Ook islamitisch bankieren is volgens Charles het van het:

‘Het is zeker een goed idee na te gaan hoe de spirit van de morele economie in de islam het mogelijk kan maken een juiste ethische benadering tegenover het beheer van systemische risico’s in economie, zaken en financiën te vinden.’

De morele economie van de islam? In bijna alle islamitische staten, of ze nu de sharia gedeeltelijk of volledig uitvoeren of niet, is er een schrijnende tegenstelling tussen arm en rijk. Ook het islamitisch bankieren, dat Charles in een andere passage idealiseert als een te volgen ethisch model, in tegenstelling tot het slechte westerse kapitalistische bankensysteem, is een farce. In dat systeem is lenen met interest (riba) taboe, wat in het voordeel zou zijn van de leners van geld. Maar men vergeet er meestal bij te zeggen dat de minderinkomsten voor de banken worden gecompenseerd door de hoge vaste kosten die de bank aanrekent aan hun klanten. Bovendien is in landen waar het kapitalistische bankensysteem almachtig is (kijk maar naar België) de kloof tussen arm en rijk veel geringer, de sociale rechtvaardigheid groter, en bestaat er een genereuze sociale zekerheid. Moeten we ook vermelden dat onder meer in Caïro vele islamitische banken failliet zijn gegaan wegens wanbeheer en corruptie?

Ramadan

Charles raakt maar niet uitgepraat over de islam, want dit jaar had hij ook een boodschap naar aanleiding van de vastenmaand ramadan:

‘Niet enkel de vrijgevigheid is belangrijk, maar ook de onthouding (vasten), dankbaarheid en samenhorigheid in gebed, wat velen zich goed zal doen voelen in de wereld. De geest van vrijgevigheid en hartverwarmende gastvrijheid van moslims blijft mij verbazen, en ik ben zeker dat, nu we naar onzekere tijden gaan, de moslimgemeenschap weer een bron zal zijn van intense filantropie gedurende ramadan.’

Onthouding? Ook al wordt er bij daglicht gevast, tijdens de ramadan wordt er ’s avonds meer gegeten dan tijdens de andere maanden van het jaar. Vrijgevigheid? Het gaat hier over liefdadigheid, en in islamitische landen zie je dat, terwijl er aan liefdadigheid wordt gedaan tijdens de ramadan, moslims zich niet of nauwelijks verzetten tegen de vaak totaal onrechtvaardige sociaaleconomische toestanden in hun land. Een rechtvaardige maatschappij bouw je op door te strijden tegen structureel onrecht, niet door een goed gevoel te creëren gedurende één maand van het jaar.

‘We moeten in gedachten houden dat wij schatplichtig zijn tegenover de islamitische geleerden, want het is dankzij hen dat gedurende de donkere middeleeuwen in Europa de schatten van de klassieke geleerdheid levendig werden gehouden’, gaat de olijke vorst verder in zijn speech in Caïro in 2006.

Afgezien van het feit dat weinig historici het cliché van de donkere middeleeuwen nog ernstig nemen: de moslims hebben in de eerste plaats hun wijsheid kunnen vergaren omdat die aanwezig was in de landen die ze veroverd hadden (pre-islamitisch Perzië, Egypte, etc.). Heel veel van de geleerden in die Arabische wereld tijdens de middeleeuwen waren overigens Joden en christenen. De Arabische cijfers, waar Charles in 2006 ook naar verwees, en die een enorme vooruitgang zouden hebben betekend ten opzichte van de oude Romeinse cijfers, waren in werkelijkheid Indische cijfers.

Joden en christenen

Maar hoe zit het nu met de verschillen tussen moslims, christenen en Joden ?

‘Moslims, christenen en Joden zijn de Volkeren van het Boek. De islam en het christendom delen een gemeenschappelijke monotheïstische visie: het geloof in één God, in de transcendentie van ons aardse leven, in de toerekenbaarheid van onze acties, en in de zekerheid van het toekomstige leven.’

Niet alleen zijn het uitsluitend de moslims die van mening zijn dat Joden, christenen en moslims de Volkeren van het Boek zouden zijn (en dus niet Joden en christenen), moslims beschouwen de Drievuldigheid als een vorm van polytheïsme, en hebben het dan ook moeilijk om christenen als echte monotheïsten te beschouwen. Ook het monotheïstisch karakter van het judaïsme wordt door moslims in twijfel getrokken, en dat heeft te maken met de figuur van Ezra (in het Latijn Esdras). En wat het hiernamaals betreft: in het klassieke judaïsme is dat hiernamaals heel vaag, wat niet gezegd kan worden van het hiernamaals in de christelijke en islamitische traditie.

