In de wereld van vergane glorie proberen de hoofdrolspelers zichzelf opnieuw relevant te maken door de aandacht te trekken. Ze proberen een schokeffect te creëren. Daarvoor maken ze gebruik van alle soorten communicatiemiddelen. Ze willen zo de aandacht van een zo breed mogelijk publiek trekken. Wij zijn de kijkers die teren op sensatie en smullen van schandalen. Niet in het minst zijn wij de mensen die de bewoners van het museum van vergane glorie weer van onder het stof halen en een podium geven. Wij laten ons meeslepen door verhalen die wij van horen zeggen hebben. Verhalen die wij nog niet eens dubbelchecken. Die wij voor zoete koek slikken. En zo voeden wij onze kinderen ook op. Sensatie primeert op feiten.

Don Corleone in de Ardennen

In Turkije is de bevolking in de ban van de YouTube-filmpjes van maffiabaas Sedat Peker. De actualiteit lijkt te worden gegijzeld door de onthullingen van de crimineel Peker. Die verblijft momenteel in het buitenland omdat er een zoveelste rechtszaak boven zijn hoofd hangt. Niemand weet waar hij verblijft. Maar na een zoveelste tip van de Turkse inlichtingendienst en het ministerie van Binnenlandse Zaken over een geplande huiszoeking in zijn riante villa in Turkije, is hij met zijn gezin naar het buitenland gevlucht.

Het is toch wat met maffiabazen. Ik had het eerste deel van The Godfather in een stoffig B&B’tje ergens in de Ardennen gezien. Ik was onder de indruk van de scènes, de conversaties en de macht die Don Corleone tentoonspreidde. Hij dwong respect af. Maar dat is film. En Peker is momenteel realiteit in Turkije. En net zoals de realiteit in Turkije een aaneenschakeling van hemeltergende oppervlakkigheid is, zijn de filmpjes van Peker een opsomming van een oneindig aantal nationalistische en islamitische oneliners, doorspekt met oude koeien en complottheorieën. Ik heb de filmreeks van The Godfather in alle eerlijkheid niet volledig uitgekeken. Net zoals ik de filmpjes van Peker heb geklasseerd onder de noemer: leuk voor één keer.

Panturkisme

Wie is Sedat Peker? Een maffiabaas die zich vooral in het extreemrechtse nationalisme situeert als politieke ideologie. Hij hangt het panturkisme aan. Dat is de ideologie van de Grijze Wolven, die streeft naar de eenmaking van de Turkse volkeren. Eén natie-, één volk-, één religiegewijs willen de aanhangers van het panturkisme de Turkse identiteit verankeren op de wereldkaart. De Grijze Wolven hopen op die manier op bepaalde werelddelen (wijd verspreid, tot in China) een Turkse vlag neer te poten en zo het Turkse nationalisme te laten gelden door haat en terreur te zaaien.

Peker is altijd openlijk uitgekomen voor zijn diep nationalistische gevoelens. De Grijze Wolven hebben hem altijd een warm hart toegedragen. Ze hebben ook nooit afstand genomen van zijn criminele activiteiten. Integendeel. De aanhangers van het Turkse extreemrechtse nationalisme zijn altijd in de ban geweest van criminaliteit, het ondergrondse leven en het maffiagebeuren. Peker heeft altijd een bepaald aanzien gekregen van de nationalistische politici die hem beschermden tegen rechtszaken. Niettemin heeft hij toch ook een groot deel van zijn leven binnen de vier muren van het Turkse gevangeniswezen gespendeerd. Hij werd immers veroordeeld voor gewapende bendevorming en andere illegale activiteiten zoals afpersing, verkrachting en kidnapping.

Deep state

En nu is hij dus een YouTube vlogger geworden. Het kan verkeren. In het buitenland op een geheim onderduikadres spuit hij zijn frustraties over bepaalde politici die hem onrecht zouden hebben aangedaan. Voor een crimineel met zo’n uitgebreid palmares aan onrechtvaardigheid tegen derden kan het tellen dat hij het woord onrecht zomaar in zijn mond neemt. Peker onthult namen van politici uit de entourage van de Turkse president Erdoğan. Hij haalt ook de geschiedenis erbij om zijn argumenten te staven.

