We gaan dieper in op de stripmarkt. Die kent wereldwijd immers spectaculaire (prijs)bewegingen. Bovendien heeft Doorbraak de laatste maanden dit medium terecht meer in de schijnwerpers geplaatst.

Kuifje breekt records in Europa

In de jaren 80 was er in de Hoogstraat te Antwerpen de stripwinkel ‘Papa Beer’. Die was genoemd naar de kleurrijke eigenaar, die oude stripverhalen verkocht. In de vitrine stond continu de eerste druk van het verhaal ‘Rikki en Wiske in Chocowakije’ (Willy Vandersteen). Daar bood men toen tot 5.000 BEF voor. Ondertussen wordt dit album in heel goede staat verkocht aan bijna 10.000 euro! Die trend heeft zich verder doorgezet, vooral wat de originele tekenplaten betreft.

In Europa is Kuifje de ster. Op 14 januari wordt een proefcover van het Kuifje-album de Blauwe Lotus in een Parijs veilinghuis te koop aangeboden. De schatting bedraagt tussen 2,2 en 2,8 miljoen euro! Dit zou een nieuw record voor Kuifje betekenen. En we denken dat de kans erg groot is dat dit gebeurt.

American Comics

Tussen 14 en 17 januari 2021 vindt er dan weer een grote online veiling plaats bij Heritage in Dallas (Verenigde Staten) van voornamelijk American Comics. Het gaat om zowel boekjes als originele tekeningen. Ook daar worden hoge prijzen verwacht. Het allereerste verhaal met Superman (Action Comics nr. 1 uit 1938, toen het 10 cent kostte) werd in 2014 voor 3,2 miljoen USD verkocht op eBay. Het is daarmee het duurste stripverhaal ter wereld.

In november 2020 werd het allereerste boekje met een strip van Batman (Detective Comics nr. 27 uit mei 1939) verkocht voor 1,5 miljoen USD bij Heritage! Van beide superhelden ontstond enkele jaren na hun genesis een aparte serie. Superman nr. 1 (1939) werd in mei 2020 verkocht aan 144.000 USD (wel in mindere staat). Batman nr. 1 (1940) staat te koop voor half januari bij Heritage. In de pre-auction wordt er reeds 1.275.000 USD voor geboden, weliswaar in zeer goede staat (zonder kosten ad 20 %). Als je andere loten bekijkt voor de veiling bij Heritage zijn prijzen van 20.000-30.000 schering en inslag. Vooral de originele tekeningen doen het goed.

Dit zijn inderdaad bedragen om van te duizelen. Maar ook in Europa gaat het goed. In november werd op een Brusselse veiling een originele plaat uit het Gouden Paard getekend door Willy Vandersteen (de fameuze blauwe reeks van Suske en Wiske) verkocht aan 23.000 euro. Toen werd ook een tekening van de Waalse tekenaar Comès verkocht voor bijna 53.000 euro.

De goudhaantjes

Deze prijzen gelden enkel voor topplaten die vele verzamelaars willen hebben. Er zijn ook veel tekeningen die bijna niets waard zijn. Het zijn altijd dezelfde tekenaars die terugkomen. In Europa zijn dit Hergé (Kuifje), Franquin (Guust Flater), Jacobs (Blake en Mortimer), Uderzo (Asterix), Morris (Lucky Luke), Peyo (Smurfen), Hubinon (Buck Danny), Moebius/Giraud (Blueberry), Schuiten (de Duistere steden), Bilal, Hermann (Comanche), Manara, Rosinski (Thorgal), enz. Het gaat dus om de oude klassieken, maar ook de meer recente strips zijn in trek (Bilal, Schuiten, Comès…).

