Luttele maanden na het uitbreken van de coronapandemie verraste de vaak verguisde geneesmiddelenindustrie vriend en vijand. Ze waren er op meerdere fronten tegelijk in geslaagd vaccins te ontwikkelen. Niemand had dat zo snel verwacht en zeker onze federale minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke niet.

Europese Commissie

We kunnen zeker zeggen dat de snelheid van deze resultaten in hoge mate ondanks de politiek is gerealiseerd. De farmaceutische bedrijven stelden de vaccins ter beschikking van de markt.

De Europese Commissie voelde zich al snel geroepen haar toegevoegde waarde aan te tonen en nam het voortouw in de contractonderhandelingen met deze bedrijven. Hoewel de Commissie een heuse Europees Commissaris voor Volksgezondheid in haar rangen telt (namelijk de Cypriotische Stella Kyriakides) was het voorzitter Ursula Gertrud von der Leyen die de gesprekken naar zich toe trok. Opgeleid als arts heeft ze namelijk een zekere affiniteit met de materie. Bovendien zit haar echtgenoot, Heiko von der Leyen, in het managementteam van Orgenesis, een bedrijf dat onderzoek doet naar coronamedicatie en –vaccinatie.

Astra Zeneca

We gaan het hier niet hebben over wat er allemaal verkeerd liep tijdens die onderhandelingen en hoe ze zich ondanks de veel grotere volumes die ze mocht onderhandelen toch de kaas van het brood liet eten door onder andere Israël en Groot-Brittannië. De gemiddelde aankoper in een middelgroot bedrijf had dit absoluut beter en professioneler aangepakt dan Ursula. We gaan evenmin uitweiden over de vaudeville die ze nadien ten beste gaf met de vermeende vertragingen en de sterk gemediatiseerde invallen bij Astra Zeneca (AZ).

De Europese Commissie daagde het Brits-Zweedse farmabedrijf uiteindelijk voor de Brusselse ondernemingsrechtbank. Het is nog steeds onduidelijk wat de commissie daarmee wil bereiken. Wellicht nog wat natrappen naar het Verenigd Koninkrijk voor het verlaten van de EU. Want een schadevergoeding zal er zeker niet in zitten en zou bovendien volkomen misplaatst zijn. Het is wel handig meegenomen dat Ursula vanaf nu naar de rechtszaak kan verwijzen en geen verdere transparantie meer hoeft te geven over haar onderhandelingscapaciteiten.

Eva De Bleeker

Eind 2020 bewees ene Eva De Bleeker, tot dan toe één van de bleekste muizen in de regering De Croo, de sector van de geneesmiddelen nog een dienst. Ze vond het nodig, bij tweet, alle prijzen van de vaccins op straat te gooien. Ondanks het feit dat de contracten die de Europese Commissie, namens de lidstaten, met de verschillende pharmagiganten had gesloten en strikte vertrouwelijkheidclausules bevatten, kwamen de concurrenten, de toeleveranciers en de andere klanten nu exact te weten welke prijs per dosis aan wie betaald werd.

Dergelijke confidentialiteit wordt niet zomaar bedongen en wordt vaak gekoppeld aan strenge schadevergoedingen. Ten eerste beoogt men hiermee de door de EU zo verafschuwde concurrentievervalsende prijsafspraken te vermijden. Ten tweede dienen de producenten deze geheimhouding ook (back to back) te respecteren naar hun respectieve leveranciers, andere klanten enzovoort. Daarnaast zet dit ook de deur open voor na-ijver en her-negotiaties.

Sommige leveranciers zijn bereid (omwille van hun imago of omwille van het hoger maatschappelijk doel) om tijdelijk aan een verlaagde prijs te leveren op voorwaarde dat de concurrenten ook bereid zijn hun prijs te matigen. Je zal maar, zoals AstraZeneca, een inspanning hebben gedaan om een goede prijs te geven (of aan kostprijs te werken) om vervolgens niet alleen te zien dat sommige concurrenten vlotweg het vijf- of tienvoudige aanrekenen. Tegelijk dreigt het bedrijf ook vervolgd te worden omdat het de middelenverbintenis niet nakomt, daar waar de concurrenten zich ruimer lieten betalen voor een resultaatsverbintenis. Dat zijn twee maten en twee gewichten.

De Bleeker haalde het wereldnieuws en zette België te kijk als een land dat het niet te nauw neemt met confidentiële informatie en weinig respect toont voor intellectuele eigendom.

Patentbescherming

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat dit werd toegejuicht door kamerlid Raoul Hedebouw van de communistische PTB/PVDA die al langer pleit voor de afschaffing van de patentbescherming op nieuwe geneesmiddelen.

Grof gezegd waren er twee soorten vaccins. De eerste zijn gebaseerd op traditionele reeds lang gekende procedés (met behulp van infectieuze elementen, die ook gebruikt worden bij gewone griepvaccins, zoals AZ). De tweede, de zogenaamde mRNA vaccins zijn gebaseerd op een innovatieve technologie waarbij een kopie van messenger-RNA (mRNA) wordt gebruikt om een immuunrespons op te wekken. Het vaccin brengt moleculen van synthetisch RNA in immuniteitscellen (zie Pfizer en Moderna). Dat deze mRNA-vaccins bijgevolg duurder waren om te ontwikkelen is niet verwonderlijk.