Susurluk, een stadje in de Egeïsche provincie Balikesir, is zo’n schandvlek in de geschiedenis van de Turkse politiek. Door het schandaal van Susurluk in de jaren negentig kreeg de term ‘deep state’ een nieuwe betekenis van een hoger niveau in Turkije. Politiefunctionarissen, politici, de Grijze Wolven en andere leden van de georganiseerde maffia die samen een auto deelden, kwamen toen om na een botsing met een vrachtwagen in het stadje.

Daarnaast wordt de onopgeloste mysterieuze moord op de Turkse onderzoeksjournalist, Ugur Mumcu, ook alweer opgerakeld. Mumcu schreef verschillende boeken en voerde onderzoek naar de deep state. Zo kwam hij aan gevoelige informatie over de nauwe banden tussen de Grijze Wolven, de Turkse inlichtingendienst en de PKK (de Koerdische Arbeiderspartij). Hij moest daarom geëlimineerd worden.

Kibbelkabinet

Maar vanwaar komt die afrekening nu, vraagt een mens zich af? Wat is het motief van een maffiabaas in vergane glorie die de aandacht van de Turkse president Erdoğan probeert te trekken? Geen. Peker is juist verstrikt geraakt in de touwtjes van Erdoğan. Hij is zo een marionet geworden en moet de reputatie en geloofwaardigheid van de minister van Binnenlandse Zaken, Süleyman Soylu beschadigen.

De minister van Binnenlandse Zaken was eerder in een machtsstrijd verwikkeld met de schoonzoon van Erdoğan, Berat Albayrak. Die laatste was de voormalige minister van Financiën. Hij moest vorig jaar noodgedwongen aftreden omdat hij de zuurstoftoevoer voor de binnenlandse economie maar niet op dreef kreeg. Officieel trad hij af omwille van gezondheidsredenen. Maar de Turkse Lire dook in het rood. Als Soylu en Albayrak vrouwen waren geweest, dan had men hun onderlinge gekibbel op het kabinet van Erdoğan al lang gecategoriseerd als een sjakossengevecht.

Excommunicatie

Laten we hieruit afleiden dat Erdoğan zelf niet aan Soylu wil raken. Die is immers de laatste van zijn entourage is. En hij wil Soylu ook niet zelf politiek zelf elimineren. Soylu beschikt als minister van Binnenlandse Zaken over te veel en te gevoelige informatie. Abdullah Gül, voormalig president van Turkije en ooit de rechterhand van Erdoğan, lijkt van de aardbol te zijn verdwenen. Ahmet Davutoglu, voormalig minister van Buitenlandse Zaken, heeft een nieuwe partij opgericht, de Partij van de Toekomst. Binali Yildirim, voormalig premier van Turkije, is niet langer politiek actief. Het zijn allemaal voormalige vertrouwelingen van Erdoğan. Ze liepen hem echter in de weg en hij heeft ze dus allemaal subtiel verwijderd van zijn kabinet.

De excommunicatie van Soylu, de huidige minister van Binnenlandse Zaken, lijkt echter niet zo vlot te verlopen. Daarvoor wordt dus nu Peker ingeschakeld. Enerzijds om wraak te nemen op de pesterijen tegen de schoonzoon van Erdoğan. Anderzijds om Soylu te dwingen tot ontslag als minister. De onthullingen aan het adres van Soylu zijn niet mals. Peker zou politiebescherming hebben gekregen van Binnenlandse Zaken en getipt zijn over een huiszoeking. Daardoor kon hij net op tijd naar het buitenland vluchten.

Verschillende leden van de AKP (de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling van Erdoğan) passeren de revue. Maar het is vooral de zoon van Binali Yildirim die als reder een drugsroutenetwerk heeft uitgestippeld over de oceaan naar Zuid-Amerika, en Soylu, die dus zijn interne machtsstrijd voert, die het gelag moeten betalen. De vraag is waarom hij op zo’n ondankbare wijze Soylu in diskrediet brengt. Terwijl de minister hem toch verschillende malen zou hebben getipt over mogelijke invallen en rechtszaken?

Een vader spreekt

Peker praat in zijn vlog alsof hij zijn memoires voorleest. Op een zangerige toon. Soms lacht hij hysterisch en kraamt ideologische onzin uit die niet serieus te nemen is. De deep state is er altijd al geweest in Turkije. Hij vertelt eigenlijk niks nieuws. Zijn motief is zijn gezin, zegt hij. Hij beschrijft een operatie en huiszoeking die bij hem is uitgevoerd waar vijftig manschappen zijn deur zouden hebben proberen te rammen. Volgens hem zijn er videobeelden beschikbaar. Maar die krijgt de sensatiezuchtige kijker niet te zien. Hij beschrijft geëmotioneerd hoe zijn vrouw en drie kinderen in de loop van een geweer hebben gekeken. En hij zegt wraak te zullen nemen op de verantwoordelijken die zijn dochter hebben doen huilen.

