Op 17 april 2018 debatteerde Frans president Macron met het Europees Parlement. Lukas De Vos schreef een verslag.

Een haar in de boter?

‘Een president die nadrukkelijk een lans breekt voor een nieuw Europa, het is zelden vertoond’. Ivo Belet (EVP) steekt zijn bewondering voor de toespraak van de Franse president voor het Europees Parlement niet onder stoelen of banken. Het halfrond maakte ook geen vuist tegen de oppeppende woorden voor een nieuw Europa. Enkele fractieleiders daarentegen haalden het zwaar geschut boven.

En dat is duidelijk niet bijgelegd na het diner van Macron met alle fractieleiders. Niemand toonde het achterste van zijn tong, maar dat er een haar in de boter lag, was duidelijk. Philippe Lamberts van Groen had de president zo goed als beticht van onderdrukking en harteloos beleid. Hij kreeg wel een hand, maar niet zonder vermanend vingertje van Macron. Hij is niet opgedaagd voor het gevraagde interview. Guy Verhofstadt van de liberale ALDE had de lof gezongen van Macrons vrijemarktbenadering en zijn pleidooi voor grensoverschrijdende Europese partijen en de Spitzenkandidaten. Na afloop van het diner zegde hij alle interviews af.

Bedreigde fracties

Wat loopt er mis ? Allicht de Europese verkiezingen. Het is een publiek geheim dat Macrons beweging En Marche steile ambities heeft in het Europees Parlement. Macron had schoon zeggen dat hij ‘bij geen enkele partij in het EP aangesloten was’ en dus ‘vrijuit kon spreken’, de werkelijkheid is dat er twee scenario’s voorliggen.

De eerste optie is dat hij een nieuwe fractie opstart. Dan weekt hij leden los van andere partijen. Bij de socialisten zijn al namen genoemd. Twee fracties verdwijnen zeker, als gevolg van de Brexit: de conservatieve ECR in zijn huidige gedaante, nu nog geleid door Syed Kamall (en waarbij de N-VA is aangesloten); en EVDD, het Europa van Vrijheid en Directe Democratie rond Nigel Farage.

Er zijn nog kapers op de kust: wat gaat de Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo doen na haar grote overwinning in Italië? Wat gebeurt er met Le Pens fractie, het Europa van Naties en Vrijheid (met Gerolf Annemans van Vlaams Belang)? Zet de EVP eindelijk Fidesz aan de deur? Grote verschuivingen in het verschiet dus, een pure machtsstrijd.

Tweede optie is dat Macron — ‘ooit was hij socialist’, erkent Belet die graag een toenadering ziet tussen En Marche en EVP, ‘maar nu is duidelijk gebleken dat hij een harde economische liberaal is’ — de ALDE opslorpt. Een Franse machtsgreep dus.

EVP heeft kritiek…

De ‘goed nieuws show’ van Macron kreeg veel bijval van EVP, de socialistische S&D, en ALDE. Toch waren er enkele pittige aantekeningen. Manfred Weber (EVP) was niet zo opgezet met Macrons plan voor Spitzenkandidate op transnationale partijen — dat kan de huidige machtspositie van de christendemocraten aanvreten. Het is namelijk een goedkope manier om overal stemmen te winnen, zonder dat je in elk land een partij-afdeling moet opzetten of een geassocieerde partij hoeft te vinden. Zijn partijgenoot Franck Proust verweet hem dat de interne hervormingen de politiek steeds verder wegduwt van de gewone man. ‘Uw partij zal eindigen zoals het hoort: En Marche wordt En Marge’.

… en de S&D…

Fractieleider Udo Bullmann van S&D loofde de Europa-gezinde opstelling van Macron, maar vroeg om een duidelijk sociaal engagement. ‘De sociale agenda blijft ten achter. Europa kan de burgers niet beschermen als het de ongelijkheid laat aangroeien en hoop plaatsmaakt voor angst’. Een verwijzing naar de huidige stakingen in Frankrijk, de rijkelijke steun voor het bedrijfsleven, en de toenemende lasten voor de minderbegoeden. ‘Het sociale Europa moet een fors budget krijgen, werkmensen beschermen, en een reële economische coördinatie uitwerken die stoelt op duurzame ontwikkeling’.

… en uiteraard ALDE…

De ALDE pakte Macron op de verlamming van de EU. ‘De uittocht van het VK kun je moeilijk een succes noemen’, betoogde Verhofstadt. ‘De autoritaire afglijding in Polen en Hongarije, met hun xenofobe retoriek, hun vooringenomenheid van de media, hun duistere verkiezingsfinanciering, lijken griezelig op de politiek van Poetin. (…) En wat doen wij daartegen? Niets. Integendeel, de EVP stuurt nog gelukwensen naar Orbán’. Ook het uitblijven van een Bankenunie toont aan dat Europa niet voorbereid is, mocht er een nieuwe financiële crisis komen. Verhofstadt zei het ironisch, maar verdoezelde zijn kritiek op Frankrijk niet: u roept voortdurend ‘Leve Europa, als het maar Frans is’. Danton heeft al voorgezegd: wij hebben ‘audace’ nodig, lef, lef, en altijd weer lef!

… en ten slotte de eurosceptici.