Zuid-Afrika

De regel in de geneesmiddelenindustrie is immers (net zoals trouwens in alle sectoren waar innovatie en intellectuele eigendom belangrijk zijn) dat de kostprijs de eerste jaren veel hoger ligt. Dat komt omdat al die kosten van wetenschappelijk onderzoek moeten gerecupereerd worden. En men vindt pas financiering voor dergelijk duur onderzoek wanneer men zeker kan zijn van een redelijke termijn om de investering terug te verdienen. Door het aanhoudende populistische gezeur van links om deze patenten af te schaffen, en eigenlijk deze intellectuele eigendom te willen confisqueren, wordt het moeilijker om dergelijk onderzoek op zo’n korte termijn tot een succes te brengen.

Daar waar voor een AZ-vaccin slechts 1,78 euro wordt betaald, bleek het Moderna-vaccin met 18 pond het duurste van de mRNA-vaccins. Het Moderna-vaccin werd dus te kijk gezet als het duurste. Is het toeval dat in Zuid-Afrika dan een bende knutselaars aan de slag zijn gegaan om het vaccin na te maken?

Vaccins vernietigen

Dat ze zich daar niet gestoord hebben aan het feit dat het Moderna-vaccin juridisch beschermd is door patenten zal ongetwijfeld aanleiding geven tot juridische stappen tegen de Zuid-Afrikaanse wetenschappers. Dan zal ook blijken in wiens opdracht ze hebben gehandeld.

Het was ook voor niets nodig om het Moderna-vaccin te gaan namaken omdat er momenteel veel meer vaccins beschikbaar zijn in Afrika dan ze kunnen of willen injecteren. Ze moeten ze zelfs massaal vernietigen.

Trouwens wie pleit voor de afschaffing van patenten toont aan helemaal niets begrepen te hebben van deze materie. Patenten laten juist toe om de uitvindingen openbaar te maken en beschikbaar te maken voor verder wetenschappelijk werk met behoud van het intellectueel eigendomsrecht van de uitvinder uiteraard. Er hoeven dus geen “codes gekraakt” te worden, zoals Kitir en Van Ranst in Zuid-Afrika zijn gaan toejuichen. Maar het minste dat een uitvinder mag verwachten is toch dat die zelf de producenten mag selecteren.

Het is ook gevaarlijk om geneesmiddelen die al zekere resultaten hebben voorgelegd zomaar te gaan namaken. De werkzaamheidsgraad ligt veel lager en het geeft bijgevolg een vals gevoel van bescherming. Daardoor worden alle inspanningen om mensen te overtuigen zich te laten vaccineren op de helling gezet. Bovendien verstoort het de normale marktwerking en de economische cyclus van geneesmiddelenproductie omdat schaarse middelen afgewend worden die anders zouden gaan naar de meest efficiënte producenten.

Kitir

Wat we vorige week gezien hebben met het bezoek van dansminister Kitir en viroloog, én uitvoerder van de PVDA-agenda, Marc Van Ranst in Zuid-Afrika was niet alleen uiterst gênant en een kwetsende verspilling van middelen die elders beter konden ingezet worden. Het is bovendien nefast voor ons imago. De indruk wordt gewekt dat Vlaanderen geen respect heeft voor bedrijfsgeheimen en patentrechten en meewerkt aan de schending van intellectuele eigendom van trouwe partners als Moderna.

Farmaceutische bedrijven zijn zeer discreet en terughoudend wanneer het om het openbaar maken van claims gaat maar ze werken op lange termijn. Dit gedrag zal zeer schadelijk blijken voor onze economie wanneer een dergelijk bedrijf een nieuwe locatie zoekt of wenst uit te breiden. Dan zal men dit zeker in overweging nemen.

Vandaag geeft uitgerekend Moderna een signaal en kondigt de opening aan van een commercieel filiaal in België om de levering van mRNA vaccins en andere medicatie te ondersteunen. In eerste instantie zouden ze al een tiental commerciële mensen aanwerven. rOp termijn sluit ik ook productiesamenwerkingen in België niet uit’ voegt Moderna CEO Stéphane Bancel er fijntjes aan toe in een gesprek met De Tijd. Daarvoor moeten de randvoorwaarden uiteraard wel goed zitten en zal België in de eerste plaats dienen aan te tonen dat er in een klimaat van vertrouwen en met respect voor innovatie en intellectuele eigendom samengewerkt kan worden. Dergelijke bezoekjes aan Zuid-Afrika passen daar niet bij.

Tenzij men natuurlijk van plan is om wereldwijd ongeschoolden met weinig tewerkstellingspotentieel te blijven aantrekken. In dat geval moeten we inderdaad de e-commerce distributiecentra terug halen van over de grens en de hooggekwalificeerde jobs van Pfizer en dergelijke naar de buurlanden laten vertrekken.

Ursula Gertrud von der Leyen

In de luwte van het aflopend jaar (4): Democratie versus autocratie

Dwalen met Kitir en Van Ranst in Zuid-Afrika