In Vlaanderen hebben we op de eerste plaats Vandersteen (Suske en Wiske), gevolgd door Sleen (Nero), POM (Piet Pienter en Bert Bieber) en Nijs (Jommeke). Bob De Moor wordt sterk onderschat. Maar ook er is ook een belangrijke nieuwe generatie van tekenaars zoals Brecht Evens, Judith Van Istendael (dochter van journalist Geert), Kim DuChateau (Esther Verkest)… Ze brengen een totale nieuwe stijl aan. Belangrijk voor deze lichting is wel de ondersteuning geweest van Literatuur Vlaanderen (het vroegere Vlaamse Fonds der Letteren) onder impuls van de toenmalige minister Bert Anciaux.

Hoe kan men dit verklaren?

Er zijn diverse redenen om de hausse te verklaren. Ten eerste maakt de huidige lage rentestand vele beleggers wanhopig. Ze zoeken dus een alternatief. De veilinghuizen hebben goede jaren achter de rug, ook voor andere objecten. Ondanks het feit dat de kerninflatie van de levensnoodzakelijke producten laag blijft, zien we toch meer en meer dat allerlei activa sterk in prijs stijgen (bv. immobiliën). Bovendien worden strips erkend als de negende kunst, en de tekeningen zijn mooi. Bilal, bijvoorbeeld, is werkelijk moderne kunst.

De oude klassieke auteurs blijven in de belangstelling door heruitgaven, reclame en films. De Batman- en Supermanfilms spreken boekdelen. Ook de diverse Marvelfilms (bv. Spiderman) dragen ertoe bij. Ook zijn Kuifje, Asterix en de Amerikaanse superhelden wereldberoemd. Je vindt ze overal, wat tot gevolg heeft dat er een grote potentiële markt en vraag naar is. Zo zijn meer dan een miljard mensen opgegroeid met hun striphelden. Dit heeft ook tot gevolg dat de strips en platen voor hen een emotionele waarde hebben.

Tot vóór 1950 werden vele originele tekeningen verwaarloosd, en zijn ze verdwenen. Men hechtte er praktisch geen belang aan. Naast het feit dat ze sowieso zeldzaam zijn, zijn vele boekjes uit die tijd helaas ook in slechte staat. Dit is nu wel veranderd. De oude historische tekenplaten zijn steeds in trek. Maar ook tekeningen uit een latere periode van een tekenaar die heel belangrijk is voor de ontwikkeling van zijn stijl. Platen met alle helden van de reeks op een tekening zijn meer in trek dan platen zonder deze figuren. Sommige families van grote tekenaars houden de platen bij, of steken ze in een stichting. Zo kunnen ze niet meer in de markt komen en blijven ze zeldzaam blijven (zie verder). Tot slot wordt sinds enkele jaren door vele stripauteurs met de computer gewerkt, zodat originele tekeningen relatief zeldzamer worden.

Drie markten: karakteristieken

Men kan in de wereld grosso modo drie markten onderscheiden: de Verenigde Staten, de Frans-Belgische school en de Japanse manga’s. Deze laatste is een wereld apart, maar heel populair in Japan. Maar daarnaast zijn er ook de Italiaanse strips, waarvan er sommige van heel goede kwaliteit zijn (bv. Pratt, Manara, Giardino…)

De Frans-Belgische school is heel populair in België, Nederland, Frankrijk, Zwitserland en Canada. Daarna volgen landen zoals Duitsland. België heeft met de weekbladen Robbedoes/Spirou en Kuifje/Tintin een pioniersrol gespeeld. De onderlinge creatieve rivaliteit tussen deze twee scholen leidde tot kwalitatief heel sterke beeldverhalen die nog steeds erg in trek zijn.

Toch is de markt niet altijd heel liquide, en nog altijd immatuur. Soms worden prijzen gehaald om onbegrijpelijke redenen.

Verenigde Staten professioneel

We vermeldden reeds de online site Heritage (www.ha.com) die goed in elkaar zit, waardoor ze efficiënt kunnen werken. Hij is sinds kort actief in Europa, met twee veilingen per jaar van originele tekeningen.