De kleinere en eurosceptische partijen maakten van hun kant gehakt van Macrons benadering. Dat is logisch. Die fracties willen Brussel uitkleden en zoveel mogelijk bevoegdheden teruggeven aan de nationale staten. Het Britse model dus: Europa moet zich beperken tot een maximale vrije markt, en zich niet mengen in de nationale wetgeving. Op een beschaafde manier kaartte de leider van de conservatieve ECR Kamall die onoverbrugbare kloof aan. ‘Uw voorstellen keren terug naar de jaren vijftig, integratie is het hoofddoel. Ik zal niet terugkeren in dit parlement, maar blijf ijveren voor een hervorming van en nauwe samenwerking met de EU’. Sander Loones was harder in zijn repliek: ‘De traditionele partijen, zo blijkt alweer, beschouwen de Unie gewoon als een cashmachine. Efficiënt het geld besteden is niet aan hun besteed. Ook Macron hamert op meer geld dat de lidstaten moeten afdragen aan de Unie. Een speech vol dure woorden, helaas ook letterlijk’.

Macron versus uiterst rechts

Met uiterst rechts veegde Macron de vloer aan. Hij kreeg een open doel aangeboden, vooral toen Florian Philippot namens EVDD, maar vooral namens ‘het Franse volk’, de president het recht ontzegde om over Europa te spreken. ‘Frankrijk, daar moet het om gaan’. Macron kreeg de lachers op zijn hand toen hij dat soort enggeestig nationalisme toetste aan de verkiezingen. ‘Het volk hefet mij gekozen, u heeft geen recht namens dat volk te spreken’, goed wetende dat Philippot zelf uit de ‘patriottische’ fractie van Le Pen is gestapt/gezet. ‘En als het u niet aanstaat hier, stap het af’.

Harde Groene kritiek

Even bars viel Macron uit naar Philippe Lamberts. Opvallend hoe hard en ongenadig de kritiek van de Groenen was, dat wel. Lamberts trof Macron in het hart. Hij verweet hem een parodie te maken van het Franse devies ‘Liberté, Egalité, Fraternité’. ‘Broederlijkheid, als je wapens verkoopt aan landen die hun eigen volk of hun buren uitmoorden? Als je migranten jent en opsluit? Gelijkheid als je de rijken rijker en de armen armer maakt? Vrijheid als je burgers bewaakt, bespiedt, controleert, willekeurige huiszoekingen doet, vreedzame betogers oppakt?’

Lamberts werd persoonlijk, want ook zijn dochter was opgepakt, ‘voor de ogen van haar tweejarig zoontje, en acht uur aan een stuk werd ondervraagd’. Hij gaf Macron een touw mee, dat Macron bedremmeld aannam, en besloot giftig dat de man geen hart heeft. ‘U spreekt van mensen die het maken en mensen die niets zijn, des gens qui réussissent et des gens qui sont rien. U zegt niet: qui n’ont rien, qui font rien. Nee, die niks waard zijn, qui sont rien. Dat is onaanvaardbaar, elke mens is iemand’.

In allesbehalve diplomatieke taal voer Macron uit. ‘U kraamt stommiteiten uit, des bêtises. U maakt een karikatuur van de principes die verankerd zijn in onze democratie, onderschreven door de Grondwettelijke Raad. Het is voor u makkelijk hier commentaar te geven in uw comfortabel salon, u heeft zich niet te moeien met de wetten van het Franse volk. Veiligheid gaat voor in een land dat verschillende terreuraanslagen heeft meegemaakt, huiszoekingen, controles, ondervragingen zijn zeer terecht en conform de wet’.

Reactie Bart Staes (Groen)

Dat liet Bart Staes (Groen) niet over zich heen gaan. ‘Wat hij zegt stemt niet overeen met de praktijk. Net als bij ons of in Duitsland wordt de antiterreurwetgeving wel degelijk misbruikt om onnodige controles op de burgers op te drijven, om overmatige en willekeurige (privé)gegevens te verzamelen. Het is schijnheilig om dan over Europa te kraaien als de plek in de wereld met de grootste bescherming van de privacy. Een Orwelliaanse maatschappij in wording, dat is het‘.

Staes erkent wel dat Macron een sterk geloof in de democratie en in de Europese instellingen bracht. Maar ‘hij is een gladjanus, ik vertrouw hem voor geen haar. Gezien hoe bitsig, acharné, hij uitviel? Lamberts leverde nochtans een doorgsproken speech af, namens de voltallige fractie’. Staes speculeert dat Macron nu al werkt aan een eigen fractie, hij probeert bij Groen en S&D aanhangers weg te halen. ‘Dat is al zeker met Gilles Pargneaux uit Rijsel, en met Benoît Hamon, de voormalige socialistische presidentskandidaat, en zijn beweging Génération.s’. En de liberalen ? ‘Verhofstadt is aan het hengelen, he!’

Het laatste woord is voor Macron

Macron kreeg nog het laatste woord na makke vragen uit het halfrond. Hij gaf zich uiteindelijk bloot als overtuigd centralist. Toen hem gevraagd werd waarom er geen regionale kieskringen komen bij de Europese verkiezingen, bleek zijn jacobijnse ingesteldheid: ‘Die vraag komt alleen uit Spanje. Het is prima dat regio’s cultureel hun krachten bundelen en die verscheidenheid vasthouden. Maar politiek is er altijd het grondwettelijk kader. Alleen op het niveau van de natiestaat kunnen beslissingen vallen‘. Rajoy zal een flikker gemaakt hebben. Zelfs toen Macron er inderhaast aan toevoegde: ‘Behalve als het volk dat anders wil’.

Misschien is dat zijn achilleshiel. Een peiling wijst vandaag uit dat 58% van de Fransen niet achter zijn aanpak van de vakbondsstakingen staat, en dat liefst drievierde van de Fransen hem ronduit arrogant vindt. Franck Proust had het al gezegd. Hij kreeg geen antwoord.

Udo Bullmann

Brexitdebat op het scherp van de snee

Macron in het Europees Parlement: Un moment de gloire, voor binnenlands gebruik