Kruistochten

Maar, alles gaat niet perfect tussen deze drie religies, vindt ook Charles, en wie weet heeft dat iets te maken met de kruistochten:

‘Voor westerse schoolkinderen worden de 200 jaar van kruistochten traditioneel gezien als een serie van heroïsche, ridderlijke daden waarin koningen, ridders, prinsen — en kinderen — van Europa probeerden Jeruzalem los te weken van de kwaadaardige moslimse ongelovigen. De kruistochten waren een periode van groot geweld en verschrikkelijke plunderingen, van westerse ongelovige soldaten, en verschrikkelijke wreedheden.’

Koning Charles schijnt niet te weten dat de tijd dat op Europese en christelijke scholen de kruistochten werden geïdealiseerd ondertussen al lang achter ons ligt. Aan de kruistochten werd in de middeleeuwse islamitische kronieken overigens weinig aandacht besteed, het is pas in de negentiende eeuw dat de episode van de kruistochten terug onder de aandacht werd gebracht. Dat een paar eeuwen voor de eerste kruistocht islamitische legers Spanje en Portugal al waren binnengevallen, daar heeft Charles het dan weer niet moeilijk mee.

Filosofische verdiensten?

Toch zouden we de moslims ergens dankbaar moeten zijn :

‘De islam voedde en bewaarde de zoektocht naar kennis. In de woorden van de traditie “is de inkt van de geleerde heiliger dan het bloed van de martelaar”. Het Cordoba van de tiende eeuw was de meest geciviliseerde stad van Europa. We kennen uitlenende bibliotheken in Spanje.’

‘De geleerde’, waarvan sprake is in het citaat hierboven, heeft uitsluitend betrekking op religieuze geleerden, niet op profane. Toen de moslims Ctesiphon — in het Perzische Rijk — veroverden in 637, staken ze daar de grote bibliotheek in brand. De redenering was dat in de Koran reeds alles stond wat men moest weten, en dat bibliotheken dus overbodig waren. Het zijn niet de moslims die de Griekse en Romeinse filosofen herontdekt hebben. Neen, het zijn de oosterse christenen, vooral uit Syrië en Irak, die deze traditie hebben doorgegeven aan de moslims. Moslims hebben overigens nooit de filosofie gepropageerd, in tegenstelling tot wat een hardnekkig Europees vooroordeel ons steeds vertelt. Figuren zoals Ibn Rushd, ook wel Averroës genoemd (1126-1198) heeft de filosofie enkel gebruikt om te trachten de ‘waarheid’ van de islam te bewijzen, net zoals een Thomas van Aquino (1225-1274) de filosofie gebruikte om de ‘waarheid’ van het christendom te bewijzen.

Palestijnen

‘Vervolgens is er de sympathie voor de Palestijnen, wat misschien verklaart waarom het zijn zoon prins William is, en niet Charles zelve, die het eerste koninklijke bezoek aan Israël bracht in juni 2018. Pas in 2020 bracht prins Charles zijn eerste bezoek aan Israël’, schrijft Middle East Eye op 13 september.

En,

‘Wat betreft de Europese moslims bekritiseert Charles III de ‘laïcité’ in Frankrijk en België, en is hij het niet eens met de verboden voor vrouwen om de nikab in het openbaar te dragen’, gaat dezelfde website verder.

Wat opvalt is dat de demarche van Charles eenzijdig is: terwijl hij als ‘christelijke’ koning zich openstelt voor de islam, is er omgekeerd geen enkele islamitische koning of president te vinden die een vergelijkbare opening maakt richting christendom of andere religies. Charles leeft in een neo-oriëntalistische fantasiewereld. Hij is een bewonderaar van René Guénon (1886-1951), de Frans-Egyptische esotericus, ex-martinist en soefi. Deze brave man had het moeilijk met de moderne wereld en het materialisme, en vluchtte in de romantisering van het ‘spirituele’ oosten.

Ook Charles heeft iets tegen het materialisme. Zoals gewoonlijk zijn het steeds de mensen met poen die het hardst van leer trekken tegen het materialisme. Volgens Forbes erfde Charles 500 miljoen van koningin Elizabeth, wat waarschijnlijk betekent dat hij nooit bij het OCMW van Londen zal moeten aankloppen. Charles houdt ook van soefi-mysticus Roemi (1207-1273), een man wiens werken op een incorrecte manier worden vertaald met de bedoeling om ze gemakkelijker te doen verteren door een westers lezerspubliek op zoek naar spiritualiteit.

Uiteraard is het positief dat koning Charles de islam tracht te begrijpen, en pleit voor dialoog met moslims, maar de manier waarop doet toch de wenkbrauwen fronsen. ‘I am not an expert on Islam‘, stelde Charles nog in zijn speech in 1993. Het lijkt wel een open deur intrappen. Koning Charles III is nu ook hoofd van de Anglicaanse Kerk. Of hij erin zal slagen het Anglicaanse christendom met evenveel enthousiasme te verdedigen als de islam, is niet duidelijk.

Turki Al-Faisal

Charles III, een islamofiele Britse koning