Van marxisten-leninisten valt het niet onmiddellijk te verwachten, maar de leiders van de ‘Deutsche Demokratische Republik’ (DDR), de socialistische Oost-Duitse staat, schuwden het woord ‘nationaal’ niet. Zo noemden ze hun marxistisch geïndoctrineerde leger zonder enige schroom ‘Nationale Volksarmee’ (NVA), een leger dat er dan ook toe diende om de eigen ‘socialistische natie’ tegen het ‘imperialisme’, de ‘kapitalistische vijand’ aan haar westelijke grens, te verdedigen.

De oprichting van de NVA op 1 maart 1956 gebeurde minder dan een jaar na die van de Bundeswehr, het leger van de (oude) Bondsrepubliek Duitsland. Het bestaan van Duitse legers – twee nog wel – en dat amper tien en elf jaar na de capitulatie van de Wehrmacht (het op Adolf Hitler ingezworen leger), was niet iets vanzelfsprekends. In westelijk Duitsland waren er hevige discussies in politiek en samenleving voorafgegaan aan de oprichting van de Bundeswehr. Vele West-Duitsers vonden het niet kunnen dat landgenoten na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog weer in legeruniform door de straten zouden marcheren. Maar de Koude Oorlog maakte dat Amerika en de Sovjet-Unie elk hun ‘eigen’ Duitse staat weerbaar wilden zien in de botsing van de ideologische systemen.

Dodelijke stoot

De Bundeswehr bestaat nog altijd, maar de NVA is opgedoekt sinds de toetreding van de DDR tot de Bondsrepubliek Duitsland op 3 oktober 1990. Waar de officieren en soldaten van de Bundeswehr gelden als ‘Staatsbürger in Uniform’, hadden die van de NVA de uitdrukkelijke opdracht toebedeeld gekregen de macht van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED), de leidende partij van de DDR en ‘avant-garde van de werkende klasse’, te schragen. Dat was zeker nodig na de mislukte volksopstand van 17 juni 1953 in Oost-Berlijn en vele andere Oost-Duitse steden, die de machthebbers van de SED de daver op het lijf had gejaagd. Het was aan het ingrijpen van de Sovjet-Russische troepen te wijten dat de SED aan het bewind kon blijven. Maar het was ook Moskou dat tijdens de Wende van 1989-’90 de DDR als een rijpe appel zou laten vallen in de schoot van een op ‘Wiedervereinigung’ aansturende Bondsrepubliek. De dichter Peter Hacks zou deze dubbelzinnigheid van Sovjet-Rusland als volgt onder woorden brengen: ‘Die Sowjetmacht, sie schenkte uns das Leben. Sie hat uns auch den Todesstoß gegeben.’

Sprong uit het venster

De DDR was nog jong als staat toen ze begon met de opbouw van een regulier leger. Daarvoor had ze expertise nodig, en die vond ze bij de vele mannen die nog als officier, onderofficier of soldaat hadden gediend in de Wehrmacht. Degene die in aanmerking kwamen, waren zij die in Sovjet-Russische krijgsgevangenschap ideologisch omgeschoold waren in zogenaamde ‘antifascistische frontscholen’. In 1958 vormden ze wel 23 % van het 20.399 eenheden tellende officierenbestand van de NVA. De bekendste onder de voormalige generaals van de Wehrmacht die aan de bakermat van de NVA stonden, was Vinzenz Müller (1894-1961). Zijn eerste optreden op het toneel van de geschiedenis had hij nog voor de oorlog gespeeld tijdens de ‘Preußenschlag’ van 20 juli 1932. Hij voerde toen de door rijkspresident Paul von Hindenburg gelaste afzetting van de sociaaldemocratisch bestuurde regering van Pruisen, de grootste deelstaat van Duitsland, uit. Daarmee verloor de SPD haar sterkste bolwerk tegen de nationaalsocialisten van Hitler die zo de intensiteit van hun aanvallen op de ‘Weimarer Republik’ (1919-’33) met haar federalistische structuur konden opvoeren. Tijdens het Derde Rijk was Müller zelf ingewijd in bepaalde samenzweringsplannen van de militaire top tegen de ‘Führer’. Gedurende de oorlogsjaren diende hij aan het oostfront. Op 8 juli1944, toen zijn troepen ingesloten waren door het Rode Leger, gaf hij zich persoonlijk over en beval hij zijn soldaten de wapens neer te leggen. Toen Sovjetleider Stalin op 17 juli 1944 50.000 Duitse krijgsgevangenen door de straten van Moskou liet sjokken, bevond Vinzenz Müller zich vrijwillig onder hen. Na de oorlog begaf Müller zich naar de ‘Sowjetische Besatzungszone’ waaruit in 1949 de DDR ontstond. Daar leidde hij de ‘Kasernierte Volkspolizei’, de voorloper van de ‘Nationale Volksarmee’. De SED maakte dus dankbaar gebruik van de expertise van voormalige leden van de Wehrmacht om haar eigen leger op te bouwen. Maar op 15 februari 1957 besloot het politbureau hen stapsgewijze tegen het einde van de jaren ’50 te ontslaan of met pensioen te laten gaan. Müller ging op pensioen in februari 1958, maar het gerucht deed de ronde dat hij al in december 1957 geschorst was omdat hij zich tegen de leidende rol van de SED binnen de NVA zou hebben gekant. Müller kon dit alles moeilijk verkroppen. Op 12 mei 1961 stortte hij zich uit het venster van zijn woning in Oost-Berlijn.