Geen traan zal voor niks zijn geweest volgens hem. ‘Ik zal de wereld in brand steken voor elk traantje dat mijn dochter heeft gelaten!’, is een opmerkelijke uitspraak die hij doet in deel 1 van zijn vlogreeks over de deep state. Hij duidt daarbij de deep state aan als verantwoordelijke. Hij zegt dat hij enkel de Turkse republiek als staat erkent. Onder zijn lauw religieus en nationalistisch gewauwel grijpt hij vaak terug naar passages in de koran waar hij de eenheid van moslims probeert uit te leggen. Net zoals de voorzitter van de MHP, de nationalistische partij van de Grijze Wolven, toont hij zoals gewoonlijk openlijk het handgebaar van de Grijze Wolven en het Rabiateken, het handgebaar van de moslimbroeders, die Erdoğan ook vaak toont op rally’s.

Bliksems naar het publiek

Maar er is meer. In het zevende deel van zijn vlogreeks ligt het boek van Yilmaz Özdil ostentatief voor de camera. Özdil is een journalist van Sözcü, een linkse oppositiekrant. Daar schuwt hij de kritiek op de regering van Erdoğan niet. In tegenstelling tot menig ander journalist is Özdil nog nooit in de cel beland voor zijn kritiek op de regering. Die overigens niet mals is. Wordt hij beschermd door bepaalde regeringsleden? Of komt Peker binnenkort ook met onthullingen over linkse journalisten die verwikkeld zijn in de maffiose tentakels van de deep state? Subtiliteit is de maffiabaas niet gegeven. Het boek valt op.

Oude, onopgeloste moorden worden van onder het stof gehaald. Complottheorieën worden uitgebraakt en geanalyseerd. Maar de reële actualiteit wordt weer overschaduwd door de bliksemschichten die Peker afvuurt op het publiek. Erdoğan reageerde vorige woensdag met een algemene reactie. Daarin steunt hij zijn minister van Binnenlandse Zaken. Hij noemt de crimineel Peker echter niet bij naam. Opvallend maar niet verwonderlijk. We kennen Erdoğan immers als een geslepen politicus. Hij schrijft telkens netjes de lijnen van zijn scenario’s uit en houdt zich dan afzijdig houdt om anderen zijn puin te laten ruimen of minstens verdoezelen.

Gegijzeld door charlatans

En nu wordt Turkije gegijzeld door charlatans die denken dat ze in een actieserie spelen. Terwijl de realiteit schreeuwt om aandacht. De pandemie die maar niet onder controle geraakt in Turkije. De economie die aan een infuus hangt. Het succes van de burgemeesters van de oppositiepartij CHP (de seculiere volkspartij van Atatürk) in Istanbul en Ankara. Of is het misschien uit vrees voor de nieuwe partij van zijn oude partijgenoot, Davutoglu, die de stemmen van de AKP gaat verdelen? Het zijn allemaal indicaties die aantonen dat de populariteit van Erdoğan tanende is. En nu is Peker een pion, een zoveelste bliksemafleider.

Zelfs de maffia heeft ruggengraat en integriteit. Peker wordt hier gebruikt door Albayrak en Erdoğan om wraak te nemen op Soylu. Peker is een man zonder principes, zonder klasse en zonder fatsoen. Hij zal daardoor ook nooit serieus genomen worden. Temeer omdat hij geen bewijzen toont aan zijn naïeve kijkers voor zijn aantijgingen tegen de AKP-regering. Zelfs niet na het achtste deel van zijn reeks over de deep state. Een man met een alcoholprobleem en gokverslaving die op jonge leeftijd in een crimineel netwerk is terechtgekomen. Zelfs de intellectuele elite in Turkije is niet onder de indruk van zijn filmpjes. Een maffiabaas gedegradeerd tot YouTubevlogger. Don Corleone zou zich een breuk lachen.

Ugur Mumcu

Turkije: laatste stuiptrekkingen van een uitgerangeerde maffiabaas