Het fameuze principeakkoord met Engie, dat de regering naar eigen zeggen sloot op 21 juli, blijkt op drijfzand gebouwd. Het parlement blijft met vragen zitten na de late toelichting. De premier en de minister bleken niettemin zeer voldaan, terwijl de echte onderhandelingen nog moeten beginnen.

Eindelijk uitleg

Ruim een maand na het principeakkoord met Engie kwamen minister van Energie Tinne Van der Straeten en premier Alexander De Croo dinsdag uitleg geven aan de bevoegde Kamercommissie Energie. Ondanks de vraag om de commissie achter gesloten deuren te houden (omdat de inhoud te vertrouwelijk zou zijn), besliste men om de zitting toch publiek te houden.

Het feit dat de commissie Energie pas op 30 augustus tekst en uitleg kreeg, terwijl De Croo en Van der Straeten al een persconferentie over het ‘principeakkoord’ gaven op 22 juli, was op zich al een kaakslag aan de volksvertegenwoordigers. De manier waarop, bleek een tweede kaakslag aan de verkozenen des volks.

Minister Van der Straeten mocht de commissie dan een complimentje geven dat het orgaan steeds constructief meewerkt over de grenzen van meerderheid en oppositie heen, het nam niet weg dat de commissie weer met een kluitje in het riet werd gestuurd en zich daar ook heel bewust van bleek.

De keizer draagt geen kleren

Des te opmerkelijker is dat niemand van de kamerleden echt durfde zeggen dat de keizer geen kleren draagt. Thierry Warmoes (PTB-PVDA) wees zowel in zijn exposé, als in zijn reactie op de antwoorden op zijn vragen terecht op de feiten dat de regering alle vooropgestelde rode lijnen had overschreden en zo Engie in een zetel had gemanoeuvreerd.

Wat bijzonder opviel, was de lichtheid waarmee premier De Croo duidelijk onvoorbereid al freewheelend kwam platitudes verkondigen over een ‘complex dossier’, zonder in details te treden. Van der Straeten toonde meer respect. Ze antwoordde netjes op de vragen en had ook de schriftelijke vragen grondig voorbereid. Ze gaf echter, zoals gebruikelijk, een dogmatische uitleg die vooral Marie-Christine Marghem (MR) weinig kon bekoren. Tussen beide dames ging sowieso al weinig liefde verloren. ‘Ze kent er niks van. Het enige wat ze kent is hernieuwbare energie. Al wat ze uitkraamt is dogmatisch’, zei Marghem achteraf aan de bar.

Kerncentrales

Van der Straeten beklaagde zich tijdens de gedachtewisseling van het feit dat de verlenging van de jongste kernreactoren hoegenaamd niks te maken heeft met de energieprijzen en dat sommigen de kerncentrales onterecht opvoeren als oplossing voor de energieprijzen.

Deze sneer was vooral bedoeld voor Warmoes en Reccino Van Lommel (Vlaams Belang). Voor haar partijgenoot Samuel Cogolati (Ecolo) had ze dan weer bemoedigende woorden, hoewel die in zijn interventie alvorens de zaal vroegtijdig te verlaten uitblonk door dogmatische en groene stokpaardjes over kernafval.

De regering liet de kamerleden op hun honger. Voorzitter Christian Leysen (Open Vld) concludeerde diplomatisch dat hij een ruime consensus waarnam over de verlenging van de jongste kernreactoren. Naderhand bevestigden zowel Van Lommel, Bert Wollants (N-VA) en Kris Verduyckt (Vooruit) dat ze eigenlijk niks wijzer waren geworden van de namiddag in de commissie. Nochtans moest de vergadering het principeakkoord bespreken. Volgens Leysen oversteeg dit het nucleaire dossier en vatte hij de bespreking aan met de vaststelling dat ‘de politiek geen mirakels kan verrichten’.

Warrig betoog van De Croo

De Croo begon zijn warrig betoog met de mededeling dat het principeakkoord een ‘cruciale stap’ was in de onderhandelingen met Engie, die ‘vastere grond onder voeten moet geven in een moeilijke geopolitieke context’. Door in een gezamenlijke aparte juridische structuur te stappen, betrad de regering de ruimte waar ‘strategische beslissingen’ genomen worden.

