Sinds juli 2020 is er overeenkomst over een staakt-het-vuren in Oost-Oekraïne. Een buitenstaander zou dus kunnen vermoeden dat het dagelijkse leven in de door de pro-Russische separatisten bestuurde steden en dorpen min of meer tot de normaliteit is teruggekeerd. Niets is minder waar. In beide republieken is een eigen realiteit ontstaan. En die lijkt in niets meer op dat wat in Rusland, Oekraïne en de rest van Europa standaard is.

Loegansk 1

In 2020 zou Vladislav Lilipoe van zijn Oekraïense contactpersoon de opdracht hebben gekregen de volkspolitie van Loegansk te infiltreren.

‘Oekraïense spionnen bepalen nieuws’

‘Oekraïense spionnen’ bepalen in grote mate het nieuws. Tot op heden worden die met regelmaat ‘ontmaskerd’. Op 22 september verscheen op de site van het Ministerie van Staatsveiligheid een video met een bekentenis van Vladislav Lilipoe, een 21-jarige inwoner van Loegansk. Hij bevestigde al sinds zijn zestiende onder de codenaam ‘Slava’ aan de SBOe, de geheime dienst van Oekraïne, ‘staatsgeheimen’ door te spelen.

In 2020 zou Lilipoe van zijn Oekraïense contactpersoon de opdracht hebben gekregen de volkspolitie van Loegansk te infiltreren. In het kader van een speciale operatie werd hij door medewerkers van het Ministerie van Staatsveiligheid staande gehouden bij de grenspost ‘Stanitsa Loegakanskaja’. Hij zou hebben geprobeerd de SBOe te informeren over het precieze aantal politiemedewerkers van de republiek. Op medewerking met buitenlandse geheime diensten staat in de Volksrepubliek van Loegansk een maximale gevangenisstraf van twintig jaar.

Op 14 augustus werd ondernemer Joeri Mitsjenko door het Hooggerechtshof van Donetsk veroordeeld tot 11 jaar werkkamp wegens spionage. Mitsjenko was directeur van een niet nader genoemd bedrijf. Hij reisde voor zaken vaak naar Oekraïne. In opdracht van de geheime dienst zou hij de weg van Donetsk naar Gorlovka, verschillende gebouwen en het hotel ‘Praga’ hebben gefilmd. Video- en fotomateriaal werden via WhatsApp doorgegeven aan een agent van de SBOe. Waarom hij voor zijn ‘spionageactiviteiten’ nog extra naar Oekraïne moest reizen, blijft onduidelijk. ‘Tijdens de verwezenlijkte realisatie van meerdere ondervragingen erkende Mitsjenko schuld. Deze werd met het tonen van verschillend bewijsmateriaal bevestigd,’ aldus een woordvoerder van de rechtbank. Volgens verschillende bronnen is het niet uit te sluiten dat een bestuurder binnen het Ministerie zijn oog had laten vallen op de lucratieve zaken van Mitsjenko en een sollicitatieprocedure via een headhunter te omslachtig vond.

Symbool van de vijand

Bij het kijken naar programma’s van de plaatselijke televisiezenders valt op dat alle ambtenaren, nieuwslezers en bestuurders hun uiterste best doen net zo te praten als de oude baas in het Kremlin. ‘Het Ministerie van Staatsveiligheid heeft een Oekraïense spion gearresteerd’ verandert onherroepelijk in ‘Door het Ministerie van Staatsveiligheid werd een serie operatieve onderzoeksmaatregelen getroffen die leiden tot de verwezenlijking van de realisatie van een verwezenlijkte arrestatie van een in Oekraïense dienst gerealiseerde spion’. Dat is een lange zinsconstructie. En de rechters, politici, journalisten en ministers van vandaag zijn de commandanten en soldaten van gisteren. Het wordt daardoor steeds weer pijnlijk duidelijk hoeveel moeite hun dit kost. Voor de oorlog in Donbas verdienden de meesten immers de kost als beroepsmilitair, pompbediende of bouwvakker.

Niet alleen verfraait men de taal op originele wijze. Ook gebouwen, straten en parken krijgen een nieuwe, geheel eigen aanblik. Twee maanden geleden verwijderde men Taras Sjevtsjenko, de beroemde Oekraïense dichter en kunstenaar, als ‘symbool van de vijand’ officieel uit de naam van de universiteit van Loegansk. Ook ruimt men monumenten ter ere van de poëet actief uit de weg. Aleksej Selivanov, voorzitter van de ‘patriottische associatie van de Donbas’: ‘Het neerzetten van standbeelden van Taras Sjevtsjenko door heel Klein-Rusland en de Unie van Volksrepublieken had slechts één doel: de gewelddadige oekraïnisatie van deze streek. De mensen wordt een Oekraïense identiteit opgedrongen.’