Het ‘Afrikakorps van Erich Honecker’

De extreemlinkse krant Junge Welt noemt in haar uitgave van 23 februari 2016 de NVA een ‘Armee des Friedens’, dat Duitse leger dat nooit een oorlog heeft gevoerd (terwijl ze de Bundeswehr verwijt deel te nemen aan buitenlandse gevechtsoperaties van de NATO). Het had ook anders kunnen lopen. Toen de machthebbers van de Sovjet-Unie zich in augustus 1968 opmaakten om de Praagse Lente neer te slaan, was aanvankelijk voorzien dat de NVA zou deelnemen aan de interventie in Tsjecho-Slowakije. Van die plannen werd uiteindelijk afgezien omdat het de eerste keer zou zijn dat troepen uit een deel van het vroegere Duitsland gewapenderhand in het buitenland zouden interveniëren en dit herinneringen aan duistere tijden zou oproepen. Voor het overige was de NVA ook aanwezig in Afrika en het Midden-Oosten waar de twee supermogendheden, Amerika en de Sovjet-Unie, met elkaar wedijverden. Militaire adviseurs van de NVA stonden bevriende regimes bij met hun expertise op het vlak van wapenkunde. Volgens historici zoals Gordon A. Craig en Walter Döbler zouden soldaten van de NVA in de jaren 70 betrokken geweest zijn bij gevechten in Eritrea en Mozambique. Het gezaghebbende Duitse magazine ‘Der Spiegel’ betitelde in haar uitgave van 3 maart 1980 de NVA op haar omslag als ‘Honeckers Afrikakorps’ (nvdr Erich Honecker was secretaris-generaal van de SED van 1971 tot 1989 en voorzitter van de Staatsraad van 1976 tot zijn afzetting in 1989). In eigen land werd de NVA bij het uitbreken van de ‘Wende’ in de herfst van 1989 in alarmtoestand verzet. Even werd er gevreesd dat ze het bevel zou krijgen om met geweld een einde te maken aan de massademonstratie van misnoegde DDR-burgers op 9 oktober 1989 in Leipzig. Op het laatste moment werd die opdracht ingetrokken. Daardoor bleef de DDR een bloedbad zoals op het Plein van de Hemelse Vrede in Beijing op 4 juni 1989 bespaard.

Bezegeld

Na de val van de Muur op 9 november 1989 was het lot van de DDR bezegeld en daarmee ook dat van de NVA. Op 23 augustus 1990 stemde de ‘Volkskammer’, het parlement van de DDR, voor de toetreding tot de Bondsrepubliek. Diezelfde dag verordende het na de Wende opgerichte DDR-ministerie voor Ontwapening en Verdediging dat alle voertuigen, schepen en vliegtuigen van de NVA van hun munitie moesten ontdaan worden. Van de 36.000 NVA-officieren zouden er slechts 3200 de overstap maken naar de Bundeswehr. Op 4 oktober 1990, een dag na de Duitse Eenmaking, nam Gerhard Stoltenberg, de minister van Defensie van de Bondsrepubliek, het commando over de troepenonderdelen van de ontbonden NVA over. Daarmee was de NVA definitief geschiedenis.

Foto: (c) http://nva.bizhat.com

Vinzenz Müller

Met de NVA tegen het Imperialisme!