Nog voor Ursula Von der Leyen de bevoegdheden van de nieuwe commissarissen heeft bekendgemaakt, dreigt die nieuwe Europese Commissie al in zwaar weer te belanden. De Italiaanse kandidaat-commissaris Raffaele Fitto wordt door socialisten en liberalen in het Europees Parlement (EP) weggezet als ‘extreemrechts’ en dan is het kot uiteraard al snel te klein.

Flashback naar medio juli van dit jaar, toen Ursula von der Leyen door het Europees Parlement werd herverkozen als voorzitter van de Europese Commissie. Ze kreeg daarbij, opvallend genoeg, níet de steun van de Italiaanse premier Giorgia Meloni. Von der Leyen had Meloni de maanden daarvoor nochtans stevig het hof gemaakt, maar het zat de Italiaanse premier bijzonder hoog dat de Duitse commissievoorzitter finaal opnieuw voor een klassieke centrumcoalitie opteerde met christendemocraten, socialisten en liberalen. Toen al stond in de sterren geschreven dat Von der Leyen de brokken met Meloni wellicht zou proberen te lijmen door de Italianen een zwaarwegende bevoegdheid in de nieuwe Europese Commissie aan te bieden. Door de stevige verschuiving naar rechts in het Europees Parlement én omwille van het economische gewicht van Italië kan ze zich niet veroorloven om op ramkoers te blijven met Meloni.

Topportefeuille

Enter Raffaele Fitto. Raffaele wie? Fitto mag hier dan weinig belletjes doen rinkelen, in Italië én op de Europese scène is hij wel degelijk een politiek zwaargewicht. De uit het Zuid-Italiaanse Puglia afkomstige carrièrepoliticus zetelde eerder al in het EP en maakt vandaag deel uit van de regering-Meloni, waar hij onder meer verantwoordelijk is voor Europese Zaken en voor de besteding van de Europese cohesiefondsen. Hij maakte eerder carrière binnen Forza Italia, maar na een dispuut met Berlusconi stapte hij over naar de Fratelli d’Italia van Meloni. Dat was toen nog een kleine oppositiepartij.

Toen Meloni in 2022 premier werd, kreeg Fitto een topportefeuille in de nieuwe regering. Ook in Europese kringen wordt hij breed geapprecieerd en geniet hij allerminst de reputatie een ideologische scherpslijper – laat staan extreemrechts – te zijn. Het signaal dat Meloni met deze voordracht gaf, lijkt dan ook onmiskenbaar: ze wil graag constructief samenwerken met de nieuwe Commissie-Von der Leyen. En dat is omgekeerd wellicht ook zo, zeker als het over het heikele migratiedossier gaat.

Extreemrechtse commissaris

Toch gingen de Europese poppetjes meteen aan het dansen toen de Duitse krant Die Welt eerder deze week met het nieuws kwam dat Fitto in de nieuwe Europese Commissie wellicht de bevoegdheden economie en het Europese herstelfonds krijgt. Hij zou dan meteen ook een soort ‘supercommissaris’ én vicevoorzitter van de nieuwe Commissie worden.

Valérie Hayer, de Franse voorziter van de libarale Renew-fractie in het EP, ontbond meteen al haar duivels. ‘Een extreemrechtse commissaris als zwaargewicht in de nieuwe Europese Commissie, dat kan absoluut niet’, klonk het. ‘Ik heb Ursula von der Leyen duidelijk gemaakt dat dit voor ons onaanvaardbaar is.’

Ter herinnering: die liberale fractie kreeg bij de recente Europese verkiezingen een heuse oplawaai en moest 14 zetels inleveren. Ze is vandaag ook maar de vijfde fractie meer in het EP, ironisch genoeg ook kleiner dan de conservatieve ECR-fractie waarvan ook Meloni’s Fratelli d’Italia deel uitmaakt. Ook bij de socialistische fractie in het EP valt intussen gemor te horen over de plannen van Von der Leyen.

Het wordt dus uitkijken naar de hoorzittingen in oktober, waarbij alle kandidaat-commissarissen groen licht moeten krijgen van het Europees Parlement. Fitto, die in Italië toezicht houdt op de besteding van de 200 miljard euro uit het Europese herstelfonds waarop Italië recht heeft, beschikt zonder meer over voldoende adelbrieven voor een topjob in de Commissie. Maar dat lijkt voorlopig ondergeschikt aan de inschatting dat hij ‘een rechtse extremist’ zou zijn. Dat een commissaris met een uitgesproken rechts profiel ook een duidelijk politiek signaal zou zijn naar de Europese kiezer toe, die in juni een stuk naar rechts opschoof, is wellicht ook een detail.

Valérie Hayer

Een extreemrechtse Europese commissaris, echt?