De Tunesische president Kais Saied komt terug op de omstreden migratiedeal die hij enkele maanden geleden in Tunis afsloot met onder meer EU-commissievoorziter Ursula von der Leyen en Italiaans premier Giorgia Meloni. Die deal is voor Europa nochtans cruciaal om de aanzwellende instroom van Afrikaanse migranten vanuit Tunesië in te perken.

De Tunesische president liet maandagavond weten dat de financiële steun die de EU nu aan Tunesië wil geven te klein is, en bovendien in strijd met de overeenkomst die drie maanden geleden werd ondertekend.

Dat zogenaamde memorandum of understanding ging een heel stuk verder dan zomaar een zak geld voor het Noord-Afrikaanse land. Het was in eerste instantie een economisch en commercieel partnerschap, dat Tunesië op weg moest zetten naar een aantal noodzakelijke economische hervormingen. Hiermee hoopten beide partijen deels ook de grondoorzaak van migratie aan te pakken. Tunesië zit financieel en economisch in bijzonder slechte papieren, waardoor almaar meer Tunesiërs en zwarte migranten op Tunesisch grondgebied het zekere voor het onzekere nemen en richting Europa trekken.

Financiële plaatje

Naast de plannen voor economische samenwerking en ondersteuning omvatte de deal uiteraard ook een belangrijk migratieluik. De topprioriteit daarin is de strijd tegen de illegale migratie. Tunesië maakte van bij aanvang duidelijk dat het absoluut zelf de eigen grenzen wilde blijven bewaken, maar beloofde ook meer eerbied voor de mensenrechten. Het land engageerde zich ook tot een strenge aanpak van criminele smokkelnetwerken. Ook werd er afgesproken om beter samen te werken bij de coördinatie van zoek- en reddingsacties op zee.

Het veelbesproken financiële plaatje van dat partnerschap viel dan weer uiteen in twee luiken. Enerzijds zou de EU nu meteen al 150 miljoen euro ter beschikking stellen om de Tunesische economie op korte termijn te ondersteunen. Anderzijds werd op langere termijn ook een lening van 900 miljoen euro in het vooruitzicht gesteld. Die werd afhankelijk gemaakt van een verplicht hervormingsprogramma voor Tunesië, iets waar het Tunesische regime zich al van bij het begin weinig enthousiast over toonde.

Onbetrouwbare despoten

Dat de Tunesische president de deal nu zelf lijkt op te blazen, is koren op de molen van de critici van het eerste uur. Die voeren al maanden aan dat de EU geen akkoorden moet afsluiten met onbetrouwbare despoten zoals Saied. Het nieuws komt ook niet echt uit de lucht vallen: vorige maand nog ontzegde Tunesië vijf leden van de commissie Buitenlandse Zaken van het Europees Parlement de toegang tot het land, met het argument dat het geen inmenging wilde in de binnenlandse aangelegenheden. Hoewel dat nergens met zoveel woorden bevestigd wordt, heeft het er alle schijn van dat de Tunesische president ontevreden is met het relatief kleine bedrag waar de EU nu al mee over de brug wil komen en dat hij de de druk verder wil opvoeren.

In een reactie benadrukt staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) dat het nooit de bedoeling was dat Tunesië een blanco cheque zou krijgen. ‘Het gaat en ging nooit om liefdadigheid. Voor het belangrijkste luik van de investeringen moet Tunesië voldoen aan hervormingen die het IMF voorschrijft. Ik begrijp dat de president dat niet leuk vindt, maar in een partnerschap mag je iets van elkaar verlangen. Dit gaat om investeringen en hervormingen waar ook de Tunesische bevolking baat bij heeft, en waarmee de EU de mensen ook lokaal een perspectief wil bieden. Maar voor een goed begrip: wij zijn niet rechtstreeks betrokken bij de uitvoering van de Tunesië-deal. De implementatie daarvan ligt in handen van de Europese Commissie.’

Zwaktebod

Assita Kanko, Europarlementslid én migratiespecialist voor N-VA, kantte zich al van bij het begin tegen het akkoord. Zij toont zich dan ook hard voor de Europese aanpak van de voorbije maanden. ‘Los van de mensenrechtenschendingen is president Saied compleet onbetrouwbaar, zo erg zelfs dat een mens zich gaat afvragen wat de EU bezielt en wat daar werd besproken. Van alle zogezegde afspraken komt niks in huis, en er zijn meer illegale migranten dan ooit. De deal met Tunesië is een zwaktebod en draait nu ook uit op een flop. De EU moet haar huiswerk opnieuw maken en betere afspraken aangaan.’

Ursula von der Leyen en Italiaans premier Giorgia Meloni

Tunesië legt bom onder migratiedeal met Europa