Maar wat heel goed is in de Verenigde Staten is dat de comics op basis van hun staat een waardering hebben van 0 tot 10, met een detail tot in de decimalen. 10 wil praktisch zeggen in nieuwstaat. Dit is erg zeldzaam, vooral voor de oudere strips. In Europa kennen we dit niet, alhoewel het nuttig zou kunnen zijn. Goede staat is een subjectief begrip, en zal voor iedereen enigszins anders zijn. Daarom is zulke gestandaardiseerde maatstaf erg nuttig om tot een volwassen en objectieve prijszetting te komen.

Velinghuizen

De eerste belangrijke stripveiling vond plaats begin de jaren 90 en betrof aanvankelijk vooral Hergé. Sindsdien is de markt blijven groeien. Het gevolg is dat diverse veilinghuizen gespecialiseerd in strips als paddenstoelen uit de grond rijzen. Dat is ook begrijpelijk gelet op de kosten, inclusief de taksen, die aantrekkelijke marges opleveren.

De koper betaalt boven zijn biedprijs nog kosten die variëren van 25 tot 30%. Een koper uit de Europese Unie betaalt ook nog douanerechten (ca. 6,5%) wanneer hij iets bekomen heeft op een veiling daarbuiten, bv. bij Heritage in de Verenigde Staten. Ook de transportkosten zijn niet goedkoop. Het is dus al bij al een dure aangelegenheid. Sommige online sites zoals het Europese Catawiki zijn goedkoper (9% kosten + transport), maar voor topstukken is het daar moeilijker om topprijzen te behalen.

Ook de verkoper verliest normaal gezien ca. 20% op de biedprijs (bij Catawiki 12%). Op een biedprijs van 100 krijgt de verkoper dus 80, en de koper betaalt finaal 125. Of de kosten bedragen 45 op 125, wat overeenstemt met 36 %, wat veel is. We moeten wel opmerken dat dit niet alleen voor strips geldt, maar voor alle veilingen.

Het is wel spijtig dat deze veilinghuizen veel stripantiquariaten uit de markt hebben geweerd. Dertig jaar geleden waren er aan de Waverse Steenweg in Brussel 10 tot 15 winkels bij elkaar, die nu allen verdwenen zijn.

Quid striptekenaars en scenaristen?

De families van vele grote tekenaars houden de meeste tekeningen bij zich zodat ze zeldzaam blijven, zoals de familie Franquin, Culliford (Peyo), Uderzo… Maar dat kan altijd veranderen. Anderen steken alles in een stichting, zoals bij Hergé en Jacobs. Bij deze laatste was er een paar jaar geleden een schandaal toen platen uit de stichting in de markt opdoken. Om de successierechten te regelen stopten de familie van Comès en Schuiten veel platen in de Koning-Boudewijnstichting.

De grote tekenaars inden wel een fortuin aan auteursrechten, evenals enkele scenaristen (zoals Jean Van Hamme die onder andere Largo Winch en XIII schreef). Maar dit is niet het geval voor de grote meerderheid der tekenaars. Vele jonge tekenaars hebben het moeilijk, en dit wordt weleens vergeten.

Op sommigen wordt een beroep gedaan om minder evidente zaken. Schuiten hielp als architect reeds mee aan het Belgisch paviljoen van een wereldtentoonstelling. Recent kwam er het nieuws dat hij het Franse leger bijstaat voor het ‘live’ uittekenen van allerlei bedreigende toestanden, en ze zo te visualiseren.

Toekomst

Voorlopig gaat het dus hard, maar zoals steeds zal een stijgende trend met ups en downs gepaard gaan. Op lange termijn heeft de stripmarkt een goede kans om door te zetten, vooral de klassiekers. We zien dit ook in de Verenigde Staten, waar oude stripplaten erg mooie quotes blijven halen. Maar zoals reeds gezegd hangen de topprijzen af van diverse elementen. Het is zeker geen exacte wetenschap. Enkele stukken in huis nemen aan redelijke prijzen kan in ieder geval nooit kwaad, want het is mooi werk.

Bezoek ook een keer de online stripboekhandel van Doorbraak.

Vittorio Giardino

Het grote geld heeft de stripwereld gevonden