Standbeelden voor Giwi, Mamaj en Kobzon

In plaats daarvan richt men standbeelden op voor meer recent overleden persoonlijkheden. Zo kreeg de tijdens een aanslag gedode commandant ‘Giwi’ (Michail Tolstych) van het bataljon Somali op 25 augustus een eigen standbeeld — Sovjet-vliegerhelm incluis — in het Komsomolpark in Donetsk. De vrijwilligers die onder ‘Giwi’ dienden, hadden de lijfspreuk: ‘wie nog nooit door Giwi in elkaar is geslagen, heeft niet in bataljon Somali gediend’. Denis Poesjilin, huidig leider van de Volksrepubliek van Donetsk, zei tijdens de plechtige ceremonie: ‘Aan deze laan kunnen onze kinderen en kleinkinderen de herinnering levend houden aan de ware helden van de Donbas. Aan diegenen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid en onafhankelijkheid’. Eerder plaatste men standbeelden en gedenkstenen voor de vroegere leider van de Volksrepubliek, Aleksander Zachartsjenko. Zo ook voor de Zuid-Ossetiër Mamaj (Oleg Mamijev) van de hoofdzakelijk uit Wit-Russen bestaande vijftiende internationale brigade. En tenslotte ook voor de Russische schlagerzanger Iosif Kobzon.

Donetskie Novosti

In winkelcentrum Continent zijn onder nieuwe namen inmiddels weer een aantal mode- en sportzaken opengegaan.

Winkelen in Donetsk

In een recente documentaire van Radio Svoboda wordt het dagelijkse leven getoond in Donetsk, de veruit meest ontwikkelde stad in de Unie van Volksrepublieken. Donetsk zou volgens officiële cijfers 940 000 inwoners tellen. Op het eerste gezicht is het een normale provinciestad. Ze doet aan alsof men in de Sovjet-Unie van de jaren tachtig is beland. Op het centrale Leninplein staat nog steeds een enorm standbeeld van de gebalsemde aanvoerder van het proletariaat. In een voormalig gebouw van een Oekraïense bank is het enige financiële instituut van de republiek gehuisvest: de Centrale Republikeinse Bank. Een bankrekening kan je hier uitsluitend gebruiken om pensioenen en salarissen te laten storten en geld op te nemen. Geld overmaken is niet mogelijk.

In winkelcentrum Continent zijn onder nieuwe namen inmiddels weer een aantal mode- en sportzaken opengegaan. ‘De kleren zijn helaas allemaal namaak uit China’, vertelt een voorbijgangster. Velen bestellen hun namaak goedkoper via AliExpress en laten aan vrienden en bekenden in Oekraïne leveren. Een keer per week vervoert een speciale transportfirma de bestellingen naar de Volksrepublieken. Ook zijn er enkele markten waar privépersonen kleding, computers en andere goederen aanbieden.

De hypermarkt ligt vol met levensmiddelen en luxegoederen waarvan de prijzen in vergelijking met het gemiddelde salaris echter torenhoog zijn. Klanten zijn dan ook schaars. De commerciële doelgroep voor deze producten woont kennelijk in de kleine groep villa’s achter hekken en wachtposten waar een van de filmers op weg naar het stadion met de auto voorbijrijdt.

MMA-toernooi in Rostov

Het voetbalstadion van FK Sjachtjar Donetsk is nog steeds gesloten en in duidelijke staat van verval. ‘Ik ben een echte fan van Sjachtjar. En bovendien was ik gek op de concerten die er werden gehouden. Het is jammer. Daar staat het stadion nu, vies en verlaten. Terwijl het een van de beste plekken in Donetsk was’, aldus een jonge man op de parkeerplaats voor het stadion.

Dat sport niet geheel in de vergetelheid is geraakt, bewijst de in juni 2020 opgerichte Bond voor Mixed Martial Arts van de Volksrepubliek Loegansk. De Bond kende een succesvol eerste optreden in de internationale ring. Vadim Boerlenko, inwoner van Loegansk, eindigde op 20 september bij een MMA-toernooi in het Russische Rostov aan de Don op de eerste plaats in de categorie tot 85 kilo. ‘Het is prettig dat bij ons weer aan sport wordt gedacht,’ aldus Boerlenko. Hij ontving een geldprijs en een trainingspak met het embleem van de Volksrepubliek van Loegansk.

In de watten gelegd

Alsof de avondklok van elf uur ’s avond tot vijf uur ‘s morgens, de angst om als spion te worden opgepakt en de dagelijkse strijd om bestaan niet genoeg zijn, opperde politicus en ex-commandant van bataljon Vostok Alexander Hodakovskij onlangs op DNR-News dat het tijd wordt de burgers te betrekken bij het aanleggen van loopgraven: ‘De mensen worden in de watten gelegd. Als de oorlog opnieuw in alle hevigheid uitbreekt, is onze bevolking er dan moreel klaar voor?’

Vladislav Lilipoe

Een zwangere geheim agente?

Het dagelijkse leven in Donetsk en Loegansk