Volgens De Croo zien we nu ‘hoe energie een essentieel onderdeel van veiligheid en onveiligheid is geworden’ en de Belgische staat ‘controle krijgt, controle die we nooit hebben gehad’. De Croo vond dit een belangrijk deel van ‘de puzzel’ en pakte nogmaals uit met de ‘prijsplafonds’, waar naar eigen zeggen België een pionier was.

Hij merkte blij op dat ook de voorzitster van de Europese Commissie die nu zou onderschrijven. Hij noemde het ‘akkoord’ met Engie een ‘zeer evenwichtig akkoord’. Ook Van der Straeten zei dat ‘take back control’ is waar het over gaat. ‘Energie is altijd een bron geweest van welvaart’, vervolgde Van der Straeten om dan weer terug te vallen op haar retoriek dat ‘dit over reactoren gaat, die niet aangetast zijn door scheurtjes in de reactorvaten’. Haar vaste mantra met de groene framing rond de waterstofvlokken dus, die volgens alle wetenschappers en vooral het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) absoluut onschadelijk zijn.

Desinformatie door Van der Straeten

In haar uitleg hamerde van Van der Straeten telkens weer op het kernafval en spuide de desinformatie waar ze stilaan bekend voor is. Ze zette trouwens de deur wagenwijd open voor actiegroepen en antikernenergie-lobbyisten door er op te wijzen dat een milieueffectenrapportage zal moeten volgen.

Over het ‘special purpose vehicle’ (SPV) dat de Belgische staat in een 50/50-verhouding zal oprichten met Engie om de exploitatie van de jongste kernreactoren uit te voeren na de levensduurverlenging, deelde ze mee dat dit vehikel een structuur krijgt waarbij ook derde partijen kunnen instappen.

De regering zou reeds de federale participatiemaatschappij en een zakenbank hebben aangesteld. Ook NIRAS, het FANC en de CREG zijn volgens de minister betrokken. ‘Dat is het kader waarin we onderhandelen’, aldus Van der Straeten. De eerste verbintenis wordt voorzien in september. Een pittige deadline aangezien Engie de brandstof tijdig moet bestellen.

De SPV is een louter financieel vehikel volgens Van der Straeten. ‘De lusten en de lasten zullen gedeeld worden.’ Volgens Van der Straeten zal de vervuiler betalen en alle relevante elementen zullen daarvoor in rekening gebracht worden. ‘Het moment dat het kernafval overgedragen wordt zal daar een prijs op geplakt worden.’

Nagels met koppen

Uit de vragen die op de uitleg van Van der Straeten en De Croo volgden viel vooral op dat niet iedereen even goed had zitten luisteren en de vijf minuten per partij vooral volgepropt werden met op voorhand opgestelde verklaringen in plaats van echte vragen.

Toch sloegen een aantal parlementairen nagels met koppen. Zo wees Warmoes terecht op het niet te ontkennen feit dat Engie spreekt over een ‘niet-bindende intentieverklaring’ in plaats van een ‘principeakkoord’. Warmoes noemde het persbericht van 22 juli een Sibillijnse tekst, die eerder deed denken aan het orakel van Delphi.

Zijn conclusie was dat de Belgische staat de twee basisvoorwaarden (namelijk geen exploitant worden en niet betalen voor kernafval) blijkbaar overboord gooide. Dat de staat zal opdraaien voor niet enkel het supplementair kernafval, maar alle afval van de zeven kernreactoren, leek Warmoes het grootste cadeau aan Engie.

De regering heeft niks binnengehaald

Wollants voegde er fijntjes aan toe dat het ‘akkoord’ meer op een akkoord tussen de regeringspartijen lijkt, dan op een akkoord met Engie. Eigenlijk heeft de regering nog niks binnengehaald. Als Engie uit het niet-bindend akkoord stapt, heeft de regering niks in handen.

Bovendien rekende Wollants even voor dat als Engie pas in december of januari 2023 kernbrandstof bestelt, het 36 maanden duurt alvorens de levering volgt. Als het dossier niet bij het FANC is ingediend in december, dan heeft de regering een groot probleem. Aangezien de kosten voor een verlenging van tien jaar quasi dezelfde zijn als voor twintig jaar, riep Wollants op om dit te overwegen.

