De Zweedse regering is voor het eerst in een staat van crisis beland nadat de Deens-Zweedse islamcriticus Rasmus Paludan een koranverbranding organiseerde voor de Turkse ambassade in Stockholm. Deze koranverbranding heeft de gemoederen in Turkije stevig beroerd. In verschillende islamitische landen vinden anti-Zweedse demonstraties plaats en Turkije heeft de deur naar NAVO-lidmaatschap voorlopig gesloten.

Afgelopen zaterdag was een drukke demonstratiedag in Stockholm. Zo was er een anti NAVO-demonstratie georganiseerd door onder andere Koerdische belangenorganisaties. Ook vond er een pro-Erdogan demonstratie plaats en was er een anti-Turkije demonstratie met koranverbranding die werd georganiseerd door de niet onomstreden islamcriticus Rasmus Paludan. Die laatste demonstratie schoot bij de Turken in het verkeerde keelgat. Het werd gezien als een ‘haatmisdrijf’ richting Turkije en de islamitische wereld in het algemeen. De Zweedse ambassadeur in Turkije werd ontboden en Erdogan verkondigde dat Zweden niet langer kon rekenen op Turkse steun voor het NAVO-lidmaatschap.

Turks-Zweedse relatietherapie

Het rommelt al langer in de vergaderkamers waar de relatietherapie tussen de Turken en de Zweden plaatsvindt. De Turken eisen de uitlevering van 130 mensen die zij als Koerdische terroristen medeverantwoordelijk voor de couppoging in 2016 zien. De Zweedse regering ging gedeeltelijk mee in deze eisen om lid te kunnen worden van de NAVO.

Dit tot groot ongenoegen van de Zweden Democraten, de gedoogpartner die de coalitie van liberalen, liberaal-conservatieven en christendemocraten op de been houdt. Zij zien Erdogan als een ‘islamitische dictator wiens twintigjarige regeerperiode niet meer of minder democratische legitimiteit heeft dan die van Vladimir Poetin’, en willen hierdoor zo weinig mogelijk toegeven aan de Turkse eisen.

Onenigheid in Zweedse regering

Nadat Paludan de koran in brand had gestoken volgden meteen excuses van de Zweedse premier Ulf Kristensson. In een Engelstalige tweet met de tekst: ‘Ik wil mijn medeleven betuigen aan alle moslims die zijn beledigd door wat er vandaag in Stockholm is gebeurd’, nam hij officieel afstand van de acties van Paludan.

De Zweden Democraten beschouwden deze reactie als hoogst ongepast. In een Facebookbericht reageerde Jimmie Akesson, de leider van de Zweden Democraten, op de situatie. Daarin stond onder meer dat ‘…er een grens is aan hoe een regering zich zou moeten uiten. Niet in de laatste plaats omdat Zweden een niet te onderschatten binnenlandse islamitische dreiging heeft.’ Dit zal ongetwijfeld ter sprake komen op de volgende vergadering.

Opportunisme aan beide kanten

Zowel de Zweedse als de Turkse regering kunnen wel wat kleur op de wangen gebruiken. Aan Zweedse zijde zijn meerdere belangrijke verkiezingsbeloften zoals een prijsplafond en een verlaging van de brandstofaccijns slechts gedeeltelijk nagekomen met een veel lagere steun dan beloofd. Ook het bendegeweld in Stockholm lijkt voorlopig niet te verminderen, ondanks de grote beloftes die voor de verkiezingen gedaan werden.

Als de Zweedse regering een slaatje zou willen slaan uit deze rel is dit het uitgelezen moment, aangezien alles er op wijst dat de meerderheid van de Zweedse bevolking de Turkse reactie afkeurt en het demonstratierecht op de ruimst mogelijke manier interpreteert.

Aan Turkse zijde is er de tanende populariteit van president Erdogan. De Turkse economie gaat gebukt onder een inflatie die ver boven de 100% zou liggen en de Lira wordt met de dag minder waard. Een rel waarbij de overgrote meerderheid van het land achter de regering staat kan dan helpen om de populariteit weer iets te laten stijgen. Zeker met het oog op de Turkse verkiezingen van mei komt dit Erdogan niet slecht uit.

De gevolgen van dit alles zijn niet gering. De besprekingen over het Zweedse NAVO-lidmaatschap zijn abrupt in een totale impasse beland. Aangezien de Finnen niet zonder de Zweden willen toetreden, zal ook Finland voorlopig niet tot de NAVO behoren.

Ook binnenlands zijn de gevolgen aanzienlijk. De regering in Stockholm zal een sterker gezamenlijk standpunt ten opzichte van de islam en islamcritici moeten innemen om de rust binnen de gedoogcoalitie te bewaren. Als dit niet gebeurt, zou deze situatie kunnen leiden tot een regeringscrisis. Daarnaast moeten de 130 mensen die op het uitleverlijstje van Turkije stonden de komende maanden niet vrezen voor uitlevering.

Buitengewoon effectieve demonstraties

Na deze markante situatie beschouwd te hebben kan men tot de conclusie komen dat de drie demonstraties van zaterdag bijzonder effectief zijn geweest. De koranverbranding van Paludan heeft geleid tot wereldwijde ophef. De pro-Erdogan demonstratie heeft dankzij Paludan ook zijn doel bereikt, aangezien Erdogan in zijn thuisland de staatsman kan spelen die als een echte patriot de belangen van Turkije en haar grotendeels islamitische bevolking verdedigt.

Ook de anti-NAVO demonstratie heeft zijn doel dankzij Paludan bereikt, want het Zweedse NAVO-lidmaatschap is voorlopig op de lange baan geschoven. Als iemand zegt dat demonstreren niet werkt, verwijs dan naar de drie zaterdagdemonstraties van 21 januari 2023 in Stockholm en men zal de kracht van demonstraties nooit meer onderschatten.

Ulf Kristensson

Turkije sluit de deur voor Zweeds NAVO-lidmaatschap