Problematische voorwaarden

De kritiek van Cogolati van Ecolo betrof dan weer dat de voorwaarden van het akkoord voor zijn partij problematisch zijn. Ten eerste: Waar blijven de garanties dat de werken aan de kernreactoren tijdig klaar zullen zijn voor de verlenging?

Ook wou Ecolo weten welke prijs Engie bedongen heeft voor de stroom die de kerncentrales zullen leveren, de zogenaamde risicopremie. Die risicopremie is het extra deel in de prijs voor stroom, die bovenop de normale prijs komt op basis van de productieprijs en de gebruikelijke winstmarge.

Verder vroeg Cogolati zich af welk statuut de werknemers zullen krijgen. Worden ze werknemers bij een nieuwe werkgever? Een antwoord bleef uit. Net als Van der Straeten, bleef Ecolo hameren op de oplossingen voor het kernafval, die volgens hen onbestaande zijn.

Opbouwende kritiek…?

Kris Verduyckt (Vooruit) probeerde opbouwende kritiek te geven, maar kwam net als zijn collega-kamerleden van een kale reis thuis. Verduyckt uitte drie bezorgdheden: ten eerste een bindend contract met Engie, waarbij Engie als experten in de materie geen kosten kunnen ontlopen (lees: Laat de regering zich rollen?).

Ten tweede: Hoe krijgt de regering zicht op de echte lusten en lasten? Een kerncentrale uitbaten is geen overheidsbevoegdheid en de overheid kent die nijverheid niet goed genoeg. Ten derde: Hoe zit het met die risicopremie? Wat als op het eind van het verhaal de kosten bij de belastingbetaler belanden en de speelruimte van toekomstige regeringen beperkt blijkt? Ook deze vragen bleven grotendeels onbeantwoord.

Vanuit de PS volgde nog een oproep om niet Engie, maar haar aandeelhouder de Franse staat te vatten. Zelfs om in het kapitaal van Engie te stappen. De volgende reactie van één van de Franstaligen sprak boekdelen: ‘Ce n’est pas un accord, même pas un accord de principe. C’est une feuille de route’.

Brede consensus

Christian Leysen zag in de ‘letter of intent’ een brede consensus over verlenging. Hij bedankte ook het head of public affairs van Engie voor diens aanwezigheid. Dat nam niet weg dat Alexander De Croo de tekst van het ‘principeakkoord’ nog steeds niet wil delen met de commissie.

Verontrustend was dat Van der Straeten beweerde dat Engie een punt had, toen het zei dat als de normen voor ontmanteling in 2033 duurder zouden uitvallen dan nu, Engie terecht zou kunnen aanvoeren dat die meerkosten dus voor de regering zijn omdat ze door de verlenging de ontmanteling niet konden doen aan lagere kosten.

Nog iets positief

De teneur was dus vooral gelaten. Wollants vatte samen dat het enige positieve is dat er eindelijk een kader is waarbinnen te onderhandelen. De enige zekerheid is dat Engie de tafel nog niet verlaat. Helaas heeft de regering alle goede kaarten uit handen gegeven, zodat de enige optie nog is om ‘open miserie’ te spelen.

Ook Marghem – die tot de meerderheid behoort – was ‘un peu déçu’. De zogenaamde verviervoudiging van de windmolens, waar Van der Straeten naar verwees, is in realiteit een fractie van wat nodig blijkt. Voor haar houdt de regering best alle zeven de kernreactoren in bedrijf. De socialist Verduyckt besloot zelfs dat hij een akkoord dat er niet is, niet kan steunen.

Momenteel betaalt de regering een gebrek aan planning en een gebrek aan taboeloze energiepolitiek. De onderhandeling met Engie vindt plaats op een flinterdun ijslaagje, waar elk moment doorgezakt kan worden. Misschien daarom dat de parlementsleden deze pirouettes van de regering tolereren.

Van Lommel

Politieke zelfbevrediging van de premier en de minister in de Kamercommissie Energie